Nude Now: kunstzinnige naaktfotografie in Museum Hilversum

"Niet naaktheid is pornografisch, maar de manier van kijken." Deze uitspraak van de filosoof Plato slaat de spijker op zijn kop. Hij bedacht deze wereldwijsheid (tevens dooddoener) zo'n 2400 jaar geleden; toch worstelen we in onze moderne maatschappij nog steeds met het al dan niet tonen van bloot en zijn we preutser dan ooit.
In de tentoonstelling 'Nude Now' in Museum Hilversum zie je 110 werken van 33 fotografen die samen een overzicht geven van de geschiedenis van de naaktfotografie. De vertoning "viert de schoonheid van het lichaam met bijzondere en unieke foto's van beroemde fotografen tot werken van jong talent."

Ik maakte een rondgang langs de kunstzinnige geportretteerden in adamskostuum. Of vaker: eva's-kostuum. Kijk je mee naar het blote feit van de naakte waarheid?

1. Pieter Henket, (uitsnede) 'Sailor', 2013. 2. Impressie (oudbouw) met een still uit de video met Roy Kahmann. 3. František Drtikol, 'Broken Arc', 1927. 

Een ode aan het lichaam, zo zou je de expositie ook kunnen omschrijven. Het vieren van de schoonheid van het lijf is precies wat galeriehouder en privé-verzamelaar Roy Kahmann en zijn vrouw Lindy zo aantrekkelijk vinden aan dit onderdeel van de artistieke fotografie. En daar weten zij alles van, want hun galerie - Kahmann Gallery op de Lindengracht in Amsterdam - is namelijk gespecialiseerd in camerakunst. De galerie werd in 2005 opgericht met een focus op Nederlandse (soms ook zeldzame) vintage fotografie, maar inmiddels is het ook een autoriteit op het gebied van het autonome werk van internationale en eigentijdse fotografen. Daarnaast is Roy Kahmann mede-oprichter van GUP Magazine (Guide to Unique Photography). Noem hem dus gerust allround promotor van fine art photography.

"Kahmann Gallery heeft zich geprofileerd als de specialist in de verkoop van unieke fotografie die geschiedenis heeft geschreven of die dit zal doen in de toekomst*."
* aldus See All This

lijfstijl en body talk

In Nederland wordt er door bedrijven én particulieren volop verzameld en die collecties blijven vaak onzichtbaar voor het grote publiek. Maar daar komt verandering in, want in Museum Hilversum presenteert het verzamelpaar Kahmann sinds 6 juli jl. een deel van hun privébezit, aangevuld met kunstwerk uit hun galerie. Een unieke kans, omdat er ook nooit eerder vertoonde vintage foto's te zien zijn.
Er hangt werk van inmiddels overleden kunstenaars als Emmy Andriesse, Eva Besnyö, Ed van der Elsken en Helmut Newton, van hedendaagse fotografen waaronder de Belg Stephan Vanfleteren en 'onze' Koos Breukel en van de nieuwe lichting met mensen als Rogier Houwen, Justine Tjallinks en Laura Hospes.

poedel- en spiernaakt

In een bij de tentoonstelling uitgegeven handzame 'glossy', lees ik dat fotografen - door de bank genomen - naakt eerder beschouwen als een studie van het menselijk lichaam, dan van de persoon in kwestie. "Of beter gezegd: in een naaktshoot kan de fotograaf zijn creativiteit de vrije loop laten." Ongebonden door een vaststaand onderwerp of thema, is het naakt verbeelden veelal een experimenteel samenspel tussen de kunstenaar en zijn model.

1. Yamamoto Masao. 2. Laura Hospes. 3. Stephan Vanfleteren. 4. Emmy Andriesse. 5. Zaaloverzicht. 6. Helmut Newton.

Naakt in de kunst heeft altijd voor de nodige onrust en ophef gezorgd. Het mocht en het kon, zolang het menselijk naakt maar geïdealiseerd en 'goddelijk' of mythologisch werd weergegeven. Stervelingen worden immers naakt geboren, maar zijn bloot als ze geen kleren aan hebben. Goden en godinnen hebben nooit kleren aan gehad en daarom zijn er altijd prachtige, bovenmensenlijke afbeeldingen geweest van naakte Griekse en Romeinse godheden. Bloot mocht ook wel zinnelijk zijn (denk Rubens en ook Rembrandt had er een handje van om het 'menselijke' te tonen), maar dan alleen in een symbolische context. Vooral geen al te realistisch bloot of direct uit het leven gegrepen.
Toen omstreeks 1860 vooruitstrevende Franse realisten zoals Courbet en Manet gewone vrouwen naakt gingen afbeeldden, ontstond er de nodige beroering. Dat was 'naakt om het naakt', dus not done.

nudity is not pornography

Aan het einde van de negentiende eeuw kwam de fotografie in opkomst en werd er - logischerwijs - volop met dit nieuwe medium geëxperimenteerd. Ook met naaktmodellen. De fotografe Imogen Cunningham staat te boek als de eerste vrouw die rond 1900 een artistieke naaktfoto van zichzelf maakte. Maar ook fotografen als Wilhelm von Gloeden, Rudolf Koppitz, Alfred Cheney Johnston en Ruth Bernhard (om er enkele te noemen) maakten in het begin en midden van de 20e eeuw naam met hun zeer esthetische en experimentele gebruik van naakt.
Later in die nieuwe eeuw werd het lichaam ook zelf tot een blank canvas; het lijf werd in al zijn schoonheid afgebeeld, maar steeds vaker ook met al zijn gebreken. Het corpus als kunst: gemanipuleerd, beschilderd, versierd, getatoeëerd en dat dan weer gefotografeerd.

niets te verbergen en open en bloot

Maar het verschil met creatieve uitingen zoals een sculptuur, een schilderij of tekening is, is dat bij deze vormen van beeldende kunst niet de 'echte' werkelijkheid wordt verbeeld (zelfs niet bij de hyperrealisten), terwijl dat bij een foto wel het geval is. Een foto 'is' nu eenmaal de realiteit en daar kun je niet omheen. Dat maakt dat een naaktfoto directer is dan een afbeelding van bijvoorbeeld een getekende naakte muze. Maar het zegt niets over hoe prikkelend en erotisch de diverse kunstvormen zijn (want dat wordt beïnvloed door onze manier van kijken, weten we inmiddels van doordenker Plato).

1. (Huub) Schilte & (Jacqueline) Portielje. 2. Albert Watson. 3. Tiane Doan Na Champassak. 4. Koto Bolofo. 5. Linelle Deunk.

(....) "De ontwikkeling van het naakt in de fotografie is een verbeelding van de veranderde sociale en maatschappelijke morele kaders. Waar in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw het bijna niet bloot genoeg kon, viert de preutsheid van tegenwoordig hoogtij."
En dat klopt. Facebook laat bijvoorbeeld alleen vrouwentepels toe als het om borstvoeding of een bevalling gaat, als het 'gezondheidsgerelateerde situaties' betreft of bij protestacties (als zijnde vrijheid van meningsuiting). Instagram laat uitsluitend foto's toe van vrouwen die borstvoeding geven; van duidelijk als schilderijen en beeldhouwwerken herkenbare afbeeldingen of van borsten met littekens na een amputatie. Kunstzinnige naaktfotografie mag dus niet.

viespeuk, dus #nipplegate

Goed (niet goed). Hoe willen we omgaan met bloot? (Sommige) mensen laten op sociale media graag alles van zichzelf zien. (Vooral) jongeren sturen elkaar online naaktfoto's (het zogenaamde sexting), maar vrouwentepels zijn dus taboe (de male nipple mag dan weer wel op Instagram). Hoe verhoudt deze nieuwe preutsheid zich tot de grenzeloze openheid van het internet? Staat open en bloot nog wel voor helder en eerlijk? Jaarlijks explodeert de hoeveelheid online porno, maar in de kleedkamers van sportclubs is het 'onderbroek-douchen' een veel gezien fenomeen. Deze dubbele moraal tekent ook de tweeslachtige houding ten aanzien van het blote lichaam.

lang leve de duck face

We zien steeds minder naakt in de openbare ruimte, terwijl we "dagelijks worden geconfronteerd met geperfectioneerde versies van het menselijke lichaam, met gemanipuleerde beelden van modellen in bladen en op televisie en op social media zie je influencers die geen selfie posten zonder deze eerst grondig aan te passen met apps en filters." Topless zonnen is taboe, maar borstvergroting schering en inslag. Kunstgrepen met botox, lip fillers en plastische chirurgie lijken - zeker ook onder jongeren - gemeengoed te worden.
Het hebben van een schoonheidsideaal is in die zin het meest onrealistische en onhaalbare wat je kunt bedenken. Het bestaat namelijk niet!

1. Jeroen Hofman. 2. Casper Faassen. 3. Carla van de Puttelaar. 4. Marc de Groot. 5. Eikoh Hosoe.

Feit blijft, dat wat de een esthetisch naakt vindt, de ander als erotisch typeert. Sterker nog, het kan allebei, want het een sluit het ander niet uit. All is in the eye of the beholder.
Mijn tip: ga lekker kijken en oordeel zelf.
Nude Now in Museum Hilversum: te zien t/m 22 september.


-X-


Vooral doen! Zet op elk van de drie etages de virtual reality-bril op je neus en stap in de denkbeeldige wereld van Laura Hospes, Bastiaan Woudt en Carla van de Puttelaar.
Ga er gerust even bij zitten (op die mooie Eames-stoeltjes) dan val je niet om...

1. lichtschacht in de nieuwbouw. 2. Museum Hilversum.

 Tekst en alle (iPhone)foto's: ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl