Lucht. 99% van het gasmengsel dat wij lucht noemen bestaat uit stikstof en zuurstof en per jaar ademt een mens er bijna 10.000 kilo van in. Fundamenteel voor leven - een oerelement - en in meerdere opzichten heel actueel en urgent. Denk aerosolen bij virusoverdracht, de stikstofuitstoot door de boeren en I can't breathe. Allemaal lucht.
Waan je weer even een kind dat liggend in het gras naar de blauwe hemel en de daarin voortbewegende wolken tuurde. Het uitspansel: je raakt er nooit op uitgekeken. En dus ook voor kunstenaars zijn en waren de Hollandse wolkenluchten een onuitputtelijke bron van inspiratie. Feitelijk niets meer of minder dan grote concentraties van hele kleine waterdruppels of ijskristallen.
Lucht zelf is onzichtbaar en ongrijpbaar, maar kunstenaars blijken toch op nieuwe vormen en ideeën te komen om het natuurkundige verschijnsel op een of andere manier inzichtelijk te maken. In Museum Kranenburgh in het kunstenaarsdorp Bergen opende 8 juli jl. een expositie met werken van zestien hedendaagse artiesten (ik noemde al even Yoko Ono) die daar uitstekend in zijn geslaagd.
In zaal 2 hoor je ZERO*-oudgediende herman de vries (1931) ademen (en zelfs dusdanig, dat je er haast van gaat hyperventileren 😊). Het audio-werk heet 'hear my breath - i'm alive' (2016) en het is een manifestatie van zijn bestaan. Ik adem, dus ik ben. Zoiets.
In het mooie Museum Kranenburgh in Bergen (NH) zie je sinds 8 juli de tentoonstelling 'LUCHT'. Veel 3D-kunst van de bovenste plank. Ik reisde af naar het kunstenaarsdorp, maakte een rondgang in het museum en luchtte mijn hart in een nieuwe blogpost (en niets is uit de lucht gegrepen).
 |
| 1. Elspeth Diederix, Cloud (een aanklacht tegen het niet recyclebare plastic), 2003. 2. de lucht boven Museum Kranenburgh. 3. Ai Wei Wei, Mask (refererend aan de luchtvervuiling in Chinese steden), 2013. |
Beetje flauw, ik weet het. Maar erg verleidelijk, want er zijn maar liefst 24 spreekwoorden en gezegden die het woord 'lucht' bevatten. Letterlijk en figuurlijk van levensbelang en daarom onderwerp van veel volkswijsheden.
Door de Griekse filosoof Anaximenes, die leefde rond 585 tot 526 voor Christus, werd lucht beschreven als oerelement, maar heel waarschijnlijk kwamen Chinese en Arabische filosofen al veel eerder tot die wetenschap. Voer voor door- én doemdenkers.
Geen lucht kunnen krijgen. Ademnood met de dood tot gevolg. I can't breathe werd symbool voor de tragische gebeurtenissen op 25 mei jl. in Minneapolis (USA) die wereldwijd en wekenlang tot ontzetting, verdriet en protest hebben geleid. Om die reden is het kunstwerk - het poëtisch gebaar genaamd 'Breathe' - (1966-2020, installatie, woord op muur, foto 4) van Yoko Ono ook wel heel toepasselijk.
Lucht kan ook invloed hebben op ons humeur. Het heeft altijd een bepaalde temperatuur en een hoeveelheid waterdamp, die allebei constant aan verandering onderhevig zijn en dat noemen we dan 'het weer'. In Nederland klagen we vaak en veel over het belabberde weer, maar we zijn wel wereldberoemd om onze mooie luchten.luchtvervuiling en I can't breathe
Zo is luchtvervuiling een onzichtbaar probleem. Zelfs bij een felblauwe lucht en een stralend zonnetje kan de lucht vervuild zijn en daarom rijden we momenteel maximaal 100 kilometer, moeten de koeien op (krachtvoer-)rantsoen en blokkeren boze boeren met hun trekkers de (uitvals)wegen.Geen lucht kunnen krijgen. Ademnood met de dood tot gevolg. I can't breathe werd symbool voor de tragische gebeurtenissen op 25 mei jl. in Minneapolis (USA) die wereldwijd en wekenlang tot ontzetting, verdriet en protest hebben geleid. Om die reden is het kunstwerk - het poëtisch gebaar genaamd 'Breathe' - (1966-2020, installatie, woord op muur, foto 4) van Yoko Ono ook wel heel toepasselijk.
van lucht alleen kun je niet leven...
Waan je weer even een kind dat liggend in het gras naar de blauwe hemel en de daarin voortbewegende wolken tuurde. Het uitspansel: je raakt er nooit op uitgekeken. En dus ook voor kunstenaars zijn en waren de Hollandse wolkenluchten een onuitputtelijke bron van inspiratie. Feitelijk niets meer of minder dan grote concentraties van hele kleine waterdruppels of ijskristallen.
 |
| 4. Yoko Ono, Breathe, 1966-2020. 5. Marina Abramović & Ulay, Breathing in - Breathing out, 1978. 6. Zoro Feigl, Pressurizing, 2010. 7. Jan van Munster, Ozon, 1990 et moi...., foto: Colin Huizing. |
adembenemend
Zelf geen groot liefhebber van videokunst, was ik toch erg onder de indruk van de beelden van de 'zoenende' Marina Abramović & Ulay (de jongstleden maart overleden Frank Uwe Laysiepen). Voor ´Breathing in - Breathing out', een videoperformance die in 1978 werd opgenomen in het Stedelijk Museum Amsterdam, maakte het (toen nog) kunstenaarssetje hun neusgaten dicht met sigarettenfilters, waarna ze elkaars lucht in- en uitademden. En dat gaat zo'n 10 minuten goed, zo blijkt. In die tijd wordt de zuurstof door de lichamen opgenomen en rest er slechts het giftige koolstofdioxide. Heel symbolisch voor hoe liefde ook 'dodelijk' kan zijn of worden (foto 5).adempauze
In het parcours van (video-)installaties en objecten maken de kunstenaars het onzichtbare zichtbaar, hoorbaar, tastbaar. Dus ervaarbaar. Bij elkaar gebracht door Colin Huizing. In de hand out - een boekje met aanvullende informatie over de presentatie - komt de gastcurator aan het woord. "In de afgelopen jaren heb ik een aantal tentoonstellingen gemaakt over kunstenaars die niet - zoals lang gebruikelijk was - de werkelijkheid verbeelden, maar de werkelijkheid zelf als kunst presenteren. (...) Hoe kun je iets wat zo vanzelfsprekend is, tonen als beeldende kunst? En hoe kun je mensen aanzetten tot denken over iets wat in feite onzichtbaar is? Met deze vragen in mijn achterhoofd is deze tentoonstelling tot stand gekomen."
 |
| 8. Yoko Ono, Air Dispensers, 1971-2020. 9. Marinus Boezem, Show IX, Curtain Room, 1965-2020. 10. Roger Hiorns, Zonder titel, 2013. |
* ZERO: de kunststroming (van 1958 tot 1966) was een reactie op het abstracte expressionisme en men vond dat kunst geen kleur, emotie en individuele expressie zou mogen hebben (en ook geen hoofdletters gebruiken...).
Haast sensueel is zijn 'Show IX, Curtain Room' (1965-2020): de ruimte wordt afscheiden door soepelvallende gordijnen die de muren vormen van een 'kamer' (waarin je je mag bewegen). Ventilatoren doen de vitrage-achtige doeken vloeiend opwaaien (foto 9).
Al eerder besprak ik het werk van kunstenaar Zoro Feigl (in mijn laatste blogpost over Museum Voorlinden). Zijn werk is kinetisch: het beweegt, het maakt geluid, het 'leeft'. Zaal 3 is helemaal gereserveerd voor Feigl's machtige 'Pressurizing' (2010). De aan elkaar gekoppelde brandslangen vullen zich met lucht en in een constante flow vouwt 'het ding' zich uit en neemt het bezit van de ruimte. Het is als adem in, adem uit... (foto 6).
Ik had het eerder al even over die beroemde Hollandse luchten en ook daarvoor is in Kranenburgh ruimte. In de eigen collectie van het museum veel werken uit het kunstenaarsdorp en vandaar dat je in zaal 1 een selectie ziet - onder de noemer 'De luchten van de Bergense School' - met het firmament in de hoofdrol.
Voor 'LUCHT' kunt je tot en met 29 november terecht in Museum Kranenburgh. Het blijft - ondanks de corona-versoepeling - aan te bevelen vooraf je ticket te reserveren.
-X-
Luister vooral ook naar de podcast die gemaakt is naar aanleiding van de presentatie. Dat geeft net wat extra context!
Tekst en alle (iPhone)foto's: @MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl
ik adem, dus ik ben
Leeftijdsgenoot Marinus Boezem (1934) is met drie werken vertegenwoordigd (waarvan ik er hier twee bespreek). Als eerste de video 'Het beademen van de beeldbuis' uit 1971 en die titel kun je heel letterlijk nemen. Speciaal gemaakt voor de Nederlandse televisie zie je de kunstenaar in beeld die met zijn adem het beeld bewasemt. "Hij wordt weer zichtbaar wanneer de wasem oplost. Het resultaat is een continu proces van verdwijnen en verschijnen."Haast sensueel is zijn 'Show IX, Curtain Room' (1965-2020): de ruimte wordt afscheiden door soepelvallende gordijnen die de muren vormen van een 'kamer' (waarin je je mag bewegen). Ventilatoren doen de vitrage-achtige doeken vloeiend opwaaien (foto 9).
Al eerder besprak ik het werk van kunstenaar Zoro Feigl (in mijn laatste blogpost over Museum Voorlinden). Zijn werk is kinetisch: het beweegt, het maakt geluid, het 'leeft'. Zaal 3 is helemaal gereserveerd voor Feigl's machtige 'Pressurizing' (2010). De aan elkaar gekoppelde brandslangen vullen zich met lucht en in een constante flow vouwt 'het ding' zich uit en neemt het bezit van de ruimte. Het is als adem in, adem uit... (foto 6).
luchtkastelen en luchtfietsen
Tot slot nog het moeilijk in een foto te vangen werk van Jan van Munster (met twee werken in de expositie). Zijn 'Frozen Lightning' staan opgesteld tegen een donkere wand. Wat zijn het? Schijnbaar lichtgevende 'staven' die bestaan uit aangevroren waterdeeltjes. Witte ijsstaven die zichtbaar maken dat lucht ook water bevat (foto 12). Lastig uit te leggen en zo blijkt maar weer dat sommige kunst alleen tot zijn recht komt door persoonlijke observatie. Dus alle reden voor een bezoek aan het museum in Bergen.
 |
| 11. Chaim van Luit, Breathe in, Breed uit', 2018. 12. Jan van Munster, drie versies van Frozen Lightning, 1996, 1996 en 1999. |
Voor 'LUCHT' kunt je tot en met 29 november terecht in Museum Kranenburgh. Het blijft - ondanks de corona-versoepeling - aan te bevelen vooraf je ticket te reserveren.
-X-
Luister vooral ook naar de podcast die gemaakt is naar aanleiding van de presentatie. Dat geeft net wat extra context!
 |
| De Luchten van de Bergense School: 13. Leo Gestel, Herfst, 1909. 14. Edgar Fernhout, (l.) De nacht, 1971 en (r.) Herfst, 1965. 15. Gerrit van Blaaderen, Zuiderzeekust bij Muiden, 1920. |
