Kunstenaarsportretten: Hollandse Meesters in de 21e eeuw

Ben je inmiddels ook een beetje uitgekeken op die virtuele tours door lege museumzalen? Wat dacht je van binnengluren bij kunstenaars?

Het plan was: 100 portretten van 15 minuten over 100 kunstenaars. Het zijn er inmiddels 107. Zoiets heet 'van geen ophouden weten' en waarom zou je ook? Want wat is er leuker dan binnenkijken bij beeldend kunstenaars in hun atelier en hen over hun inspanningen aan het woord laten (om vervolgens te beoordelen of hij of zij écht iets te zeggen heeft of dat het vraaggesprek uitmondt in een troebel, onnavolgbaar betoog).
In Hollandse Meesters in de 21e eeuw geen lofzang op onze maestro's uit de 17e eeuw, maar eigentijdse creatievelingen te kijk!

1 Philip Akkerman. 2 Tom Claassen. 3 Robert Zandvliet.

'Laat me je werkplek zien en ik zeg je wie je bent,’ zou de Amerikaanse sociaal-psycholoog Sam Gosling van de Universiteit van Texas kunnen zeggen. Hij onderzocht systematisch welke persoonlijkheidskenmerken zijn af te lezen aan iemands (leef- en/of werk)-omgeving. Volgens hem zegt de manier waarop mensen hun persoonlijke ruimte inrichten veel over hun identiteit, hun normen en waarden en hun levensstijl. (Gosling liet op onverwachte momenten bijna honderd werkplekken beoordelen door observanten. Aan de hand van de inrichting van die zelf vormgegeven vertrekken moesten de waarnemers de persoonlijkheid van de gebruikers c.q. eigenaren raden en dat bleek verrassend vaak te kloppen).

kunstzinnige peepshow

En wat is er leuker dan bij mensen naar binnen te kijken? Desnoods stiekem of onder valse voorwendselen? Iedereen is een voyeur zonder gêne als die mogelijkheid zich voordoet. Bij kunstenaars wordt het nog leuker. Onbeschaamd kunstkijken in andermans bedoening: heerlijk! Vandaar ook het succes van al die open atelierroutes. Hoe zit iemand erbij in zijn of haar natuurlijk habitat? De kunst krijgt daardoor context.
Dus vandaag wijs ik je op de mogelijkheid om ongegeneerd (want anoniem) binnen te kijken bij het crème de la crème van de eigentijdse Nederlandse kunstscene.

laagdrempelig kunstkijken

Kunstenaar Herman Gordijn (1932) werkt zijn "markante figuren met bolle buiken, ronde billen, gerimpelde huid, getekende gezichten en hangende borsten" bij in pyjama met ochtendjas. Op de achtergrond zie je een zwarte vleugel voor een enorm raam dat uitkijkt op het omliggende landschap. Bedachtzaam formuleert Gordijn zijn antwoorden op de vragen van interviewer, tevens regisseur Eline Flipse.

4, 5 en 6 Klaas Gubbels (portret: still uit @hollandsemeesters. 7 en 8 Lily van der Stokker (still uit @hollandsemeesters. 9, 10 en 11 Marc Bijl. Still uit het portret met Marc Bijl (@Hollandse Meesters). 12 Ina van Zyl.

Klaas Gubbels (1934) lijkt te werken in een ruimte die veel weg heeft van een timmermanswerkplaats. Al rommelend met zijn gereedschap wordt de kunstenaar op leeftijd bevraagd door filmer Cherry Duyns (zelf een creatief allrounder van jewelste: journalist, schrijver, acteur én documentairemaker). Gubbels verklaart desgevraagd: “ik wil bewust dat saaie omdraaien. Dus dat het saaie iets is”, wanneer hij spreekt over zijn 'super saaie stillevens', meestal koffiekannen, of - zoals hij ze zelf noemt - 'ketels'. 

Dan Lily van der Stokker (1954). Haar filmische portret is van zeer recente datum. De girly kunstenaar van de vrolijke kleuren, pasteltinten, bloemen, pijlen, krullen, wolken en druppels wordt (o.a.) geportretteerd in huiselijke kring, aan haar eigen keukentafel. Zij zegt tegen (de onzichtbare) vragenstelller - in dit geval Aiman Hassani - "ik maak moeilijke kunst, die er makkelijk uitziet."

geen top-100

Zo'n tien jaar geleden kreeg fotograaf en beeldend kunstenaar Michiel van Nieuwkerk het idee voor deze onderneming (en die sinds die tijd en samen met René Mendel | Interakt ook voor de productie tekent). Honderd portretten van 15 minuten - dus lekker overzichtelijk - over 100 kunstenaars. En wel zo prettig: gewoon in onze moerstaal.
Een omvangrijk project waarin verschillende generaties belangrijke kunstenaars worden vastgelegd. Inmiddels zijn het er dus 107 en de laatste 3* werden nét voor de Corona-lock down (op 7 maart jl.) gepresenteerd in het Fries museum. Daarmee werd de aftrap gegeven van 'Hollandse Meesters on Tour', een feestelijk programma met live muziek, performances, gesprekken met regisseurs en kunstenaars. 

* die laatste reportages zijn over Femmy Otten, Mounira Al Solh en Lily van der Stokker.

artsy personalities

De serie kent slechts twee criteria waar de portretten aan moeten voldoen. Het toont nog levende én werkzame Nederlandse kunstenaars van dit moment (1) in hun werkruimten (2) gezien door de ogen van gerenommeerde filmmakers. Dat zijn er inmiddels ruim zestig, die ieder voor zich voor de verdere invulling de vrije hand kregen. Ik noemde er al een paar, maar ook Robert Oey (je weet wel: 'de man van' en het verboden wapenbezit), Frans Weisz en Eddy Terstall die met geoefende onbevangenheid hun steentje bij droegen (om maar een paar bekende namen te noemen: ik ben niet zo huis in die wereld).

13 Helen Verhoeven. 14 Joep (Atelier) van Lieshout. 15, 16 en 17 Erwin Olaf (met still uit de portrettenserie @Hollandse Meesters). 18 Emo Verkerk. 19. Folkert de Jong.

Hun blik achter de schermen biedt inzicht in de kunstenaars materiaalgebruik, werkwijze, ideeënwereld en visie op het kunstenaarschap in de huidige tijdsgeest en bovenal op de persoon zelf. En in zo'n langlopende productie is het natuurlijk ook (jammer genoeg, doch) onvermijdelijk dat er dan kunstenaars zijn die ons ontvallen (zoals dat cryptisch heet). Zoals Armando (1929-2018) die in 2013 aan de tand werd gevoeld door regisseur Boudewijn Koole. 

Voor elke uitzending werd originele achtergrondmuziek gecomponeerd en uitgevoerd en ook weer niet door de minsten. Ik noem er een paar: gitarist Jan Akkerman, zanger Tim Knol, 'jazz-ist' Benjamin Herman, cellist Ernst Reijsiger, (jazz)trompettist Eric Vloeimans en ga zo maar door.

levendige momentopnamen

Over de totstandkoming van de kandidatenlijst zegt Michiel van Nieuwkerk: "ik heb musea voor hedendaagse kunst lijstjes laten maken met namen van kunstenaars waarvan het museum in kwestie graag een portret zou willen zien." Het werd een opsomming met 250 namen: net beginnende jonge honden en - vanzelfsprekend - de gevestigde orde. Daaruit is weer een selectie gemaakt door een commissie. (...) Iedereen moet op de lijst kunnen komen, het is geen top 100 van Nederland."

De bedoeling is dat de filmische schetsen "nieuwsgierig maken, bestaande beeldvorming bevestigen of juist ontregelen. Natuurlijk biedt het geen compleet beeld van een heel oeuvre, maar de kijker kan naderhand zelf op zoek naar aanvullende informatie. Het gaat erom dat men na het zien van deze portretten anders naar het werk kijkt en dat het toegankelijker geworden is" aldus de verantwoording van de producenten.

Uit het inkijkje bij Phillip Akkerman (1957) en hier een fan girl! (gemaakt door regisseur Hans Hylkema). "Na zijn (wilde) academietijd besloot de kunstschilder terug te keren naar wat hij vroeger, in zijn jeugd maakte: zelfportretten. In 1981 schreef hij hierover in zijn dagboek: “Zelfportretten. Oké, het is cliché; het is te bedacht; het is niet nieuw; het is academisch; het is nageaapt. Maar: Ik Wil Het Doen!” Inmiddels maakte Akkerman er zo'n 3.000 en dat is 150 stuks per jaar. Ga 'er maar aanstaan...

20 en 21 Philip Akkermans. 22 Peter Struycken. 23 Maria Roosen. 24 Tjebbe Beekman. 25 job Koelewijn.

Het zijn er ruim honderd: ik sla mij er kloekmoedig doorheen. Want, one portrait a day keeps the doctor away en allemaal te vinden op https://hollandsemeesters.info/.

Wie moet er wat jou betreft ook op de lijst?

-X-

#staysafe

PS: Alle foto's tonen werkstukken van 'Hollandse Meesters' en de (rode) links in de tekst leiden naar door mij gemaakte blogs over die kunstenaars, die ook te zien zijn in de portrettenreeks. En hier zijn er nog drie...
Erwin Olaf; Helen Verhoeven en Maria Roosen.

De reeks wordt geproduceerd door Interakt en mogelijk gemaakt door het Mondriaan - en het voormalige Mediafonds, wiens rol inmiddels is overgenomen door het Prins Bernard Cultuurfonds en Dioraphte. De producent en eindredacteur zijn Michiel van Nieuwkerk en René Mendel.

Tekst en (iPhone)foto's: @MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl, behalve de kunstenaars-portretten: @Hollandsemeestersinde21eeeuw.