'Momentum' in Museum Voorlinden: 't Is nu of nooit!

Het momentum pakken. Alert zijn op een kansrijke situatie en die mogelijkheid dan ook grijpen. 't Is nu of nooit. Naast de expositie 'Rendez-Vous' (zie mijn vorige blogpost) presenteert Museum Voorlinden de vertoning 'Momentum', waarin ook voortgeborduurd wordt op het huidige tijdsgewricht.

We staan aan de vooravond van een kantelpunt. Een moment suprême waarin verregaande beslissingen moeten worden genomen over belangrijke politieke en maatschappelijke vraagstukken. En ook een kunstenaar is altijd op zoek naar dat ene eureka!-moment. Een briljante inval. De broodnodig inspiratie waarbinnen zich nieuwe ideeën kunnen ontwikkelen.

In Momentum zien we ruim dertig werken die handelen over het denkwerk, de worsteling en beweegredenen, de twijfel en het keerpunt.
Alweer een inspirerende uitstalling. Kijk en lees je mee?

1. ©Ryan Gander, 2000 Year Collaboration (The Prophet) (2018), c/o Pictoright Amsterdam 2020, Collectie Museum Voorlinden, Wassenaar. Foto: Antoine van Kaam. 2. Esther Tielemans, 'Mirrored Light Composition 1', 2018. 3. Jose Dávila, 'Joint Effort', 2015 en op de muur: Ian Davenport, 'Poured Lines: Primer', 2006. 

Op de planning stond een grote overzichtstentoonstelling met het werk van de Brit Antony Gormley, maar noodgedwongen is deze verplaatst naar medio volgend jaar. Zodoende ontstond er ruimte om aandacht te besteden aan de actuele en unieke situatie waarin wij en de wereld ons momenteel bevinden. Volgens velen een transitie-periode die zich onderscheidt door belangrijke, vaak samenhangende gebeurtenissen en ontwikkelingen. Het een heeft het ander tot gevolg en hoe gaan we dan verder? Waar focussen we op en welke weg slaan we in?

de koe bij de horens vatten

Museum Voorlinden kan putten uit een enorme eigen collectie moderne en hedendaagse kunst die werd verzameld door chemicaliën-producent en -distributeur Joop van Caldenborgh (1940, Den Haag). Het schathemeltjerijke Quote 500-lid bouwde sinds de vroege jaren zeventig een verzameling (de Caldic-collectie) op, die inmiddels bestaat uit ruim 8.000 stuks. En dan heb je een ruime keus om een mooie line up te kunnen maken. Het is de grootste particuliere kunstcollectie in Nederland.

En ook heel breed: figuratief, abstract, minimalistisch, conceptueel en van Pyke Koch tot Andy Warhol, van Mondriaan tot Ai Wei Wei. Alles komt langs als je door het museum loopt."Ik kocht kunst voor boven de bank, tot ik rond mijn veertigste moest constateren dat de werken in rijen tegen de wand stonden", aldus de collectioneur vorig jaar in een interview*.
* met Koos de Wit Concept

beschermheer van moderne en hedendaagse kunst

Van Caldenborgh bouwde zijn, in 2016 geopende kunsthuis in landelijke omgeving om zijn ietwat uit de hand gelopen hobby aan de wereld te kunnen tonen. In het museum staat alles ter meerdere eer en glorie van de kunst. Ingenieus qua lichttechniek (iets met afgesneden buisjes waardoor het daglicht gedoseerd naar binnen valt) en nergens 'storende' afleidingen: alle stopcontacten, leidingen, rookmelders, camera’s (in het gebouw hangen er - ergens? - zo'n 50 stuks) en brandspuiten zijn onzichtbaar weggewerkt. De nooduitgang-bordjes lichten pas op wanneer het detectie-systeem daadwerkelijk een calamiteit registreert. Over elk detail is heel goed nagedacht.

4. Anish Kapoor, '1000 Names', 1982. 5. Sam Taylor-Johnson, 'The Leap', 2001. 6. Robin Rhode, 'Brick Face', 2008. 7. Hans-Peter Feldmann, 'Schubladenschrank', 2003. 8. Zaaloverzicht met op de voorgrond Alicja Kwade, 'Eigenbahn', 2018.

Met regelmaat vertoont het Wassenaarse duinmuseum thematische combinaties waarin alle gedachten in de hedendaagse kunst worden samengebracht en gerangschikt. Geen chronologisch, historisch-verantwoorde volgorde, maar de samenhang tussen de kunstwerken en dan niet alleen in kleur, in vorm of in materiaal.

please kunst

Niet hoogdravend of vanuit een ivoren toren. Wel ideeënrijk en met nieuwe perspectieven. Ook niet om te pleasen (volgens de Wassenaarse mecenas). Wat het overigens wel vaak doet: het de toeschouwer naar de zin maken. De kunst in Museum Voorlinden is behaagzuchtig en 'beschaafd smaakvol' (niks mis mee, overigens) en daardoor heel publieksvriendelijk. Weinigen zullen de kunst niet mooi vinden en die bekoorlijkheid is verantwoordelijk voor het grote succes van het moderne kunstcomplex.
In het eerder genoemde vraaggesprek zegt Van Caldenborgh: "in onze tentoonstellingen brengen we onze eigen orde. Ik vind dat er heel wat afgezwetst wordt in de kunst. Ik lees graag, maar voor kunst hoef je helemaal geen dikke boeken te lezen, alleen maar te kijken. Je komt hier tenslotte voor je plezier, niet de ellende".

empathy is instinctive

Goed. Over naar de vertoning die de titel 'Momentum' kreeg. Opzienbarend is de sprekende muis in zaal 4 (zie 1e foto). Het is een kunstwerk uit 2018 van de Brit Ryan Gander dat de naam '2000 Year Collaboration (The Prophet)' draagt.
Een piepklein, levensecht muisje in een grote en verder lege, witte museumzaal, waar het een gaatje heeft geknaagd in de (gipsen voorzet-)muur. Het animatronische* knaagdiertje houdt een 9 minuten durend betoog** waarin hij (of zij) een oproep doet tot verbroedering en ons waarschuwt voor ons dwangmatige verlangen naar vooruitgang. Het is een citaat uit Charlie Chaplins fameuze toespraak in de - door Chaplin zelf geschreven en geregisseerde speelfilm 'The Great Dictator' (1940). Het is een van de beste speeches uit de filmgeschiedenis en nog steeds razend actueel. Dus ga door je knieën (al dan niet krakend), neem de tijd en luister (& huiver).

* Een pop die techniek bevat waardoor het praat en beweegt. ** en integraal afgedrukt in de handout. 

9. Ian Davenport, Poured Lines: Primer, 2006. 10. Zoro Feigl, 'Avalanche', 2016. 11. Subodh Gupta, 'Jal Mein Kumbh, Kumbh Mein Jal Hai' (Water is in de pot, and the pot is in the water), 2012. 12. Pyke Koch, Scrum III, 1969. 13. Nils Völker, 'Multiple of Five', 2017. 

Ruimtelijke of 3-dimensionale kunst is vaak spannender dan het platte vlak. Zeker als zo'n kunstwerk ook nog eens geluid maakt, kraakt, piept of beweegt, iets doet (en dan kinetisch wordt genoemd). Dat fascineert: je blijft kijken.

Misschien goed om hier even het verschil tussen een sculptuur en een installatie te benoemen. Een installatie heeft bijna dezelfde kenmerken als een sculptuur, maar het belangrijkste verschil is dat een sculptuur een op zichzelf staand object is. Iets waarnaar je kijkt en (vaak) omheen kunt lopen. Een installatie daarentegen is een groot sculptuur-achtig kunstwerk dat de manier waarop je de ruimte ervaart verandert. Het interieur van de ruimte waar zo'n kunstwerk is geplaatst, wordt dan vaak aangepast om de installatie te laten zien. Soms moet de zaal donker zijn en geblindeerd worden of de muren in een bepaald kleur geverfd. Of een gat in de muur worden gemaakt, zoals bij het eerdergenoemde muisje. Dat is dus een mooi voorbeeld van een installatie.

het klopt, veegt en zuigt

Maar er klopt, veegt en zuigt* meer in 'Momentum'. Zelf ben ik erg gecharmeerd van het intrigerende werk van de Amsterdammer Zoro Feigl (met 'Avalanche' uit 2016 en zie foto 10). Aangedreven door een motortje zet de kinetische kunstenaar een stuk maliënkolder - zo'n stalen vest uit de riddertijd - in beweging en dat draait constant rond. "Op het plankje onder het kunstwerk storten de schakels over elkaar heen, waardoor er een zeer rustgevende lawine van staal ontstaat."

Kun je het je moeilijk voorstellen? Bekijk hier een youtube-filmpje van 'Avalanche'. 

Ook het 'Multiple of Five' (2017) van de Duitser Nils Völker boeit mateloos (foto 13). De rood en blauw gestreepte zakken worden normaal gevuld met zand om het land tegen het water te beschermen: in dit - ook weer kinetische werk - zwellen de zakken op door de lucht die door ventilatoren wordt ingeblazen. Het is alsof het kunstwerk ademt. De zakken of 'longen' vullen zich met lucht, die dan weer langzaam ontsnapt. 

* de slogan van een Hoover-stofzuigerreclame uit de zestiger jaren.

Anselm Kiefer

Tot slot iets over de kunstenaar Anselm Kiefer (Dld., 1945). Ook voor hem is er in Museum Voorlinden plek ingeruimd en wel met een vijftal monumentale werken. De  bolleboos - hij heeft naast de kunstacademie drie andere studies afgerond - koos uiteindelijk toch voor het kunstenaarschap en met zijn immense werken verwijst hij vaak naar historische gebeurtenissen. En alles doet mee: naast verf werkt Kiefer ook met materialen als stro, zand, hars, glas, houtskool, as, beton, roestig ijzer, klei, haar, lood. You name it.
En (dus) heel herkenbaar: het werk van Anselm Kiefer.

Twee maal Anselm Kiefer: 14. 'Dat rosa miel apibus', 2009 en 15. 'Antonin Artaud Heliogabalus', 2010-2011.

Tot zover mijn recente belevenissen in privé-museum Voorlinden. Ik noem het een compleet dagje uit: het geweldig gelegen landgoed in de Wassenaarse duinen, de mooie museumtuin ontworpen door Piet Oudolf, een natje en droogje in de naastgelegen oude villa (kandidaat in mijn 'grote-kroketten-op-brood-in-museumcafés-test') en als klap op de vuurpijl de geweldige (belevings-)kunst in de moderne kunsttempel.


-X-


Ook Museum Voorlinden staat in coronastand: boek vooraf je tickets!

16. De 'grote-kroketten-op-brood-in-museumcafés-test'. 17. Landschapskunst: Martin Creed, 'Work no. 2792', 2017
 (vier boompjes op een rij). 

Tekst en alle (iPhone)foto's: @MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl, behalve foto 1 (zie credits).