Vandaag ga ik het met je hebben over realisme anno 2020, want dat is wat je te zien krijgt bij een bezoek aan het ✱Schiedamse Stedelijk Museum. De tentoonstelling kreeg de voor de hand liggende titel 'Realisme Nu' mee.
Met hun inspanningen getuigen drieëndertig hedendaagse kunstenaars over veel werkelijkheidszin. Stuk voor stuk werken - lekker veel schilderijen, een paar sculpturen en een enkel gedicht - die het realisme in allerlei verschijningsvormen laten zien en - neem van mij aan - dat pakt in veel gevallen zeer verrassend uit. Want het gaat er niet om de werkelijkheid zo 'mooi' mogelijk te verbeelden, maar het gaat om 'echt'!
Echt wel✱!
Je zult je wellicht afvragen: "vanwaar die asterisken in de tekst". Nou, dat zit zo. Die sterretjes (✱) zijn beeldbepalend voor dit gemeentelijke museum in de Zuid-Hollandse jeneverstad. Het verwijzingsteken wordt als beeldmerk in de layout van het kunsthuis heel consequent doorgevoerd, dus je komt ze werkelijk overal tegen.
Het heeft wel wat.
Je zou zeggen: fictie, fantasie en verbeelding zijn subjectief, maar de realiteit, oftewel de werkelijkheid, dat ís de werkelijkheid, dus altijd objectief. Maar niets is minder waar en was het maar zo simpel. Het is slechts een visie. Ook een realist geeft geen feitelijke weergave, want ook hij (m/v/x) interpreteert die zogenaamde feiten. Een ander persoon kan hetzelfde weer heel anders ervaren en weergeven. Alles is voor velerlei uitleg vatbaar. Kortom: het ene realisme is het andere niet.
Het getoonde in Schiedam is een update met (vooral) schilderkunst en dan vanaf 2000 en de samensteller, gastcurator Trudi van Zadelhoff, toont aan dat realistische kunst - een stroming met een lange geschiedenis - nog springlevend is. En gelukkig maar, want what's not to like. Na een tijdlang te zijn verguisd, juist door de toegankelijkheid van dit (neo-)figuratieve - het genre spreekt immers ook het "ongeoefende oog" aan - werd de stroming door de kunst-snobs lange tijd terzijde geschoven als niet relevant. Maar ik beloof je één ding: na het zien van 'Realisme Nu' wordt dat standpunt weer eens keihard onderuit gehaald.
In de expositie word je aan de hand genomen langs een vijftal thema's, namelijk 'om stil van te worden', 'abstractie, 'kunst en kritiek', 'verontrustende verhalen' en 'koppen met karakter'.
Mooi voorbeeld daarvan is het werk van Robin Speijer (1997). Zij studeerde vorig jaar af aan de HKU met een joekel van een doek dat inzoomt op breisel; op iets dat lijkt op een wollen sjaal (zie foto 1). Zij neemt een onderwerp uit onze vertrouwde omgeving, isoleert het en blaast het op tot mega-proporties. Daarmee legt zij de focus op een of meer details die anders aan onze aandacht zouden ontglippen.
Geweldig. En dat vond ook Museum Voorlinden, want die kochten het prompt aan. Ik las op het world-wide-web dat de piepjonge Speijer ook gelijk een stipendium won van de Dooyewaard Stichting*. Van haar gaan we zeker meer horen.* kunstprijs voor postacademische talentontwikkeling.
Veel opzien baart de lichtinstallatie van Sarah van Sonsbeeck. Want waar komt die reflectie op de zaalvloer vandaan? Invallend licht van het raam? Dat kan niet, want dat is verduisterd.
De kunstenaar aan het woord (in een interview met het Financieel Dagblad): "‘bij een opening van een tentoonstelling dacht een suppoost laatst dat het het zonlicht was dat door de ramen scheen. Dat vind ik geweldig! Het werk heet 'Moment of Bliss' (2012): oftewel geluksmoment. Zelf word ik altijd erg gelukkig van het moment dat de zon zijn licht door de ramen werpt. Dat vind ik mooi en ik wilde dat geluksmoment delen." Right you are en uitstekend gelukt (zie foto 2)!
Het realisme dat als onderwerp de alledaagse werkelijkheid heeft, krijgt via die weg haast onvermijdelijk een politieke lading. Sommige representanten kiezen daar ook heel bewust voor: schoolvoorbeeld is Peter Koole, die stilstaat bij de traumatische gebeurtenissen in Srebrenica, nu precies 25 jaar geleden.
En dan vraag je je af wat een thema als 'abstractie' doet in een presentatie met realistische, dus figuratieve kunst? Kan dat samen? Op zijn minst spannend en ik laat het me als volgt uitleggen. "Een schilderij met een stoel, bejaard echtpaar of zakdoek kan ook opgevat worden als een abstract geheel van lijnen, vormen en kleuren. Er is een punt waarop realisme en abstractie elkaar raken" (aldus de zaaltekst).
Het museum combineert in dit onderdeel van de expositie een figuratief met een abstract werk. Zo hangt er een minimalistisch reliëf van Jan Schoonhoven naast een doek van Nico Heilijgers waarop spelende kinderen te zien zijn (zie foto 8). De eerstgenoemde - Jan Schoonhoven - zou ooit gezegd hebben: "Je moet de werkelijkheid in essentie tonen." En het museum voegt daaraan toe: "een kunstenaar denkt zelf ook niet zo in hokjes." Een juiste constatering lijkt mij (alleen gaat die niet op voor Schoonhoven, die dacht en werkte juist heel sterk in hokjes...)
Oftewel, elk realistisch schilderij is ook abstract, maar je kunt het dan weer niet omdraaien. (Nou ja, laat ook maar...😏).
En zo zijn er nog wel wat meer hersenkrakers. Wat te denken van 'Gewassen bomen' van (glas)kunstenaar Maria Roosen. Spiegelende glazen 'zwammen' op Berlijns zilverberk-boomstammen. Heel fragiel en subtiel in het zilverkleurige. Tja, maar realistisch?
Koppen met karakter is dan weer een lekker makkelijk herkenbaar onderdeel van de tentoonstelling en er zitten een paar fraaie staaltjes bij. Neem de drie vrouwen van Esiri Erherienne-Essi. "Mijn werk getuigt van de normaliteit van zwarte levens”, aldus de kunstschilder (en te lezen in mijn blogpost over haar werk in het Stedelijk Museum Amsterdam afgelopen december).
Persoonlijk ben ik erg te spreken over de (zelf)portretten van Erik Suidman (NL, 1964-2018) ↓. "Verveling, verdriet, wanhoop, woede, angst: Erik Suidman schilderde allerlei uitdrukkingen en emoties." En dan vaak van hemzelf. "Echt gezellig wordt het nooit', was zijn slagzin. (en via deze link → een in memoriam bij zijn tragische dood in 2018 in dagblad Trouw).
-X-
Dus - tromgeroffel - veel mooiigheid in Realisme Nu. Ik zeg: go, go, go! en dat kan tot en met 4 oktober. Plan je bezoek op de webpagina 'plan je bezoek✱' en dan komt alles in orde.
Ik wens je een fijne voorstelling!
PS: Vergeet vooral niet langs te gaan op de 1e etage, linkervleugel, alwaar het geweldige (in situ) werk 'Zwermen' van Zoro Feigl.
Tekst en alle (iPhone) foto's: @MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl
Met hun inspanningen getuigen drieëndertig hedendaagse kunstenaars over veel werkelijkheidszin. Stuk voor stuk werken - lekker veel schilderijen, een paar sculpturen en een enkel gedicht - die het realisme in allerlei verschijningsvormen laten zien en - neem van mij aan - dat pakt in veel gevallen zeer verrassend uit. Want het gaat er niet om de werkelijkheid zo 'mooi' mogelijk te verbeelden, maar het gaat om 'echt'!
Echt wel✱!
 |
| 1. Robin Speijer, Sonny and Red, 2018. 2. Zaaloverzicht met de lichtinstallatie van Sarah van Sonsbeeck, Moment of Bliss, 2012. 3. Daan de Jong, Rapsodie du Bouquet, 2018. |
Het heeft wel wat.
ik zie sterretjes...
Soit. Over naar de vertoning en ik begin met een quote. "Het avontuur van de realiteit begint, waar wat als bekend wordt verondersteld als nieuw wordt waargenomen en het alledaagse opnieuw wordt ontdekt en geïnterpreteerd." Een diepzinnige uitspraak: even twee keer lezen en goed tot je laten doordringen. (Moest ik ook). Mooi ook en zeer toepasselijk op de tentoonstelling 'Realisme Nu' in ✱Stedelijk Museum Schiedam. Realisme kan namelijk heel verrassend zijn, zo blijkt.Je zou zeggen: fictie, fantasie en verbeelding zijn subjectief, maar de realiteit, oftewel de werkelijkheid, dat ís de werkelijkheid, dus altijd objectief. Maar niets is minder waar en was het maar zo simpel. Het is slechts een visie. Ook een realist geeft geen feitelijke weergave, want ook hij (m/v/x) interpreteert die zogenaamde feiten. Een ander persoon kan hetzelfde weer heel anders ervaren en weergeven. Alles is voor velerlei uitleg vatbaar. Kortom: het ene realisme is het andere niet.
kunst van de gewaarwording
Realisme in de beeldende kunst draait vooral om kijken, leer ik in de tentoonstelling. Het is de kunst van de gewaarwording en voor de kunstenaar niets anders dan een vertrekpunt om - met zijn of haar eigen specifieke verbeeldingskracht - een visie op de werkelijkheid te geven.Het getoonde in Schiedam is een update met (vooral) schilderkunst en dan vanaf 2000 en de samensteller, gastcurator Trudi van Zadelhoff, toont aan dat realistische kunst - een stroming met een lange geschiedenis - nog springlevend is. En gelukkig maar, want what's not to like. Na een tijdlang te zijn verguisd, juist door de toegankelijkheid van dit (neo-)figuratieve - het genre spreekt immers ook het "ongeoefende oog" aan - werd de stroming door de kunst-snobs lange tijd terzijde geschoven als niet relevant. Maar ik beloof je één ding: na het zien van 'Realisme Nu' wordt dat standpunt weer eens keihard onderuit gehaald.
 |
| 4. Koen Vermeule, The Call, 2008. 5. Zaaltekst. 6. Maria Roosen, Gewassen bomen, 2006. 7. Daan van Golden, zondert titel, 1965 (l.) en (r.) Nico Heilijgers, Qué Calor, 2012. 8. Jan Schoonhoven, R71-20, 1971 (l.) en Nico Heilijgers, Spelende kinderen, 2018 (r.) 9.Daan van Golden, Kompositie Groen, 1963 (l.) en (r) Jans Muskee, Diana, 2017. |
verstilling
Je een tweede blik gunnen en inzoomen op alledaagse objecten of gebeurtenissen. Zoals die oefening in mindfulness waarin je - in het hier en nu - onderzoeker én fijnproever wordt van een enkele rozijn.Mooi voorbeeld daarvan is het werk van Robin Speijer (1997). Zij studeerde vorig jaar af aan de HKU met een joekel van een doek dat inzoomt op breisel; op iets dat lijkt op een wollen sjaal (zie foto 1). Zij neemt een onderwerp uit onze vertrouwde omgeving, isoleert het en blaast het op tot mega-proporties. Daarmee legt zij de focus op een of meer details die anders aan onze aandacht zouden ontglippen.
Geweldig. En dat vond ook Museum Voorlinden, want die kochten het prompt aan. Ik las op het world-wide-web dat de piepjonge Speijer ook gelijk een stipendium won van de Dooyewaard Stichting*. Van haar gaan we zeker meer horen.* kunstprijs voor postacademische talentontwikkeling.
Veel opzien baart de lichtinstallatie van Sarah van Sonsbeeck. Want waar komt die reflectie op de zaalvloer vandaan? Invallend licht van het raam? Dat kan niet, want dat is verduisterd.
De kunstenaar aan het woord (in een interview met het Financieel Dagblad): "‘bij een opening van een tentoonstelling dacht een suppoost laatst dat het het zonlicht was dat door de ramen scheen. Dat vind ik geweldig! Het werk heet 'Moment of Bliss' (2012): oftewel geluksmoment. Zelf word ik altijd erg gelukkig van het moment dat de zon zijn licht door de ramen werpt. Dat vind ik mooi en ik wilde dat geluksmoment delen." Right you are en uitstekend gelukt (zie foto 2)!
kunst en kritiek
Een van de eersten die ooit begon met geëngageerde kunst - zoals te zien bij het thema 'kunst en kritiek' - was Francisco de Goya (1746-1828) die met een reeks van 80 prenten genaamd 'Los Desastres de la Guerra' zijn duistere visie gaf op de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog in het begin van de 19e eeuw.Het realisme dat als onderwerp de alledaagse werkelijkheid heeft, krijgt via die weg haast onvermijdelijk een politieke lading. Sommige representanten kiezen daar ook heel bewust voor: schoolvoorbeeld is Peter Koole, die stilstaat bij de traumatische gebeurtenissen in Srebrenica, nu precies 25 jaar geleden.
 |
| 10. Bewegwijzering✱ in het museum. 11. Ischa Kempka, Trudi thought this work was named 'Fuck'. (But it is actually called the finger you desire most'), 2019. 12. Domenique Himmelsbach de Vries, Een papieren monument voor de papierlozen, 2017 - heden. 13. Peter Koole, uit de serie Srenbrenica. |
Het museum combineert in dit onderdeel van de expositie een figuratief met een abstract werk. Zo hangt er een minimalistisch reliëf van Jan Schoonhoven naast een doek van Nico Heilijgers waarop spelende kinderen te zien zijn (zie foto 8). De eerstgenoemde - Jan Schoonhoven - zou ooit gezegd hebben: "Je moet de werkelijkheid in essentie tonen." En het museum voegt daaraan toe: "een kunstenaar denkt zelf ook niet zo in hokjes." Een juiste constatering lijkt mij (alleen gaat die niet op voor Schoonhoven, die dacht en werkte juist heel sterk in hokjes...)
met de werkelijkheid een loopje nemen
"Het zijn geen vanzelfsprekende combinaties - lees ik verder - maar wie uitvoeriger kijkt, ontdekt veel verwante kleuren en composities." Dus als ik het goed begrijp (oh jee, nu volgt een gedachtespinsel), dan bedoelt expositiemaker Van Zadelhoff het als volgt: een koe is een dier, maar niet elk dier is een koe. Zoiets.Oftewel, elk realistisch schilderij is ook abstract, maar je kunt het dan weer niet omdraaien. (Nou ja, laat ook maar...😏).
En zo zijn er nog wel wat meer hersenkrakers. Wat te denken van 'Gewassen bomen' van (glas)kunstenaar Maria Roosen. Spiegelende glazen 'zwammen' op Berlijns zilverberk-boomstammen. Heel fragiel en subtiel in het zilverkleurige. Tja, maar realistisch?
Koppen met karakter is dan weer een lekker makkelijk herkenbaar onderdeel van de tentoonstelling en er zitten een paar fraaie staaltjes bij. Neem de drie vrouwen van Esiri Erherienne-Essi. "Mijn werk getuigt van de normaliteit van zwarte levens”, aldus de kunstschilder (en te lezen in mijn blogpost over haar werk in het Stedelijk Museum Amsterdam afgelopen december).
 |
| 14. Jans Muskee, Protest (1), 2017. 15. Zaaloverzicht met werk van Jurre Blom. 16. Esiri Erherienne-Essi, Anaborhi (threading), 2015. 17. Efrat Zehavi, (deel van) Stadgezichten. |
-X-
Dus - tromgeroffel - veel mooiigheid in Realisme Nu. Ik zeg: go, go, go! en dat kan tot en met 4 oktober. Plan je bezoek op de webpagina 'plan je bezoek✱' en dan komt alles in orde.
Ik wens je een fijne voorstelling!
PS: Vergeet vooral niet langs te gaan op de 1e etage, linkervleugel, alwaar het geweldige (in situ) werk 'Zwermen' van Zoro Feigl.
 |
| 18. Ja hoor, daar is ze weer. Dit keer bij divers werk van Erik Suidman. 19. Erik Suidman, De rode colonne, 2005. |
