Het oorspronkelijke plan moest compleet worden aangepast, want het coronavirus gooide roet in het eten. De bedoeling was om een blockbuster-presentatie neer te zetten met honderdzestig surrealistische hoogstandjes van internationale allure, maar de pandemie dwong tot bescheidenheid. Het werden er zo'n veertig. Desondanks grote namen: René Magritte, Salvador Dalí, Man Ray en Marcel Duchamp.
Wat is het surrealisme eigenlijk? Hoe ontstond de beweging en aan welke opvattingen wilden de surrealisten van het eerste uur uiting geven? Op deze vragen krijg je antwoord in de tentoonstelling 'This is Surrealism!' in het Amstelveense Cobra Museum. "De presentatie omvat circa 40 topstukken en diverse zeldzame boeken en tijdschriften uit de collectie van (het wegens renovatie gesloten) Rotterdamse Museum Boijmans Van Beuningen.
Sur réalité (Fr.): boven de werkelijkheid staand; bovennatuurlijk.
We starten onze ontdekkingstocht op de begane grond met de presentatie 'Surrealisme en Cobra', waar we leren dat beide kunststromingen veel verwantschap vertonen. Ook "de Cobra-kunstenaars (...) verlangden naar een geestelijke en artistieke vrijheid en gingen op zoek naar de oorsprong van het creatieve scheppingsproces." En vanaf dit punt wordt duidelijk dat zo'n lesje 'Dit is Surrealisme' nogal wat uitleg behoeft.
Lang verhaal kort: de gefortuneerde (Dali)verzamelaar James laat de lippensofa daadwerkelijk uitvoeren en bestelt maar liefst zes van die dingen voor in zijn woningen.
Misschien wordt dat versterkt omdat de echte topstukken - díe objecten en schilderijen waar de gemiddelde museumbezoeker zijn zinnen op heeft gezet - in het tweede deel van de expositie opduiken. In het eerste deel is wat je ziet en leest vooral kunsthistorisch-vak-theoretisch interessant. Dat is meer iets voor (van de hoed en de rand) techneuten. (En daar heeft het Cobra-museum wel een handje van, weet ik uit ervaring. Heel goed bedoeld, word je er overladen met informatie).
Maar halverwege wordt het toch weer genieten. Mooi. Bijvoorbeeld de inpakkunst van Man Ray en van die werken wil ik wel weten waarom hij ze maakte zoals hij ze maakte. René Magritte kan sowieso niet stuk. Love him! En Salvador Dali? Bizar en heel intrigerend. Maar mooi en wil ik een Dali boven de bank? Mwah?
Maar hé, over smaak valt niet te twisten en de ene surrealist is de andere niet (zo blijkt).
-X-
Ben ik onverdeeld enthousiast? Nee. Raad ik je aan om te gaan kijken: zeker weten! Tenminste? Als je meer (alles :-) wilt leren over het surrealisme, dan is dit je kans!
De tentoonstelling in het Amstelveense Cobra Museum is te zien tot en met 27 september en reserveer vooraf je tickets!
* En ja, natuurlijk verdienen de musea onze (financiële) steun. Maar rechtvaardigt dat de toeslag van € 5 op de entreeprijs? Ik vind van niet. 'Normaal' kost een kaartje € 15 en dat is zo'n beetje gemiddeld. (Een indicatie: Rijksmuseum € 20; Van Gogh € 19; De Pont € 12,50; De Fundatie € 14; Van Abbe € 13).
Tekst en (iPhone)foto's: @MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl, behalve de 1ste foto (zie credits).
In het CoBrA Museum krijg je momenteel een lesje surrealisme. Onwerkelijk en vervreemdend en precies dat zijn termen waarmee je het huidige buitenissige en verwarrende tijdvak kunt omschrijven.
Heel toepasselijk. Toch?
 |
| 1. Salvador Dali, Mae West Lips Sofa, 1938. Collectie en foto: Museum Boijmans van Beuningen. 2. Salvador Dali, Couple aux têtes pleines de nuages (Paar met het hoofd in de wolken), 1936. 3. Karel Appel, 'Le Regard' (de blik), 1950. |
Sur réalité (Fr.): boven de werkelijkheid staand; bovennatuurlijk.
Oorspronkelijk was het surrealisme een literaire beweging met grote invloed vanuit het dadaïsme. Opgericht in de twintiger jaren van de vorige eeuw, met als centrale figuur schrijver/psychiater André Breton die in Parijs een wisselende groep jonge schrijvers en beeldend kunstenaars om zich heen verzamelde.
weg met nut, rede en conventies
Het gedachteproces uitdrukken, dat was wat Breton met zijn beweging voor ogen had. Gedachten waarbij het verstand en de logica zijn uitgeschakeld. Sturend in zijn opvatting waren het onbewuste, de intuïtie en het onderbewuste die zich openbaren in de fantasie, in dromen, hallucinaties, bij koorts-ijlen en in paranoïde wanen.
Vrijheid en het verzet tegen de bekrompen en kleingeestige werkelijkheid moesten leidraad zijn, gebaseerd op de psychologie van Sigmund Freud (grondlegger van de psychoanalyse) die zich vooral bezighield met het onderbewuste en de droomwereld.
Tegenover de als burgerlijk en ouderwets beschouwde trits ‘kerk, gezin en vaderland’ werd ‘liefde, poëzie en vrijheid’ geplaatst. De aanhangers wilden met de nieuwe beweging (verdrongen) driften blootleggen en taboes doorbreken, ook op het gebied van geweld en seksualiteit (zoals het sadomasochisme).
verstand op nul
De methode was (is) als volgt. (Opschrijven of) schilderen wat je te binnen schiet, wat in je geest opborrelt en je fantasie vooral de vrije loop laten en daar dan niet meer aan sleutelen. Verstand op nul, blik op oneindig. Zoiets. En ben je in trance of hypnose, dan kan dat een handje helpen en die state of mind bereik je het beste met alcohol en/of geestverruimende middelen. Drugs. Slaaptekort werkt trouwens ook.
 |
| 4. Man Ray, 'L'énigme d'Isidore Ducasse', 1920. 5. De tekst van de lezing van André Breton in 1934. 6. Salvador Dali, 'Espagne', 1938. 7. Man Ray, 'Vénus restaurée', 1936. |
veel tekst en uitleg
Goed. We nemen de trap naar de eerste verdieping en daar stuiten we gelijk op de Mae West Sofa van Dali (zie foto 1). Geweldig ding. "In 1936 laat Salvador Dali zijn gouache 'Mae West's Face which May be Used as A Surrealist Apartment' (1934-1935) aan zijn belangrijkste opdrachtgever Edward James zien. Het gezicht van de Amerikaanse actrice (én seksbom, red.) Mae West is afgebeeld als een interieur met meubelstukken: haar mond als sofa, haar neus als schouw en haar ogen hangen als schilderijen aan de muur."Lang verhaal kort: de gefortuneerde (Dali)verzamelaar James laat de lippensofa daadwerkelijk uitvoeren en bestelt maar liefst zes van die dingen voor in zijn woningen.
lost in space
Oké, een goed begin, maar dan raak ik ietwat verloren. In verband met de corona-voorschriften zijn er dus veel minder kunstwerken te zien (40 in plaats van 160 en het is dan ook de vraag of een toeslag op de entreeprijs van 5 euro gerechtvaardigd is?)*. Maar daarnaast zijn de kunstwerken ook nog eens corona-proof ten toon gesteld: veel social distancing en eenrichtingsverkeer. Ik ben lost in space. Ik verzuip in de ruimte.Misschien wordt dat versterkt omdat de echte topstukken - díe objecten en schilderijen waar de gemiddelde museumbezoeker zijn zinnen op heeft gezet - in het tweede deel van de expositie opduiken. In het eerste deel is wat je ziet en leest vooral kunsthistorisch-vak-theoretisch interessant. Dat is meer iets voor (van de hoed en de rand) techneuten. (En daar heeft het Cobra-museum wel een handje van, weet ik uit ervaring. Heel goed bedoeld, word je er overladen met informatie).
 |
| 8. René Magritte, 'La reproduction interdie', 1937. 9. Man Ray, 'Cadeau', 1921. 10. René Magritte, 'Au seuil de la liberté', 1930. 11. Paul Delvaux, 'La ville rouge', 1944. |
Maar hé, over smaak valt niet te twisten en de ene surrealist is de andere niet (zo blijkt).
-X-
Ben ik onverdeeld enthousiast? Nee. Raad ik je aan om te gaan kijken: zeker weten! Tenminste? Als je meer (alles :-) wilt leren over het surrealisme, dan is dit je kans!
De tentoonstelling in het Amstelveense Cobra Museum is te zien tot en met 27 september en reserveer vooraf je tickets!
* En ja, natuurlijk verdienen de musea onze (financiële) steun. Maar rechtvaardigt dat de toeslag van € 5 op de entreeprijs? Ik vind van niet. 'Normaal' kost een kaartje € 15 en dat is zo'n beetje gemiddeld. (Een indicatie: Rijksmuseum € 20; Van Gogh € 19; De Pont € 12,50; De Fundatie € 14; Van Abbe € 13).
 |
| 12. Max Ernst, 'Le couple', 1923. 13. Carel Willink, 'Late bezoekers van Pompeï', 1931. |
