In De Mesdag Collectie in Den Haag opende 13 september jl. een tentoonstelling over de invloed die Jean-François Millet uitoefende op zijn vakgenoten van de Haagse School en nu is het tijd voor deel 2 van het verhaal over deze 'boerenschilder'.
In het Amsterdamse Van Goghmuseum kunnen we ons vergapen aan schilderijen en tekeningen van Van Gogh, Pissarro, Monet, Munch en LET OP: zelfs Malevich en Dalí, waarin te ontdekken valt hoezeer deze kunstschilders begeesterd werden door de baanbrekende en vernieuwende realist Jean-François Millet. Ik mocht al eerder een kijkje nemen en maakte het nu volgendelovende betoog.
Kijk je mee?
Terwijl onze agrariërs de barricaden beklimmen om te demonstreren tegen het negatieve beeld dat zou bestaan over hun beroepsgroep en de (mogelijk) op stapel staande gedwongen saneringen binnen hun bedrijfstak, loop ik langs schilderijen die dat boerenleven uitbeelden, maar dan zo'n honderdvijftig jaar geleden. Uit andere tijden dus, maar toch. Hoe actueel wil je het hebben? (Er is momenteel sowieso veel aandacht voor het platteland, getuige het succes van (en mede te danken aan) 'Boer zoekt vrouw' gepresenteerd door 'troetelboerin' Yvon Jaspers. Ze doet nu ook 'Onze Boerderij' op de zondagavond, waarmee ze trouwens ook wel (weer) enige kritiek oogst. Dit keer betreft het een kwestie over het - al dan niet - welzijn van kippen.
En Millet kon het weten, want als zoon van een boer in Normandië wist hij alles van het schamele bestaan van de arme pachtboeren, die sappelend aan de kost kwamen en overgeleverd waren aan de grillen van het weer, de pachter en allerlei onvoorziene omstandigheden. Het was keihard beulen met een vaak zeer karige opbrengst. En daar was niks idyllisch aan, terwijl de Romantiek als stroming in de kunst toentertijd (nog) hoogtij vierde.
Ook de zogenaamde 'arenlezers' verbeeldde hij een paar keer. Aren lezen was een eeuwenoud gebruik waarbij de schamele dagloners de stengels en aren van het koren verzamelden die na de oogst op het land bleven liggen. Op die manier konden de allerarmsten nog wat graan bij elkaar sprokkelen.
En net als bij Millet's andere boertige schilderijen vond het establishment (de Franse elite en de behoudende critici) het verbeelden van deze 'verschoppelingen', oftewel het plattelandsproletariaat een gevaarlijke bezigheid. Millet was in hun ogen een opruiende kunstschilder.
Tijdens zijn leven kreeg Millet dus vaak slechte beoordelingen op zijn schilderijen. Zo suggereerde een van de criticasters dat Millet schilderde met de door hem ter plekke gevonden kleiige aarde (een 19e eeuwse '#twitterbash'). Zijn schildertechniek, zijn 'moderniteit', werd door de recensenten niet goed begrepen en uit de onderwerpkeuze - de weergave van de bar slechte omstandigheden waaronder de 'onderdrukten der aarde' moesten leven - zou teveel maatschappijkritiek spreken.
Maar het kan raar lopen: "vlak na zijn dood werd Millet door de Franse staat omarmd als een nationale held, die het eigen platteland in al zijn glorie had vastgelegd", lees ik in de bij de expositie uitgebracht catalogus.
En - hoewel nu moeilijk voor te stellen, want zijn werk doet niet per se heel vooruitstrevend aan (soms eerder ietwat pathetisch, naar mijn bescheiden mening) - werd Millet aan het einde van de 19e eeuw beschouwd als de beroemdste moderne kunstenaar ter wereld.
Millets werk werd - ook toentertijd - op grote schaal gereproduceerd (zoals afbeeldingen van 'Het Angelus', dat elke Francofiel - zoals ik al beschreef in mijn blog over Millet en de Haagse School - ook nu nog veelvuldig tegen kan komen op rommelmarkten en brocantes).
Vanaf 4 oktober toont het Van Goghmuseum hoe Millet met zijn radicale schildertechniek, moderne stijl en inspirerende vertolking van het boerenbestaan een ware 'zaaier van de moderne kunst' werd.
Kijk je mee?
 |
| 1. Vincent van Gogh, 'De zaaier', (foto en) collectie Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting). 2. Jean-François Millet, twee maal 'Zelfportret', (l) c. 1840-1841 en (r) c. 1847-1849. 3. Collage van twee: Jean-François Millet, 'Kliffen bij Gréville', 1871-1872 en inzet, Claude Monet, 'De Kloof in Varengeville', 1882. |
hooien, spitten, ploegen en zaaien
Soit. De Fransman Jean-François Millet (Gruchy, 1814 – Barbizon,1875) was een ster in het schilderen van boeren en boerinnen en de noeste arbeid die zij op de eindeloze akkers en velden verrichtten. Alles met de hand, er waren immers geen machines.En Millet kon het weten, want als zoon van een boer in Normandië wist hij alles van het schamele bestaan van de arme pachtboeren, die sappelend aan de kost kwamen en overgeleverd waren aan de grillen van het weer, de pachter en allerlei onvoorziene omstandigheden. Het was keihard beulen met een vaak zeer karige opbrengst. En daar was niks idyllisch aan, terwijl de Romantiek als stroming in de kunst toentertijd (nog) hoogtij vierde.
plattelandsproletariaat
Millet bracht die ploeterende boeren op een vernieuwende manier in beeld: eerbiedwaardig en prominent op de voorgrond, verweerd en eeltig en druk doende met hooien, spitten, ploegen en vooral het zaaien vond Millet interessant om vast te leggen. Niet zo vreemd, want zaaien heeft immers ook een Bijbelse betekenis en Millet kende zijn klassiekers.Ook de zogenaamde 'arenlezers' verbeeldde hij een paar keer. Aren lezen was een eeuwenoud gebruik waarbij de schamele dagloners de stengels en aren van het koren verzamelden die na de oogst op het land bleven liggen. Op die manier konden de allerarmsten nog wat graan bij elkaar sprokkelen.
En net als bij Millet's andere boertige schilderijen vond het establishment (de Franse elite en de behoudende critici) het verbeelden van deze 'verschoppelingen', oftewel het plattelandsproletariaat een gevaarlijke bezigheid. Millet was in hun ogen een opruiende kunstschilder.
 |
| Vijf foto's in de categorie 'synchroon-bukken': 1. Jean-François Millet, 'De arenlezers', 1857. 2. Emile Bernard, 'De oogst', 1888. 3. Léon-Augustin Lhermitte, 'De arenlezers', 1887. 4. Vier krijttekeningen van Vincent van Gogh. 5. Angelo Morbelli, 'In de rijstvelden', 1901. 6. Impressie. |
Maar het kan raar lopen: "vlak na zijn dood werd Millet door de Franse staat omarmd als een nationale held, die het eigen platteland in al zijn glorie had vastgelegd", lees ik in de bij de expositie uitgebracht catalogus.
En - hoewel nu moeilijk voor te stellen, want zijn werk doet niet per se heel vooruitstrevend aan (soms eerder ietwat pathetisch, naar mijn bescheiden mening) - werd Millet aan het einde van de 19e eeuw beschouwd als de beroemdste moderne kunstenaar ter wereld.
"Voor mij is niet Manet doch Millet die essentieel moderne schilder die den horizon opende voor velen." - Vincent van Gogh
En ook buiten Frankrijk werd Millet in die negentiende eeuw op 'waarde geschat', want zijn prenten en schilderijen waren ook bij rijke Amerikaanse verzamelaars erg in trek. Een deel van de vele bruiklenen komt uit de Verenigde Staten en vandaar ook de samenwerking met het Saint Louis Art Museum, Missouri, USA.Millets werk werd - ook toentertijd - op grote schaal gereproduceerd (zoals afbeeldingen van 'Het Angelus', dat elke Francofiel - zoals ik al beschreef in mijn blog over Millet en de Haagse School - ook nu nog veelvuldig tegen kan komen op rommelmarkten en brocantes).
zaaier van de moderne kunst
Millet oogstte wereldwijd grote bewondering om "zijn vernieuwende composities, anti-academische techniek, grove penseel-streken, kleur- en materiaalgebruik en abstracte benadering van vorm en compositie tot zijn thematiek", aldus het Van Gogh Museum. Veel lof voor de manier waarop Millet zijn boeren beeldvullende en monumentaal portretteerde. Generaties kunstenaars waardeerden dat thema en zij haalden volop inspiratie uit zijn tekeningen en schilderijen. "Millet speelde met zijn kunstwerken een vernieuwende rol in de overgang van de 'academische traditie' naar de Franse avant-garde kunst" (leer ik van het digitale naslagwerk W.).
 |
| 1. Millet, 'Rustende wijngaardenier', 1869. 2. Léon-Augustin Lhermitte, 'Rust, effect van de felle zon, slapende maaier, Mezy', 1898. 3. Winslow Homer, 'De zonnige kant', 1865. 4. (rechts) Jean-François Millet, 'Een schapenscheerder', 1860. 5. Vincent van Gogh, 'De schapenscheerster', 1889. 6. Collage: (boven) Jean-François Millet, 'Winter, de vlakte van Chailly', 1862 en (onder): Vincent van Gogh, 'Ondergesneeuwd veld met eg (naar Millet)', 1890. |
Vooral in het impressionisme en de latere avant-garde-kunst blijkt de invloed van Millet overduidelijk en dus te zien in deze mooie expositie in het Van Gogh Museum.
En reken maar dat er sterke staaltjes te bewonderen zijn. Soms ook hele frappante vergelijkingen bij de 128* geshowde canvassen. 53 daarvan zijn van de hand van Jean-François Millet en die worden omgeven door schilderijen en tekeningen van mannen als Camille Pissarro, Georges Seurat, Claude Monet, Giovanni Segantini, Winslow Homer, Jan Toorop, Edvard Munch, Kazimir Malevitsj en Salvador Dalí en niet te vergeten (één vrouw) Paula Modersohn-Becker, die ieder voor zich én om verschillende redenen gefascineerd raakten door het werk van Millet.
* waarvan - mind you - 108 bruiklenen en dat zegt wel wat over hoe graag het museum deze expositie wilde maken.
'Onze' Vincent van Gogh blijkt onbetwist copycat-koning. (Hij gebruikte de afbeelding als studieobject en dat is in artiesten-kringen absoluut niet ongebruikelijk). Uit de vele brieven die Vincent van Gogh schreef, spreekt een bijna grenzeloze bewondering voor Millet. In zijn 'peintre paysan' herkende Van Gogh "een geestverwant, wiens voorbeeld hem sterkte in zijn artistieke en persoonlijke keuzes" (aldus Nienke Bakker* in een artikel in de catalogus).
De tentoonstelling werd overigens samengesteld door Maite van Dijk (senior conservator schilderijen bij het Van Gogh Museum) en Simon Kelly (conservator en hoofd Moderne en Hedendaagse Kunst bij het al eerdergenoemde Saint Louis Art Museum).
* (ook) senior conservator schilderijen bij het Van Gogh.
Zoals Van Gogh. Die schreef in een van zijn vele brieven: "Millet is - VADER Millet, namelijk raads- en leidsman in ALLES, voor de jonge schilders...." (april 1885), al werkend aan het schilderij 'De aardappeleters'.
Er zijn veel leuke feitjes en geinige weetjes te ontdekken in deze tentoonstelling, dus ik zou willen zeggen: GAAT DAT ZIEN! (en dat kan t/m 12 januari 2020).
Voor het Van Gogh Museum is het aan te bevelen - nee, een must - om je kaartjes online te bestellen en ja, dat geldt ook voor degene in het bezit van een museumkaart. Reserveren kan via deze link.
-X-
Hopelijk heb ik niet teveel verklapt... (#spoileralert)
Maar lees voor je gaat ook mijn relaas over Millet en de Haagse School.
Tekst en (iPhone)foto's ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl, tenzij anders vermeld.
kijk en vergelijk
Vertoond worden 75 interpretaties geïnspireerd op de Franse vernieuwende realist. In sommige gevallen is de beïnvloeding niet letterlijk, maar eerder een afgeleide. Bij anderen zijn het vrijwel exacte kopieën. Vooral van het schilderij 'De Zaaier' (te leen van het Yamanashi Prefectural Museum of Art, Kofu, Japan) zie je meerdere versies en vrijwel één op één gekopieerd terug.'Onze' Vincent van Gogh blijkt onbetwist copycat-koning. (Hij gebruikte de afbeelding als studieobject en dat is in artiesten-kringen absoluut niet ongebruikelijk). Uit de vele brieven die Vincent van Gogh schreef, spreekt een bijna grenzeloze bewondering voor Millet. In zijn 'peintre paysan' herkende Van Gogh "een geestverwant, wiens voorbeeld hem sterkte in zijn artistieke en persoonlijke keuzes" (aldus Nienke Bakker* in een artikel in de catalogus).
De tentoonstelling werd overigens samengesteld door Maite van Dijk (senior conservator schilderijen bij het Van Gogh Museum) en Simon Kelly (conservator en hoofd Moderne en Hedendaagse Kunst bij het al eerdergenoemde Saint Louis Art Museum).
* (ook) senior conservator schilderijen bij het Van Gogh.
zoek de verschillen
En natuurlijk kun je veel vaker op boeren of het platteland geënte kunstwerken vinden, maar uitgangspunt voor deze expositie was, dat de artiesten zelf refereerden aan de invloed van Millet op hun eigen werk.Zoals Van Gogh. Die schreef in een van zijn vele brieven: "Millet is - VADER Millet, namelijk raads- en leidsman in ALLES, voor de jonge schilders...." (april 1885), al werkend aan het schilderij 'De aardappeleters'.
 |
| 1. Collage: (l) Jean-François Millet, 'De maaier', 1866-1867 en (r) Vincent van Gogh, 'De maaier (naar Millet)', 1889. 2. Ferdinand Hodler, 'De maaier', 1909. 3.Kazimir Malevich, 'De houthakker', 1912. 4. Jean-François Millet, 'Man met hak', 1860-1862. 5. Jean-François Millet, 'Het Angelus', 1857-1859. 6. Salvador Dali, 'Archeologische herinnering aan Millets Angelus', 1933-1935. |
Voor het Van Gogh Museum is het aan te bevelen - nee, een must - om je kaartjes online te bestellen en ja, dat geldt ook voor degene in het bezit van een museumkaart. Reserveren kan via deze link.
-X-
Hopelijk heb ik niet teveel verklapt... (#spoileralert)
Maar lees voor je gaat ook mijn relaas over Millet en de Haagse School.
 |
| #selfiesouvenir Foto: www.uitdekunstmarina.nl |
