'Mondo Mendini', de wereld van Alessandro Mendini in het Groninger Museum

You love it or hate it, want een tussenweg lijkt niet mogelijk bij de experimentele vormgeving van Alessandro Mendini. En bij dat 'experimentele' kun je je vraagtekens zetten, want hoe nieuw is experimenteel in zijn geval? Feitelijk deed hij niets anders dan - wel vaak hele verrassende combinaties maken van dát wat al is. "Schaamteloos jatwerk" (las ik ergens*), want op de keper beschouwd hield hij zich vooral bezig met het 'stelen' uit alle kunsthistorische hokjes om dat vervolgens samen te voegen tot iets nieuws.
* Edo Dijksterhuis in Museumtijdschrift.

"Met zowel beeldende kunst, als architectuur en design is de variatie van de ruim tweehonderd tentoongestelde objecten enorm", belooft de woordvoerder van het door de onderhavige architect c.q. designer ontworpen Groninger museum. 'Mondo Mendini' toont de buitengewone creativiteit en humor van Alessandro Mendini die Groningen precies 25-jaar geleden "een internationaal vermaarde blikvanger gaf."
Dat zullen we nog wel eens zien... :-)

Kijk en lees je mee?

1. Alessandro Mendini, 'Poltrona di Proust', 1978 - collectie Groninger Museum. Foto: Marten de Leeuw. 2. Entree naar de vertoning. 3. Impressie.

Een ratjetoe aan onverwachte vormen, materialen en allerlei combinaties van kleuren en patronen. Roze, knalgeel, gifgroen, rood en zwart/wit. Meestal hoogglans. Soms symmetrisch en vervolgens juist weer schots en scheef. Geblokt, gestreept en/of geruit. Ook dierenprints deden het goed. Driehoeken, cirkels en vierkanten. 

Vrolijk, balorig en dwars: deze drie kwalificaties zijn van toepassing op alle door Alessandro Mendini (Milaan, 1931 - 2019) gecreëerde objecten en producten. En dat geldt ook voor de door hem ontworpen gebouwen - de ontwerper was van huis uit architect en het beste voorbeeld daarvan is het Groninger Museum zelf. De kunsttempel die dit jaar het 25-jarig jubileum viert op die plek*, namelijk pal tegenover het NS-station, is schoolvoorbeeld van zijn kunnen. Niet dat hij het gebouw helemaal zelf construeerde. Nee, als hoofdbouwmeester nam hij wel het leeuwendeel voor zijn rekening, maar daarnaast vroeg hij enkele toonaangevende collega's - Philippe Starck, Michele de Lucchi en Coop Himmelb(l)au - om een bijdrage te leveren. Et voila: het Grunner Museum als Villa Kakelbont.
* Het Groninger Museum heeft een veel langere bestaansgeschiedenis.

Het museumgebouw werd toentertijd niet met overweldigend enthousiasme ontvangen. Op de plannen volgde flink wat tegenstand: inmiddels is deze "snoeptrommel van on-Nederlandse allure" opgenomen in het boek '1001 Buildings You Must See Before You Die'. Zo zie je maar...

"een snoeptrommel van on-Nederlandse allure"

Ter viering van dit heuglijke zilveren jubileum werd Mendini zo'n twee jaar geleden gevraagd om een tentoonstelling samen te stellen: helaas overleed hij op 18 februari 2019. Desondanks is het grootste gedeelte van de vertoning nog van zijn hand: "kort voor zijn overlijden eerder dit jaar selecteerde de grand old man van het Italiaanse design niet alleen tientallen van zijn eigen revolutionaire ontwerpen, maar ook werk van vele andere kunstenaars en ontwerpers", aldus het museum. Te zien zijn werken van Kandinsky, Matisse, Schlemmer, Van Doesburg en Rietveld. Stuk voor stuk meesters van kunst en design die hem tot zijn ingevingen inspireerden. De ontwerper heeft altijd ruimhartig de invloeden van anderen erkend.

Alles Alessandro Mendini, tenzij anders vermeld: 1. 'Tête Géante', 2002. 2. 'Sedia Scivolavo', 1973. 3. Micha Klein, 'Paradise', 1993. 4. 'San Francisco', 2008. 5. Aan de muur: Gerrit Rietveld, 'Rietveld Schröderhuis', 1951 en  'Redesign: Zig Zag Rietveld', 1978.

Mendini huldigde het standpunt dat in de kunst en vormgeving alles al weleens een keer is gedaan. Hij verwierp de pikorde tussen architectuur, vrije kunst en design, dus de zogenaamde 'hoge' en 'lage' kunsten en daarnaast was hij van mening dat alle stijl-stromingen even belangrijk waren (geweest). Het is dan ook om die redenen dat de hele mikmak - wat hem betreft - straffeloos en zonder enige terughoudendheid met elkaar gecombineerd kon worden om daarmee nieuw werk te creëren. En met die visie werd Mendini vanaf de jaren tachtig een van de voormannen van het postmodernisme.

een stijlenclash

Hij lapte het richtinggevende designprincipe aan zijn laars, waar de meeste twintigste eeuwse ontwerpers zich tot de tachtiger jaren wél aan hielden. Want hoezo 'vorm volgt functie'? Waarom zou het ontwerp van een bouwwerk of een product alleen maar gebaseerd moeten worden op de beoogde functie of het uiteindelijk gebruik? Waarom geen - verder onnutte - versiering? Waarom zou je je neerleggen bij gebruiksvoorwerpen die niet meer zijn dan logische minimum-oplossingen voor praktische problemen? Dat is veel te kil en zonder enige emotionele lading, zo redeneerde Mendini.

tussen kunst en kitsch

Een goed voorbeeld van zijn ontwerpvisie is 'Poltrona di Proust' en je zou het misschien niet meteen denken, maar dat is de naam van een stoel. Een vroeg werk van de Italiaanse designer, want hij bedacht dit schreeuwerige statement in 1978. De kitscherige 'fauteuil voor Proust'* heeft de vorm van een overdadige barokstoel bedekt met een kleurig stippenpatroon. Zeg maar gerust hysterisch. (De 'stoffering' is gebaseerd op een pointillistisch schilderij van Paul Signac dat onderdeel uitmaakte van de schilderijen-collectie van Proust). De 'troon' werd een van zijn iconische ontwerpen en staat symbool voor zijn principes van redesign: bestaande vormen opnieuw toepassen én het belang dat hij hechtte aan versiering.
* Marcel Proust (1871-1922) was een Frans intellectueel en romanschrijver.

1. 'Nathalie du Pasquier, 'Free Standing', 2018. 2. Anna Gili, 'Cro', 2016. 3. Kazimir Malevich, 'Wit suprematistische kruis', 1920. 4. Alessandro Mendini (voor Alessi), 'Orchestra di Alessandro', 2003. 5. Alessandro mendini, 'Kandissi Sofa', 1980.

Mendini verdiepte zich in de Franse schrijver na het lezen van diens boek 'À la recherche du temps perdu' (Op zoek naar de verloren tijd), een autobiografische roman waarin ook het snobisme van de Franse elite rond 1900 aan de orde werd gesteld. Koren op de molen van Mendini: zijn leunstoel was (is) een aanklacht tegen de zogenaamde 'goede smaak'. Want is het kunst of is het kitsch? Is de stoel een kunstwerk of een gebruiksvoorwerp?

een combi van Bauhaus en Walt Disney

Een creatief manusje-van-alles. Allround vrijdenker en ontwerper van de meest uiteenlopende producten. Van de vrolijke en bestseller kurkentrekker 'Anna G.' voor Alessi, coole skateboards voor het hippe streetstyle-merk Supreme en een bushalte in Hannover. Hij was bladenmaker (Casabella, Modo en Domus); architect (hij ontwierp naast het Groninger Museum ook gebouwen in Japan, Zuid-Korea en thuisland Italië) en interieurvormgever (waaronder de binnenkant van een NS-Koploper-treinstel). Voor al zijn projecten tijdens zijn lange designersloopbaan geldt: altijd kleurrijk, vrolijk en speels. Ongecompliceerd, want als postmodernist was hij nooit op zoek naar een diepere betekenislaag. Het is wat het is.

de spelende mens

"Weg met het dogmatische modernisme. Weg ook met de eeuwige drang tot vernieuwing en vooruitgang. En vooral weg met de vreugdeloze vormen en kleuren. Leve de fantasie en de emotie. Leve het leven!" aldus Jeroen Junte in het bij de expositie uitgebrachte magazine en spijker op z'n kop, want precies dát is wat Alessandro Mendini voor ogen had én de indruk die bij mij achterbleef na het zien van de vrolijke expositie. Weinig tekst, veel kijkplezier.
Een liefdevolle ode aan een designlegende.

1. zaaloverzicht. 2. Gerrit Rietveld, 'Maquette van Philips-paviljoen voor de Wereldtentoonstelling in Brussel', ca. 1957/58. 3. Alessandro Mendini, 'Mania' 2008. 4. Pierluigi Calignano, 'Scultura 2', 2007. 

Raad ik je aan om de expositie in het Groninger Museum te gaan bezoeken? Dat bepaal je (natuurlijk vooral) zelf naar aanleiding van de allereerste zin in dit blogbericht. Want: do you love it or hate it? Zeg het maar?

Ben je een designliefhebber? Een interieurjunkie? Een woonverslaafde? Of ben je gewoonweg iemand die geïnteresseerd is in ontwerpgeschiedenis? Ga dan zeker kijken... en dat kan tot en met 5 mei. Nu verlengd t/m zondag 30 augustus 2020!


-X-


And by the way: het Groninger Museum heeft meer te bieden...
Gastconservator John Veldkamp die geweldige glas- en keramiek-stillevens maakte voor 'Pronkjewails' en die zijn te zien t/m 9 mei 2021.

1.Een van de zalen van 'Presence' van Daan Roosegaarde. 2. Yours trully in een van de versies van Proust fauteuil. 3. Groninger Museum. Foto: Erik en Petra Hesmerg. 2014.

Tekst en alle (iPhone)foto's ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl (tenzij anders vermeld).