'Let's Dance!' in het Gemeentemuseum: Dansmode van tutu tot pattas

In Kunstmuseum Den Haag (voorheen het Gemeentemuseum) gaan we met de voetjes van de vloer, want daar zie je sinds afgelopen zaterdag (28/9) de expositie 'Let's Dance! Dansmode: van tutu tot pattas'. Hofdans, Weense wals, het Zwanenmeer, the charleston, jive, line dance, twisten, disco of gabber: dans heeft altijd al een directe invloed gehad op het modebeeld en in deze vertoning zie je hoezeer deze met elkaar zijn verweven. In Let's Dance! zie je de verschillende kanten van dansmode en passeert er een groot aantal dansstijlen de revue.

Voor dancing queens, ballroom babes, Ginger Rodgers- & Fred Astaire-, John Travolta- en Michael Jackson- (of misschien die maar even niet...) lookalikes, maar ook voor muurbloempjes: kijk mee naar mijn impressie van een swingende expositie over dansmode uit de 17e eeuw tot nu.

1. De cast van Fame op straat in New York, met in de voorgrond Debbie Allen als Lydia Grant en Gene Anthony Ray als Leroy Johnson. ©Getty Images via Gemeentemuseum Den Haag. 2. Het begint allemaal met het voetenwerk. 3. Historische kostuums uit de collectie.

Voor iedereen een feest van herkenning, want we hebben immers allemaal (jeugd-)herinneringen. Iedereen die jong is geweest, voelde zich ooit aangetrokken tot een bepaalde muziekstijl en ook (of meestal) tot de daarbij behorende subcultuur en dito kledingcode.
In mijn tijd (...) had je in Amsterdam 'vetkuiven'. Ook de zogenaamde 'pleiners' en 'dijkers': fans van The Beatles of The Stones (het was nooit 'en-en', maar altijd óf). Ik was meer een 'soulkikker' (en nog): ik danste the night away op klanken van (vooral) het Motown-label en droeg daarbij schoenen met plateauzolen, broeken met wijde pijpen en korte naveltruitjes.
Later kwam de Disco (denk John Travolta) en Punk en die mode was heel uitgesproken en werd voor een groot deel bepaald door Vivienne Westwood en haar vriend Malcolm McLaren*.  Hanenkammen, veel geruite jasjes, gescheurde shirts en broeken (what's new?) en vooral heel veel veiligheidsspelden.
* muzikant, kunstenaar, kledingontwerper én manager-impresario van Johnny Rotten & the Sex Pistols.

dans en mode over en weer

In the late eighties wilden alle fan girls* eruit zien als Madonna. Ze was (is?) legendarisch, zoals in 'Vogue'. Of denk aan de iconisch geworden puntbeha ontworpen door Jean Paul Gaultier die zij droeg tijdens de 'Blonde Ambition'-tour in 1990. De heren* onder ons waanden zich John Travolta en/of Michael Jackson. Was het niet om de muziek, dan toch wel om de moves, de losse heupen, the moonwalk. Van die dingen.
En zo kan ik natuurlijk nog wel een uurtje doorgaan, maar je begrijpt wat ik bedoel. Dans, muziek en mode zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
* en dit bedoel ik volstrekt genderneutraal.

Lambada, vogeltjesdans en Gangnam Style

"Dansmode spreekt tot de verbeelding en dat is vaak terug te zien in het modebeeld. (...) Daarnaast zijn ook regelmatig populaire dansen zelf bepalend geweest voor de kledingkeuze", lees ik in de zaaltekst bij de expositie. In de vertoning - ook deze keer samengesteld door modeconservator Madelief Hohé en vormgegeven door (tentoonstellings-) ontwerper/stylist Maarten Spruyt - zie je dansschoenen, professionele danskostuums, (street style-) mode en high fashion geïnspireerd door dans, met ontwerpen van spraakmakende couturiers zoals Viktor & Rolf, Christian Lacroix, Yves Saint Laurent, Jan Taminiau, Iris van Herpen én fragmenten uit bekende dansfilms.
Alles komt aan bod.

1. Koning Lodewijk de XIV als zonnegod Apollo in Ballet Royal de la Nuit, 1653. 2. tijdsbeeld. 3. Josephine Baker, Folies Bergéres, 1920s. 4. tijdsbeeld. 5. en 6. Kostuums voor Ballet Russes (1909-1929) waaronder kostuums ontworpen door Pablo Picasso.  

"Onze garderobe danst al eeuwenlang mee met alle populaire dansen", lees ik in het bij de expositie uitgebrachte glossy magazine. En ook: "met een nieuwe dans en de bijpassende mode choqueerde je altijd de oudere generatie." Dat is dus blijkbaar van alle tijden.
Op bals in de 17e en 18e eeuw danste men vormelijke, stijve hofdansen (zoals het 'menuet') en die verliepen volgens een vast stramien. Samen met een partner én in groepsverband 'schreed' men complexe geometrische figuren, kaarsrecht en met opgeheven hoofd. "Maar na de Franse Revolutie, met name in de negentiende eeuw, kwam een burgerlijke cultuur op, waarin nieuwe sociale dansen ontstonden." Denk maar aan de 'onzedelijke' Weense wals: een dans die aan de Europese hoven lange tijd verboden was om het intieme lijfelijke contact tussen de danspartners. Men danste één op één:  "schande!", aldus de oude garde.

dance in the oldfasfioned way...

Begin twintigste eeuw behoorde het groepsgebeuren geheel tot het verleden (behalve bij line dance en volksdansen) en werd er alleen nog maar in stelletjes gedanst. Met die 'partnerdansen' werd ook 'ballroom' of 'stijldansen' populair. Dat zijn internationale standaarddansen, zoals de Engelse wals, slow foxtrot en quickstep en (en oh la, la) de Latijns-Amerikaanse dansen (kortweg 'latin' genoemd): tango, samba, cha cha, rumba, paso doble en jive.
In de 'roaring twenties' was niet alleen de charleston overbekend, maar werd er op de populaire ragtime en jazzmuziek ook de cakewalk, boston, turkey trot, lindy hop én verschillende 'animal dances' gedanst (leer ik uit het magazine).

Ballet Russes

In de expositie is er als vrolijke noot een aantal kostuums van het Ballet Russes. En ik citeer nu de online encyclopedie (W): dit "was een balletgezelschap uit Rusland, gesticht (en geleid) door Sergej Djagilev. Tussen 1909 en 1929 traden de Ballets Russes op in tal van westerse landen, in een soort van rondtrekkend bestaan (...). Het fameuze gezelschap bracht vele belangrijke dansers en choreografen voort en stond bekend om haar vernieuwingsdrang, zowel in choreografie, in muzikaal opzicht als in kostuums en decorontwerp."
Precies. Een "synthese van alle kunsten", want de kleur- en fantasierijke kostuums werden nogal eens ontworpen door belangrijke kunstenaars en designers. Wat dacht je van Pablo Picasso en Coco Chanel? (En te zien in de expositie).

Uiteraard veel tule, veren en tutu's in de tentoonstelling. Op de 5e foto balletkostuums ontworpen door Viktor & Rolf voor Dutch Doubles (2013) door het Nationaal Ballet. 

Uitgangspunt voor mode en dans is het menselijk lichaam en de mogelijkheden én onmogelijkheden die onze stoffelijke behuizing heeft (behalve voor een slangenmens, want die kent nauwelijks begrenzing). "Mode en dans definiëren het lichaam." Beide gaan over beweging.
Geoefende dansers - zowel klassiek, als modern geschoold - betoveren de toeschouwer met virtuoze lichaamsoefeningen. Soms gracieus, sierlijk, dan weer krachtig, ruw en wild. Ritmisch, organisch of experimenteel en allerlei combinaties daarvan.

streetwise

Veel mode-collecties zijn in de loop der jaren gebaseerd op ballet en andere vormen van professionele dans. "Een mooi voorbeeld zijn de zwarte en witte verenjurken die Alexander McQueen ontwierp in zijn herfst/wintercollectie 2009", gebaseerd op de beroemde balletten 'Het Zwanenmeer' (1877) en 'De Stervende Zwaan' (1905). "In de mode is de klassieke tutu steeds vaker gecombineerd met stoere kledingstukken", zoals met een leren bikerjack.

Bijna elke ter zake doende mode-ontwerper heeft wel eens opdracht gekregen om kostuums te maken voor een dansgezelschap. Neem Iris van Herpen. Zij ontwierp al voor vijf balletten de kleding.

van tutu tot pattas

Met dans en mode onderscheiden we ons en daarom werkt het ook vice versa: "de 20e eeuw bracht ons populaire dansen die letterlijk een nieuwe mode veroorzaakten. (...) De bewegingen vroegen om een nieuw soort kleding. Denk aan de korte Charleston-jurk, wijde rock-'n-roll-rokken (met pettycoat als afgeleide van de tutu?), glitterende discomode of de hiphop-outfits geïnspireerd door streetwear." Volgens Madelief Hohé (en assistent Fleur Dingen) zou de invloed van de hiphop- of rapmuziek (als culturele stroming) misschien wel eens de grootste ooit zijn.

Hiphop is ontstaan in de jaren zeventig in New York en dan voornamelijk in de arme wijk The Bronx, die destijds bewoond werd door vooral Afro-Amerikanen en latino's. Zij droegen geen designerkleren, maar hun eigen outfits: jeans, T-shirts en sneakers en met name dat laatste fashion item - modieuze sportschoenen of, in 'goed Nederlandse' straattaal: pattas - ontketende een decennialange rage. Vandaar ook de titel van de expositie: 'van tutu tot pattas.

   

1e foto: Jan Taminiau, 'Transatlantic', 2016 voor het Nationaal Ballet. 3. Uit de 'lumps and bumps'-collectie van Comme des Garçons. 4e Foto: Thierry Mugler, 'Cendrillon', 1986. 

Wat een fijne, swingende expositie is 'Let's Dance' geworden! Voor elke dans- en fashionliefhebber een must go!

Maar ook voor ieder ander die even een wandeling langs Memory Lane wil...! 

-X-


Jammer genoeg moet ik voor nogal wat foto-bijschriften in gebreke blijven (de expo was ten tijde van de pers-preview nog volop in voorbereiding), maar dat is dan des te meer reden om zelf te gaan kijken. Tot en met 12 januari in het Kunstmuseum Den Haag.

En smaakt dit naar meer? Op 13 oktober opent 'Thierry Mugler, Couturissime' in de Kunsthal, Rotterdam en uiteraard volgt hier een verslag.

#selfiesouvenir #modevoorgevorderden #advancedstyle Foto: ©GeraldinaMetselaar.

Tekst en alle (iPhone)foto's: ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl (tenzij anders vermeld).