Toegankelijk, daarover kunnen we het wel eens zijn. Schilderijen voor "de kleine man die hongert naar begrijpelijke kunst*." Ik heb het over het modern realisme en dat is een kunstuiting waarbij de uitbeelding of afschildering de werkelijkheid herkenbaar weergeeft en dat is precies waar Museum More in het Gelderse Gorssel in is gespecialiseerd. Iedereen begrijpt realistische of figuratieve kunst en daardoor heeft More - een afkorting van MOdern REalisme - een lage drempel.
* aldus Carel Willink, die met deze uitspraak zijn eigen schilderkunst omschreef.
Verleden week nam ik achtereenvolgens de tram, de trein en een streekbus en bezocht ik dit Gelderse kunsthuis. Over de mooie tijdelijke expositie 'Painting Perception' van de Brit Euan Uglow maakte ik al eerder een verslag. Vandaag volgt een beschrijving van de semi-permanente vertoning van de vaste collectie én het "eenvoudige" werk van Christiaan Kuitwaard.
Ik ging 'dwars kijken' en wat dat opleverde, zie je hier....
Ik begin met een bekentenis en: PAS OP, nu volgt een mening! Ik ben niet zo van het magisch realisme. Let wel: ik heb het over het magische, hé. Dat genre is heel populair, ik weet het, maar ik hou er niet van. Ook niet van fantasy boeken en films: die zijn ook niet aan mij besteed. Niks geen waanvoorstellingen en sprookjesachtige dromen en visioenen. Geen 'In de Ban van de Ring' en 'Harry Potter', dus ook geen schilderijen van Carel Willink, de voorman van het betoverende.
In de dorpskern van Gorssel staat het ietwat uit z'n krachten gegroeide museum (want aan het voormalige stadhuis zit een enorme nieuwbouw geplakt. Mooi, maar wel buiten-proportioneel groot in dit dorp halverwege Deventer en Zutphen), maar met een prachtige collectie figuratieve kunst.
Het museum is het particuliere eigendom van de voormalige chemie-bons Hans Melchers (Melchemie) en de collectie bestaat voor een groot deel uit de overgenomen bankroete boedel van de DSB Bank kunst-collectie van Dirk Scheringa. Miljardair* Melchers kocht in 2012 zo'n 1.000 stuks uitsluitend Nederlandse figuratieve kunstwerken, met - ja - de nadruk op het werk van magisch realist Willink. De 'kavel' kostte Melchers plusminus € 16.000.000,00.
* (nummer 5 op de Quote-500-lijst van 2018 met een slordige 2,3 miljard euri)
Maar hoe dan ook, een eyeopener. Het museum mag er zijn.
Goed, dus geen magisch realisme voor mij. Maar het ene realisme is het andere niet, zo blijkt maar al te goed uit de vaste collectie van Museum More. Het modern realisme kent een heel spectrum van diverse uitingsvormen, zo wordt me duidelijk. Wel allemaal 'kunst naar waarneming' in de traditie van ambachtelijkheid en technische perfectie en dat is van alle eeuwen. Het nabootsen van de zichtbare werkelijkheid, dat - ondanks allerlei avant-gardistische en nieuwerwetse stromingen, altijd heeft bestaan.
Maar niet altijd en vogue, deze figuratieve stijl. De laatste eeuw ging de populariteit als een golfbeweging heen en weer. Aan het begin van de 20e eeuw waren er kunstenaars die - ondanks de vooruitstrevende trend, terugkeerden naar het traditionele, figuratieve werk. Na de tweede Wereldoorlog raakte het weer uit de mode. Er werd op neergekeken, want de abstractie, dát was Je-Van-Het: CoBrA en het abstract expressionisme kregen toen alle aandacht.
Juist door de toegankelijkheid van het neo-figuratieve - het genre spreekt immers ook het "ongeoefende oog" aan - werd de stroming door de kunst-snobs terzijde geschoven als niet relevant. De ambachtelijkheid van de vaak fijn geschilderde doeken werd door heel veel mensen omarmd, maar door de elitaire kunst-incrowd verguisd: "wel knap geschilderd hoor, maar (daardoor) niet interessant." Toch en/of desondanks bleek al snel na de opening in 2015 Museum More een groot succes. Een "collectie van nationaal belang" lees ik ergens op het wereldwijde web.
Ik besluit dit relaas met je te attenderen op de "werkjes" van Christiaan Kuitwaard (1965, Sneek). Naast de expositie 'Painting Perception' van de Britse kunstenaar Euan Uglow (t/m 1 september aanstaande), kun je in Museum More namelijk tegelijkertijd ook de smaakvolle en tijdelijke vertoning van '128 White Box Paintings' tot je nemen.
"Ontroerende schoonheid, teer en streng. De bedrieglijk eenvoudige stillevens van Christiaan Kuitwaard lijken de ultieme stilte te vangen. Telkens opnieuw." Deze lovende tekst op de website van More dekt de lading, want de kleine canvassen van de Friese kunstenaar zijn als een studie naar terughoudendheid en heel strak gepresenteerd. Ook ik was bijzonder gecharmeerd van de grote serie doekjes van 20 x 28 centimeter met daarop totaal onbelangrijke en random objecten. Een kop-en-schotel (meerdere), een tube, verschillende flessen en glazen, takjes. Okay, ook een schedel en een dood vogeltje, dus ook weer niet zó willekeurig.
Al vijf jaar maakt Kuitwaard wekelijks een white box painting: een geschilderd stilleven van een wit geschilderd voorwerp in een open, witte kist. Hij schildert naar directe waarneming, als een oefening in kijken, kijken en nog eens kijken. Zonder voorstudie, ondertekening of foto en merendeels zonder optische hulpmiddelen. Hij wil grip krijgen op licht en donker, schaduw, ruimte en vorm.
- X-
* aldus Carel Willink, die met deze uitspraak zijn eigen schilderkunst omschreef.
Verleden week nam ik achtereenvolgens de tram, de trein en een streekbus en bezocht ik dit Gelderse kunsthuis. Over de mooie tijdelijke expositie 'Painting Perception' van de Brit Euan Uglow maakte ik al eerder een verslag. Vandaag volgt een beschrijving van de semi-permanente vertoning van de vaste collectie én het "eenvoudige" werk van Christiaan Kuitwaard.
Ik ging 'dwars kijken' en wat dat opleverde, zie je hier....
 |
| 1. Arnout Killian, 'Beheaded mannequin', 2004. 2. Pyke Koch, 'Zelfportret', 1936. |
natuurgetrouwe nabootsing
Een kwestie van smaak en daarover gaan we (hier) niet twisten. Maar dat was wel de reden waarom ik niet eerder, het in juni 2015 geopende More, museum voor modern realisme bezocht, vooringenomen als ik was. Slecht geïnformeerd ook, want ik dacht dat het hele museum vol zou hangen met die geheimzinnige, soms/vaak/meestal onbestemde en beklemmende hoog geglansde fijnschilderijen. Maar niets is minder waar. Niet in Gorssel, althans, want voor het complete werk en leven van Carel Willink moet je naar het filiaal in Kasteel Ruurlo.In de dorpskern van Gorssel staat het ietwat uit z'n krachten gegroeide museum (want aan het voormalige stadhuis zit een enorme nieuwbouw geplakt. Mooi, maar wel buiten-proportioneel groot in dit dorp halverwege Deventer en Zutphen), maar met een prachtige collectie figuratieve kunst.
Het museum is het particuliere eigendom van de voormalige chemie-bons Hans Melchers (Melchemie) en de collectie bestaat voor een groot deel uit de overgenomen bankroete boedel van de DSB Bank kunst-collectie van Dirk Scheringa. Miljardair* Melchers kocht in 2012 zo'n 1.000 stuks uitsluitend Nederlandse figuratieve kunstwerken, met - ja - de nadruk op het werk van magisch realist Willink. De 'kavel' kostte Melchers plusminus € 16.000.000,00.
* (nummer 5 op de Quote-500-lijst van 2018 met een slordige 2,3 miljard euri)
Maar hoe dan ook, een eyeopener. Het museum mag er zijn.
 |
| 1. Carel Willink, 'De zilveren bruiloft', 1924. 2. Edgar Fernhout, 'Portret van Charley Toorop', 1932. 3 Jan Wittenberg, 'Amaryllis', 1931. 4. Jan van Tongeren, links 'Stilleven met oranje-rode accenten', 1973 en rechts, 'Stilleven tegen rose fond', 1976. 5. Carel Willink, 'De zeppelin', 1933. 6. Jan Beutener, 'Rijp', 2005. |
Maar niet altijd en vogue, deze figuratieve stijl. De laatste eeuw ging de populariteit als een golfbeweging heen en weer. Aan het begin van de 20e eeuw waren er kunstenaars die - ondanks de vooruitstrevende trend, terugkeerden naar het traditionele, figuratieve werk. Na de tweede Wereldoorlog raakte het weer uit de mode. Er werd op neergekeken, want de abstractie, dát was Je-Van-Het: CoBrA en het abstract expressionisme kregen toen alle aandacht.
Juist door de toegankelijkheid van het neo-figuratieve - het genre spreekt immers ook het "ongeoefende oog" aan - werd de stroming door de kunst-snobs terzijde geschoven als niet relevant. De ambachtelijkheid van de vaak fijn geschilderde doeken werd door heel veel mensen omarmd, maar door de elitaire kunst-incrowd verguisd: "wel knap geschilderd hoor, maar (daardoor) niet interessant." Toch en/of desondanks bleek al snel na de opening in 2015 Museum More een groot succes. Een "collectie van nationaal belang" lees ik ergens op het wereldwijde web.
100 jaar modern realisme in Nederland
"Met de semi-permanente tentoonstelling 'Dwars Kijken' presenteert Museum MORE een dwarsdoorsnede van de eigen kunstcollectie. Ruim 100 werken van 44 verschillende kunstenaars geven een gevarieerd en eigenzinnig beeld van precies één eeuw modern realisme in Nederland", aldus het museum op hun website.
In de nieuwbouw* van het museum zie je werken van 'oude rotten' zoals (de al eerder genoemde) Carel Willink, maar ook Pyke Koch, Jan Mankes en Charley Toorop. Wat recenter: Jan van Tongeren, Rein Draijer, Co Westerik en invloedrijke hedendaagse artiesten zoals Pat Andrea, Philip Akkerman en Marlene Dumas. En volgens mij geeft juist een dergelijke variëteit een prachtig overzicht van 100 jaar - min of meer - natuurgetrouwe nabootsing in Nederland.
In de nieuwbouw* van het museum zie je werken van 'oude rotten' zoals (de al eerder genoemde) Carel Willink, maar ook Pyke Koch, Jan Mankes en Charley Toorop. Wat recenter: Jan van Tongeren, Rein Draijer, Co Westerik en invloedrijke hedendaagse artiesten zoals Pat Andrea, Philip Akkerman en Marlene Dumas. En volgens mij geeft juist een dergelijke variëteit een prachtig overzicht van 100 jaar - min of meer - natuurgetrouwe nabootsing in Nederland.
* ontworpen door architect Hans van Heeswijk, die eerder verantwoordelijk was voor de verbouwing van het Mauritshuis in Den Haag en de Hermitage in Amsterdam.
 |
| 1. Frans Stuurman, 'Remiseterrein', 2007. 2. Zaaloverzicht met het werk van Co Westerik. 3. Annemarie Busschers, 'Chicken pox', 2005. 4. Kiki Lamers, 'Mouth Open on Sofa', 2001. 5. Zaaloverzicht met frontaal het sculptuur 'M.T. met pistool', 2012 van Thom Puckey. 6. Pat Andrea, 'Lichtval 2', 2003. |
"Ontroerende schoonheid, teer en streng. De bedrieglijk eenvoudige stillevens van Christiaan Kuitwaard lijken de ultieme stilte te vangen. Telkens opnieuw." Deze lovende tekst op de website van More dekt de lading, want de kleine canvassen van de Friese kunstenaar zijn als een studie naar terughoudendheid en heel strak gepresenteerd. Ook ik was bijzonder gecharmeerd van de grote serie doekjes van 20 x 28 centimeter met daarop totaal onbelangrijke en random objecten. Een kop-en-schotel (meerdere), een tube, verschillende flessen en glazen, takjes. Okay, ook een schedel en een dood vogeltje, dus ook weer niet zó willekeurig.
Al vijf jaar maakt Kuitwaard wekelijks een white box painting: een geschilderd stilleven van een wit geschilderd voorwerp in een open, witte kist. Hij schildert naar directe waarneming, als een oefening in kijken, kijken en nog eens kijken. Zonder voorstudie, ondertekening of foto en merendeels zonder optische hulpmiddelen. Hij wil grip krijgen op licht en donker, schaduw, ruimte en vorm.
Op Art Forever (een online platform voor kunst en kunstenaars) kun je een 6½ minuten durend Vimeo-filmpje bekijken waarin de kunstenaar hoogstpersoonlijk het hoe, wat en waarom van zijn witte-dozen-project uitlegt.
Inmiddels heeft de kunstenaar er zo'n 400 geproduceerd, waarvan er (dus) 128 te zien zijn in Museum More. Om precies te zijn, de nummers 264 tot en met 391. 't Is maar dat je het weet.
 |
| Geen onderschriften, want de schilderijtjes hebben een nummer en that's it. |
De infrastructuur in Nederland laat hier en daar toch nog wel wat te wensen over, want het is een hele onderneming om vanuit de Randstad (in mijn geval Amsterdam) met het openbaar vervoer een bezoek te brengen aan Museum More in Gorssel. (Op een zondag is het helemaal een crime, want dan gaat de streekbus vanuit Deventer slechts één keer per uur. Voor de doorgewinterde fietsers onder ons zou een OV-huurfiets een optie kunnen zijn). En vergeet het maar dat je dan op dezelfde dag ook de locatie in Ruurlo zou kunt vereren met een bezoek. Dat is al helemaal een mission impossible.
Maar áls je er dan bent (en dan heb ik het over de vestiging in Gorssel), dan héb je ook wat. Een overzichtelijk kunstfestijn met een representatieve schets van een centennial figuratieve kunst.
- X-
Zoals gewoonlijk raad ik je aan eerst even de website van Museum More te bekijken voor de broodnodige bezoekersinformatie (zoals de openingstijden). Je wilt niet voor niks komen...
Hieronder: Axel van der Kraan en Helena van der Kraan, 'Omkijkende man', 1978.
Bronnen: diverse pagina's van Wikipedia, Museum More.
Tekst en alle (iPhone)foto's: ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl.
