Op 2 juli was het dan zover: Erwin Olaf 60 jaar en ter verhoging van de feestvreugde én klap op de vuurpijl werd hij ook nog eens geridderd! Tijdens een intiem feestje ter gelegenheid van de expositie '12 x Erwin Olaf ' in het Rijksmuseum kreeg de top-fotograaf de medaille behorende bij de Orde van de Nederlandse Leeuw opgespeld door Burgemeester Femke Halsema.
Toch was het in vergelijking met de eerder dit jaar gehouden dubbel-expositie in Den Haag*, die gepaard ging met uitbundige festiviteiten en veel media-aandacht een bescheiden opening. (Zie hier mijn verslag vanuit het Haagse!)
Erwin Olaf is (een beetje) moe en dus op de dag na zijn 60ste verjaardag is het hoogste tijd voor contemplatie. Tijd om de balans op te maken.
*de expo in het Gemeentemuseum én het Fotomuseum was de best bezochte foto-tentoonstelling ooit.
Afgelopen woensdag toog ik naar het Rijksmuseum en bekeek de expositie van elf foto's en een video van Olaf, die in een intieme hommage het 'gesprek' aangaan met de schilderkunst van enkele (Nederlandse) maestro's.
Klein maar fijn. Kijk je mee?
Heb je de documentaire 'The Legacy' gezien? Mooi, hé? Maar mocht je deze nu hebben gemist, dan raad ik je aan de docufilm alsnog te gaan bekijken. In de registratie toont regisseur Michiel van Erp (zelf ook niet een van de minsten) de kwetsbare kant van de glossy-fotograaf.
Met name in de tachtiger en negentiger jaren werkte Erwin Olaf Springveld (Hilversum, 2 juli 1959) heel uitgesproken en provocerend; 'boos', zoals hij het zelf noemt. Doelbewust uit op effect en het provoceren. Hij choqueerde zijn toeschouwers met vaak controversiële, soms homo-erotische en ondubbelzinnige SM-foto's. Hardcore. Zelfportretten met erecties. Zijn vaak sterk geënsceneerde en nietsverhullende beelden betitelde hij als 'bewust onecht'. Later in zijn carrière wordt zijn werk verstild en intiemer.
Nu, voor Michiel van Erp's filmcamera, is hij weifelend. Wikkend en wegend.
En door die (gedeeltelijke) donatie én de acceptatie daarvan door 's lands meest toonaangevende museum, kun je stellen dat Olaf een plaats heeft verdiend in de kunstgeschiedenis. Is zijn werk officieel Nederlands erfgoed. ("Oh jee...!", zegt de doorgaands zeer bescheiden Olaf in de bij de expositie uitgebrachte podcast. "Ontzettend fijn!").
* mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de BankGiroLoterij.
Goed. En nu - als vervolg op die overdracht van zijn kerncollectie - presenteert het Rijksmuseum '12 x Erwin Olaf'. Het is immers niet de bedoeling dat zijn werk voor honderd jaar in een geklimatiseerde archiefkast verdwijnt. Nee, er is wel degelijk ruimte voor (nog) een (jubileum-)tentoonstelling. En ook dat is uitzonderlijk, want het Rijks ("zo'n nationaal instituut") maakt zelden of nooit een expositie met een nog levende kunstenaar. "Maar heel af en toe!" (...) "Ik sprong een gat in de lucht, bij wijze van spreken...."
Toch was het in vergelijking met de eerder dit jaar gehouden dubbel-expositie in Den Haag*, die gepaard ging met uitbundige festiviteiten en veel media-aandacht een bescheiden opening. (Zie hier mijn verslag vanuit het Haagse!)
Erwin Olaf is (een beetje) moe en dus op de dag na zijn 60ste verjaardag is het hoogste tijd voor contemplatie. Tijd om de balans op te maken.
*de expo in het Gemeentemuseum én het Fotomuseum was de best bezochte foto-tentoonstelling ooit.
Afgelopen woensdag toog ik naar het Rijksmuseum en bekeek de expositie van elf foto's en een video van Olaf, die in een intieme hommage het 'gesprek' aangaan met de schilderkunst van enkele (Nederlandse) maestro's.
Klein maar fijn. Kijk je mee?
 |
| 1. Erwin Olaf, (uitsnede) 'Hope - Portrait 5', 2005. Aankoop dankzij de deelnemers van de BankGiro Loterij, ©Rijksmuseum. 2. Zaaloverzicht. 3. Johannes Verspronck, 'Portret van een meisje in het blauw', 1641. |
Met name in de tachtiger en negentiger jaren werkte Erwin Olaf Springveld (Hilversum, 2 juli 1959) heel uitgesproken en provocerend; 'boos', zoals hij het zelf noemt. Doelbewust uit op effect en het provoceren. Hij choqueerde zijn toeschouwers met vaak controversiële, soms homo-erotische en ondubbelzinnige SM-foto's. Hardcore. Zelfportretten met erecties. Zijn vaak sterk geënsceneerde en nietsverhullende beelden betitelde hij als 'bewust onecht'. Later in zijn carrière wordt zijn werk verstild en intiemer.
Nu, voor Michiel van Erp's filmcamera, is hij weifelend. Wikkend en wegend.
shock photography
Ik vond het een heel ontroerend document, waarin we een gevoelige en openhartige Erwin Olaf zien. Hij gaat zichtbaar gebukt onder een slopend longemfyseem. Al jaren geleden gediagnosticeerd en steeds meer en vaker zijn tol eisend. Een progressieve ziekte die hem belemmert in wat hij het liefst doet: werken. Maar dat zal niet langer gaan. Niet op de manier waarop hij al veertig jaar zijn vak uitoefent. Erwin Olaf zal het rustiger aan moeten gaan doen."als ik de gewone wereld wil zien, dan kijk ik wel uit het raam...."
Vooruitlopend op die nieuwe fase in zijn (wel of niet werkzame) leven, droeg de fotograaf medio vorig jaar 500 afdrukken, portfolio's, video's, magazines, boeken en posters - dus een belangrijk deel van zijn oeuvre - over aan het Rijksmuseum. Het grootste deel betrof een schenking en daarnaast werden 60 foto's en 3 video's voor € 200.000 aangekocht*.En door die (gedeeltelijke) donatie én de acceptatie daarvan door 's lands meest toonaangevende museum, kun je stellen dat Olaf een plaats heeft verdiend in de kunstgeschiedenis. Is zijn werk officieel Nederlands erfgoed. ("Oh jee...!", zegt de doorgaands zeer bescheiden Olaf in de bij de expositie uitgebrachte podcast. "Ontzettend fijn!").
* mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de BankGiroLoterij.
 |
| 1. Hendrick Goltzius, 'Stervende Adonis', 1609. 2. Zaaloverzicht. 3. George Breitner, "Meisje in witte kimono', 1894. 4. Erwin Olaf, (detail uit) 'Grief, Barbara', 2007. 5. Jan Steen, 'Het Toilet', ca. 1665-1660. |
In het Parool (van mei vorig jaar) kun je lezen dat de Amsterdamse fotograaf bewust koos voor het Rijksmuseum en niet voor het - misschien iets meer voor de handliggende - Stedelijk Museum. "Ik had graag een keer in het Stedelijk geëxposeerd en ik vind het onbegrijpelijk dat ik de afgelopen veertig jaar nooit door hen ben uitgenodigd," Schenken was dus geen optie. "Aan een instituut dat mij nooit heeft gevolgd, waarmee ik geen band heb opgebouwd?" En ik verbeeld mij een ietwat verongelijkte blik in de ogen van Olaf.
Goed. En nu - als vervolg op die overdracht van zijn kerncollectie - presenteert het Rijksmuseum '12 x Erwin Olaf'. Het is immers niet de bedoeling dat zijn werk voor honderd jaar in een geklimatiseerde archiefkast verdwijnt. Nee, er is wel degelijk ruimte voor (nog) een (jubileum-)tentoonstelling. En ook dat is uitzonderlijk, want het Rijks ("zo'n nationaal instituut") maakt zelden of nooit een expositie met een nog levende kunstenaar. "Maar heel af en toe!" (...) "Ik sprong een gat in de lucht, bij wijze van spreken...."
Het is een vertoning geworden waarin "Olaf zijn foto's een dialoog laat aangaan met de Nederlandse schilderkunst en waarin zijn werk voor het eerst te zien is naast dat van zijn voorbeelden", aldus het Rijksmuseum in het persbericht. Je ziet Rembrandt, Breitner, Jan Steen.
Erwin Olaf heeft samen met de directeur van het Rijksmuseum, elf foto's en één video-installatie geselecteerd die worden getoond in combinatie met elf schilderijen en een prent uit de collectie van het Rijksmuseum. Ieder voor zich kopstukken.
"Het is een gesamtkunstwerk van Taco Dibbits en mezelf". De combinaties mochten niet te obvious zijn. Niet té vanzelfsprekend. "Hij (Dibbits) heeft wat meer doorgedacht, zal'k maar zeggen..." (...) "Sommige dingen sloegen dood, bij andere kwam het allemaal bij elkaar."
Het bleek een puzzelen naar de verbindende elementen. Als een amourette tussen twee zielsverwanten, maar die wel heel erg verschillen van aard.
In dit verslag haal ik Erwin Olaf verschillende keren aan en die citaten komen uit de podcast, waarin Janine Abbring de jarige fotograaf interviewt over zijn kunstzinnige loopbaan in het algemeen en over deze Rijks-tentoonstelling in het bijzonder.
(Ook) een aanrader!
Één puntje: van mij hadden de 'pendanten' wel wat dichter bij elkaar mogen hangen. Maar dat is heel persoonlijk, hé! En sorry voor de niet al te beste kwaliteit van de foto's (de expo is stemmig, maar daardoor vrij donker).
artistieke roots
"Hier liggen mijn artistieke roots, de wortels van mijn kunstenaarschap", zegt Olaf in het eerder aangehaalde persbulletin. "Ik laaf mij graag aan allerlei soorten schilderkunst." Want Olaf blijkt wel degelijk geïnspireerd te zijn door dát wat hij als jongeling voor het eerst zag, tijdens een schoolreisje naar het museum. "Iedereen liep op De Nachtwacht af, ik was wat meer gegrepen door het kleinere werk." Vooral het zelfportret van Rembrandt maakte indruk. "Het belangrijkste deel van het portret, het gezicht, blijft in de schaduw. En dat heeft mij altijd geïntrigeerd."
 |
| 1. Erwin Olaf, 'Dusk, Portrait 1', 2009. 2. Jan Jansz Mostaert, 'Portret van een Afrikaanse man', ca. 1525-1530. 3. Zaaloverzicht. 4. Rembrandt van Rijn, 'Zelfportret', 1628. 5. Erwin Olaf, 'Ladies Hats, Hennie', 1985. |
Het bleek een puzzelen naar de verbindende elementen. Als een amourette tussen twee zielsverwanten, maar die wel heel erg verschillen van aard.
een signatuur: niet fake, tuttig of nepperig
Iedere kunstenaar staat immers voor dezelfde uitdagingen en werkt met dezelfde middelen: zaken als (huid)expressie en mimiek, licht en donker, kleur en ruimte, textuur. Maar de oogopslag is het belangrijkste, vindt Olaf. De focus op die priemende blik. "Als fotograaf kun je wachten tot de juiste uitdrukking langskomt, maar als schilder moet je dat moment zelf creëren. Zoals Verspronck* heeft gedaan met een puntje verf. Met een klein kwastje, precies op de juiste plek dát neer te zetten, waardoor je de juiste expressie krijgt." (...) Want wat is het verschil tussen die verdrietige blik, een ontwapenende blik, een onzekere blik, een liefdevolle blik, een zachte- of een harde blik? Dat zijn nano-millimeters..."
* 'Portret van een meisje in het blauw', 1641.
mix & match to the max
Het moesten verrassende koppelingen worden en dat is uitstekend gelukt. Met vlag en wimpel. Een mix & match to the max! Zoals bij de Rembrandt-ets 'Naakte vrouw' en de foto 'La Penseuse' (Squares) uit 1987 van Olaf. "In de prent én de foto gaat het om de weergave van de huid. In het zwart-wit van de gravure en de foto komt die goed tot uitdrukking. Erwin koos, net als Rembrandt, bewust voor een niet-perfect lichaam. De huid van zijn model is voor een kunstenaar veel interessanter dan die van een jong, mooi, perfect geproportioneerd lichaam dat nog niet in verval is en dat nog geen leven achter de rug heeft."
 |
| 1. Jean-Etienne Liotard, 'Hollands meisje aan het ontbijt', ca.1956. 2. Erwin Olaf, 'Hope, The Kitchen', 2005. 3. Gerard ter Borch II, 'Galante conversatie, bekend als 'De vaderlijke vermaning', ca. 1654. 4. Erwin Olaf, 'Keyhole 3', 2012. 5. Erwin Olaf, 'Squares, La Penseuse', 1987. 6. Rembrandt van Rijn, 'Naakte vrouw, gezeten op een verhoging', 1629 - 1633. |
(Ook) een aanrader!
Één puntje: van mij hadden de 'pendanten' wel wat dichter bij elkaar mogen hangen. Maar dat is heel persoonlijk, hé! En sorry voor de niet al te beste kwaliteit van de foto's (de expo is stemmig, maar daardoor vrij donker).
-X-
Over een week of twee krijg je weer een verslag vanuit het Amsterdamse Rijksmuseum. Meer dan 8.000 mensen uit 95 landen gaven begin dit jaar gehoor aan de oproep een zelfgemaakt kunstwerk geïnspireerd op Rembrandt in te sturen. Vanaf 15 juli (de verjaardag van de Hollandse Meester) zullen 563 inzendingen worden getoond. 'Lang Leve Rembrandt'!
Nou, dat belooft wat!
Wordt vervolgd...
Tekst en alle (iPhone)foto's: ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl, tenzij anders vermeld.
 |
| Leuk bedacht: in de lift en namens de vrienden van het Rijksmuseum. :-) |
