Klein maar fijn en bescheidenheid siert de mens. Twee tegeltjeswijsheden die in hoge mate toepasbaar zijn op het levensverhaal én oeuvre van de honderd jaar geleden overleden kunstenaar Jan Mankes. Een man die "zo wat schilderen moest" en bekend staat om zijn verfijnde, ietwat 'glazige' schilderstukken. Bescheiden van formaat en altijd sprookjesachtig van sfeer. Haast mystiek.
Met de titel 'De werkelijkheid niet' zie je in het Gorsselse Museum MORE vijfendertig schilderijen uit eigen collectie, aangevuld met enkele bruiklenen.
Kom! "Maak kennis met het mooiste van Mankes!"
Om Mankes’ persoon hing de zweem van een geniale kluizenaar met een ‘afkeer van luidruchtigheid’, lees ik op de website van Museum MORE. Herkenbaar, want ook ik had de indruk dat Jan Mankes (1889-1920) een teruggetrokken leven leidde op het Friese platteland. Hij zou door zijn slechte gezondheid aan bed gekluisterd zijn geweest en dat zou ook de reden zijn dat hij vooral onderwerpen schilderde die te vinden zijn in en rond het huis. Maar de werkelijkheid blijkt toch anders.
Er was altijd al grote aandacht voor de schilder - ook tijdens zijn leven en in dit 100e sterfjaar is dat nog eens opgevoerd. En uit al de literatuur blijkt dat de kunstenaar lang niet zo geïsoleerd leefde als soms wordt gesuggereerd. Zo onderhield hij actief contact met andere kunstenaars.
Vanaf het begin was hij onder verzamelaars gewild. Mankes' kunst was geliefd bij velen, met één persoon in het bijzonder. De rijke sigarenfabrikant Aloysius Pauwels uit Den Haag was groot bewonderaar en zou dan ook Jan Mankes' mecenas worden.
En over de kerk gesproken... Liefde van zijn leven was Annie Zernike, die hij in 1913 tijdens gebedsdiensten in Bovenknijpe (een dorp in de gemeente Heerenveen) had leren kennen. Een interessante vrouw: zij was de eerste vrouwelijke (doopsgezinde) predikant in Nederland en later doctor in de theologie. Gelijkgestemd en zielsverwant: samen verdiepten zij zich in literatuur, poëzie, schilderkunst en theologie.
Het stelletje trouwde in 1915 en hun leven stond in het teken van hun vrijzinnige, humanistische idealen. Ze waren overtuigd antimilitaristisch, geheelonthouders en vegetariërs. En op de een of andere manier is dat ook wel terug te vinden in de thematiek van Mankes' kunst. Een toverachtige sfeer in zijn zachte, sobere voorstellingen. Schilderijen met een hoog poëzie-gehalte. Ook door zijn manier van werken: 'meditatief', laag over laag, met een transparante, glasachtige afwerking, waardoor de witte delen wel licht lijken te geven.
Na hun huwelijk legde Annie haar ambt (tijdelijk) neer en verhuisde het koppel naar Den Haag. Als liefhebber van de schilders van de Haagse School wilde Mankes er de zee en het strand schilderen. Het was van korte duur: in 1916 vertrokken zij min of meer noodgedwongen naar Eerbeek in Gelderland, hopende dat de bosrijke omgeving zijn longaandoening - er werd tuberculose geconstateerd - goed zou doen. Aan het eind van 1918 (hetzelfde jaar dat zijn zoon Beint werd geboren) werd hij bedlegerig en overleed hij na een ziekbed van anderhalf jaar in het voorjaar van 1920 aan complicaties (de Spaanse griep?), slechts dertig jaar oud.
En je weet het, hé. Mocht je willen afreizen naar Gorssel voor een bezoek aan het museum, kijk dan eerst op de website voor bezoekersinformatie.
-X-
Voor de echte Jan Mankes-adepten: volgend jaar - van 25 juni t/m 26 september 2021 - zie je in Museum Belvédère de door Covid-19 uitgestelde presentatie 'Jan Mankes - De dieren en de ziel der dingen'.
Tekst en alle (iPhone)foto's: @MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl.
Met de titel 'De werkelijkheid niet' zie je in het Gorsselse Museum MORE vijfendertig schilderijen uit eigen collectie, aangevuld met enkele bruiklenen.
Kom! "Maak kennis met het mooiste van Mankes!"
 |
| 1. Anne Mankes-Zernike, 1918. 2. en 3. Zaaloverzicht. |
Er was altijd al grote aandacht voor de schilder - ook tijdens zijn leven en in dit 100e sterfjaar is dat nog eens opgevoerd. En uit al de literatuur blijkt dat de kunstenaar lang niet zo geïsoleerd leefde als soms wordt gesuggereerd. Zo onderhield hij actief contact met andere kunstenaars.
Vanaf het begin was hij onder verzamelaars gewild. Mankes' kunst was geliefd bij velen, met één persoon in het bijzonder. De rijke sigarenfabrikant Aloysius Pauwels uit Den Haag was groot bewonderaar en zou dan ook Jan Mankes' mecenas worden.
de dingen dichtbij koesteren
De kunstschilder had een grote passie voor de natuur en vandaar ook zijn voorkeur voor dat thema. Hij penseelde veel dieren en dan vooral vogels, maar ook bloemen en landschappen. Daarnaast maakte hij stillevens, zelfportretten en portretten van zijn dierbaren. Zijn onderwerpkeuze heeft soms wel iets 'Anton Pieckerigs' (of is dat vloeken in de kerk?).En over de kerk gesproken... Liefde van zijn leven was Annie Zernike, die hij in 1913 tijdens gebedsdiensten in Bovenknijpe (een dorp in de gemeente Heerenveen) had leren kennen. Een interessante vrouw: zij was de eerste vrouwelijke (doopsgezinde) predikant in Nederland en later doctor in de theologie. Gelijkgestemd en zielsverwant: samen verdiepten zij zich in literatuur, poëzie, schilderkunst en theologie.
 |
| 4. Jonge spreeuw, 1909. 5. Dood snipje, 1909. 6. Vader, 1914. 7. Stilleven met buffelschedel, 1918. 8. Zaaloverzicht. 9. Bouwland, 1917. |
Na hun huwelijk legde Annie haar ambt (tijdelijk) neer en verhuisde het koppel naar Den Haag. Als liefhebber van de schilders van de Haagse School wilde Mankes er de zee en het strand schilderen. Het was van korte duur: in 1916 vertrokken zij min of meer noodgedwongen naar Eerbeek in Gelderland, hopende dat de bosrijke omgeving zijn longaandoening - er werd tuberculose geconstateerd - goed zou doen. Aan het eind van 1918 (hetzelfde jaar dat zijn zoon Beint werd geboren) werd hij bedlegerig en overleed hij na een ziekbed van anderhalf jaar in het voorjaar van 1920 aan complicaties (de Spaanse griep?), slechts dertig jaar oud.
"ik probeerde mooie dingen te maken in allen eenvoud"
Dat is ook de reden voor zijn relatief kleine oeuvre - zo'n honderdvijftig schilderijen, honderd tekeningen en vijftig prenten. En zoals gezegd zijn er momenteel en nog tot met 25 oktober vijfendertig daarvan te zien in Museum MORE. Waar je trouwens ook terecht kunt voor de mooie presentatie 'uit eigen werk' (de vaste collectie) én - nog tot en met 20 september - Jan Beutener met 'After All', waarover ik ook een verslag schreef.En je weet het, hé. Mocht je willen afreizen naar Gorssel voor een bezoek aan het museum, kijk dan eerst op de website voor bezoekersinformatie.
-X-
Voor de echte Jan Mankes-adepten: volgend jaar - van 25 juni t/m 26 september 2021 - zie je in Museum Belvédère de door Covid-19 uitgestelde presentatie 'Jan Mankes - De dieren en de ziel der dingen'.
 |
| 10. Grote uil op scherm, 1913. 11. Avondschemering (Woudsterweg), 1914. 12. Zaaloverzicht. |
