"Wie trad in Rembrandts voetsporen?" Met deze vraag kopt Museum Het Rembrandthuis in een persbericht naar aanleiding van de tentoonstelling 'Inspired by Rembrandt'. Het antwoord op deze retorische vraag is natuurlijk: wie niet? Onze nationale trots en grootmeester van het naturalisme was een inspiratiebron en wegbereider voor zowat alle kunstenaars na hem. En ook bij leven was hij een dusdanig groot schildersgenie, dat hij wel heel veel navolging móest krijgen.
In het als museum dienstdoende voormalige woonhuis, kunsthandel en schildersatelier van Rembrandt van Rijn (Leiden, 1606 – Amsterdam, 1669) zie je sinds 7 juni een greep uit de eigen collectie kunst op papier. Prenten van adepten van Rembrandt - zowel die uit zijn eigen tijd, als die van kunstenaars van nu. En alles daar tussenin.
In het als museum dienstdoende voormalige woonhuis, kunsthandel en schildersatelier van Rembrandt van Rijn (Leiden, 1606 – Amsterdam, 1669) zie je sinds 7 juni een greep uit de eigen collectie kunst op papier. Prenten van adepten van Rembrandt - zowel die uit zijn eigen tijd, als die van kunstenaars van nu. En alles daar tussenin.
Kijk je mee naar een 'soort van' Rembrandt playbackshow?
Onderverdeeld in acht thema's toont het Rembrandthuis aan de Jodenbreestraat sinds van de week een selectie van de - in ruim honderd jaar door het museum verzamelde kunst. Let wel: het assortiment is vooral grafisch van aard. In totaal zo'n 4.000 stuks en de collectie is groeiende. Sterker nog, het museum gaat hamsteren, want het is van plan in de toekomst vaker combinaties te gaan maken met 'oud & nieuw'. Vaker dan nu het geval is, wil het kunsthuis spannende koppelingen gaan vertonen van de Meester uit de Gouden Eeuw met de 19-, 20- en 21ste eeuwse kunst uit eigen collectie. 'Inspired by Rembrandt, 100 jaar verzamelen door het Rembrandthuis' is een voorproefje op dat voornemen. Ik zeg: strak plan!
Tekst en (iPhone)foto's ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl, tenzij anders vermeld.
 |
| 1. Pablo Picasso, Rembrandt en de drie vrouwenhoofden, 1934, ets, staat II(2), 139 x 208 mm., Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam. 2. Zaaloverzicht. 3. #peoplelookingatart... |
ken je klassiekers
En het valt nogal mee met die Rembrandt-moeheid. Ik verwachtte een overkill met de elf exposities in dit 350ste sterfjaar van de Grote Meester en vreesde doodgegooid te worden met alles wat maar enigszins aan Rembrandt refereert. Toch blijkt de spreiding, zowel door het land áls door het jaar heen, dusdanig, dat het allemaal aardig te behappen is.
"De meeste kunstenaars lijken vooral geïnteresseerd te zijn geweest in de typische artistieke kwesties waarmee Rembrandt zich bezighield: de expressiviteit in zijn lijn, de weergave van schaduw, het zoeken naar een diep zwarte toon en natuurlijk de compromisloze weergave van de werkelijkheid, waaronder zaken waar nog steeds een taboe op rust, zoals verwrongen gezichten, oude lichamen, diepe rimpels en mensen die plassen in het openbaar". Tot zover de verduidelijking van het museum.
Voor deze tentoonstelling gewijd aan Rembrandts volgelingen, werden de kunstwerken gegroepeerd in acht "prikkelende" thema's (en gemarkeerd met een eigen kleur). En inderdaad, een paar van die topics spreken ook mij in het bijzonder aan. Neem 'Koppen', oftewel tronies. Ik leerde en passant nog een interessant feitje: je spreekt van een portret als het model bekend is; een naam heeft. Bij een anoniem hoofd spreek je van 'kop' of - in het Nederlands uit de Gouden Eeuw, 'tronie'. Het waren vaak studies waarin een karakter of type werd neergezet.
En ook de verleden jaar overleden kunstenaar Aat Veldhoen (Amsterdam, 1934-2018) had de reputatie te werken 'naar het leven'. Onbeschaamd, ongekuist en onverbloemd. Nietsverhullende blote vrouwen en vrijende stellen domineerden zijn oeuvre en dus zeker niet alleen 'modellenwerk'. Nee, hij verbeeldde bejaarde vrouwen, dikke, dunne, zwangere en barende vrouwen, vrouwen met baby's, een meisje met het syndroom van Down.
En hoe toevallig (of juist niet...): Museum Het Rembrandthuis blijkt een grote verzameling te bezitten en een speciale band te hebben met de Amsterdamse kunstschilder en graficus. "Ter gelegenheid van Veldhoens zeventigste verjaardag in 2004 exposeerde Museum Het Rembrandthuis een verzameling van zijn werk", lees ik op Wikipedia. Vandaar en zodoende zie je flink wat prentwerk van Veldhoen met (onder andere) het exemplarische portret van 'Mevrouw Vlek, naakt' (1964), de vrouw van de groenteman.
Ook kunstenaar Marlene Dumas liet zich inspireren door de schilder-maestro en dat wordt wel heel erg duidelijk bij haar litho "Plassende Vrouw'* (1996). "Rembrandt had dit onderwerp al geëtst, maar Dumas maakt duidelijk dat dit onderwerp nog steeds niet helemaal 'taboevrij' is", aldus Epco Runia, hoofd Collectie Museum Het Rembrandthuis en samensteller van de vertoning.
* Op de print staat geschreven: 'waterende vrouw'.
Hij maakte zelfportretten in al zijn levensfasen (zowel schilderijen, etsen en tekeningen): zijn eerste beeltenis als jongeling en een laatste, op 63-jarige leeftijd. Het genre is heel interessant. De kunstenaar kijkt noodgedwongen in de spiegel, is heel geconcentreerd en gefocust en kijk dus meestal met een serieuze blik, maar als toeschouwer lijkt het alsof hij je direct aankijkt (niet dus) óf dat hij mijmerend naar het oneindige staart.
Altijd een opgave (of moet ik zeggen, een uitdaging): etsen, prenten en foto's (welke kunst dan ook) achter spiegelend glas fotograferen. Soms helpt het om het werk schuin te benaderen, maar meestal is het resultaat teleurstellend. Vandaar dat je ook een aantal door het museum ter beschikking gestelde persbeelden ziet. Dank daarvoor.
-X-
'Inspired by Rembrandt' is te zien tot en met 1 september, maar kijk - voordat je van huis gaat, eerst even op de website van Museum Het Rembrandthuis voor bezoekersinformatie.
En dan nog even dit. Wil je meer lezen over Rembrandt van Rijn in dit jublileumjaar?
'Rembrandt's Social Network' in Museum Het Rembrandthuis
meesterlijke realist
Goed. Het was niet per se Rembrandts etstechniek dat uniek was. Nee, vooral zijn kijk op de wereld; zijn naturalisme werd in de mondiale art scene bewonderd. Niet de klassieke oudheid was voor Rembrandt richtinggevend: hij was beroemd om zijn 'vulgaire', banale werkelijkheidszin. Vooral die Hollandse nuchterheid, dat "doe maar gewoon", bleek een lichtend voorbeeld voor andere artiesten."De meeste kunstenaars lijken vooral geïnteresseerd te zijn geweest in de typische artistieke kwesties waarmee Rembrandt zich bezighield: de expressiviteit in zijn lijn, de weergave van schaduw, het zoeken naar een diep zwarte toon en natuurlijk de compromisloze weergave van de werkelijkheid, waaronder zaken waar nog steeds een taboe op rust, zoals verwrongen gezichten, oude lichamen, diepe rimpels en mensen die plassen in het openbaar". Tot zover de verduidelijking van het museum.
 |
| 1. Rembrandt, 'De tweede 'oosterse' kop', ca. 1635. 2. Zaaloverzicht. 3. Gérard de Palézieux, 'Kanaal op de Lagune', 1988. 4. Willem den Ouden, 'Varikse uiterwaarden', 1980. 5. Lou Strik, De overwinnaar II', 1962. 6. Zaaloverzicht, 'Wat is er verzameld?' |
kopstukken
De inleiding tot de acht thema's is telkens een ets van Rembrandt en voor 'Koppen' werd gekozen voor 'De tweede 'oosterse' kop' (uit ca. 1635). In eerste instantie waren het (jeugdvriend) Jan Lievens en (leerling) Ferdinand Bol die in navolging van Rembrandt tronies gingen maken. Ook van de Italiaanse kunstenaar Baldassare Castiglione hangt er werk, gevolgd door Picasso in de vorige eeuw en nog wat recenter, van Glenn Brown. Met name het werk van deze laatste is indrukwekkend. De basis voor 'Half-Life (after Rembrandt) 1-6' uit 2016 vormen vier tronie-etsen van Rembrandt, die Brown dusdanig bewerkte dat er een wirwar van lijnen ontstond, waarin je smoelwerk kunt ontwaren. Zes stuks. Mooi.uit het leven gegrepen
Ook 'Rauw' is zo'n onderwerp dat mijn nieuwsgierigheid prikkelt, want (niets menselijks is mij vreemd) wie wil niet verrast of misschien zelfs wel geshockeerd worden door de rafelrandjes; het echte leven, de naakte waarheid? "Rembrandt liet zijn naaktmodellen zien zoals ze waren. Niet geïdealiseerd, dus zonder bevallige pose of strakgetrokken huid. Dit in tegenstelling tot vrijwel al zijn tijdgenoten."En ook de verleden jaar overleden kunstenaar Aat Veldhoen (Amsterdam, 1934-2018) had de reputatie te werken 'naar het leven'. Onbeschaamd, ongekuist en onverbloemd. Nietsverhullende blote vrouwen en vrijende stellen domineerden zijn oeuvre en dus zeker niet alleen 'modellenwerk'. Nee, hij verbeeldde bejaarde vrouwen, dikke, dunne, zwangere en barende vrouwen, vrouwen met baby's, een meisje met het syndroom van Down.
 |
| 1. Zaaloverzicht. 2. Horst Janssen, 'Uit: Hanno's Tod', 1972. 3. Aat Veldhoen, 'Paring', 1962. 4. Epco Runia, hoofd collectie Museum het Rembrandthuis. 5. Aat Veldhoen, 'Mevrouw Vlek, naakt', 1964, lithogrfie, 290 x 480 mm., Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam. 6. Zaaloverzicht. |
Ook kunstenaar Marlene Dumas liet zich inspireren door de schilder-maestro en dat wordt wel heel erg duidelijk bij haar litho "Plassende Vrouw'* (1996). "Rembrandt had dit onderwerp al geëtst, maar Dumas maakt duidelijk dat dit onderwerp nog steeds niet helemaal 'taboevrij' is", aldus Epco Runia, hoofd Collectie Museum Het Rembrandthuis en samensteller van de vertoning.
* Op de print staat geschreven: 'waterende vrouw'.
ambacht in beeld
De thema's 'Koppen' en 'Rauw' spreken erg tot de verbeelding, maar er is (zoals gezegd) meer. In 'Leven' zie je de alledaagsheid van dát wat Rembrandt tot zijn onderwerp maakte en die 'intimiteit' vond alom navolging. In 'Natuur', Zwart', 'Leegte' en 'de Lijn' komen de wat meer kunstzinnig-technische aspecten aan bod, zoals de vlakverdeling en compositie, lichte en donkere tonen, zwart|wit contrast ("het alles-absorberende zwart"), het lijnenspel en 'de kunst van het weglaten'. Van die dingen...Selfie-koning
Tot slot nog even iets over 'Zelf' (en dan zijn we rond). Het thema 'Zelf' duidt op de 80 selfies van Rembrandt en hoe kunstenaars dat ná hem hebben aangepakt. Niet misselijk, die 80 stuks! En daarom weten we van geen enkele kunstenaar zóveel over zijn uiterlijk als dat van Rembrandt (behalve dan van Heleen van Royen).Hij maakte zelfportretten in al zijn levensfasen (zowel schilderijen, etsen en tekeningen): zijn eerste beeltenis als jongeling en een laatste, op 63-jarige leeftijd. Het genre is heel interessant. De kunstenaar kijkt noodgedwongen in de spiegel, is heel geconcentreerd en gefocust en kijk dus meestal met een serieuze blik, maar als toeschouwer lijkt het alsof hij je direct aankijkt (niet dus) óf dat hij mijmerend naar het oneindige staart.
 |
| 1. Rembrandt, Naakte vrouw, zittend op een heuveltje, ca. 1631, ets, staat II(2), 177 x 160 mm., Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam. 2. Zaaloverzicht. 3. Helene Dumas, 'Plassende vrouw', 1996. Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam. 4. Horst Janssen, 'Laokoön 1, 2, 3 en 7', 1986. 5. Boven: Jan de Beus, 'Jaël de Beus', 1996 en onder: Samuel Jessurun de Mesquita, 'Joodse bruidje, naar Rembrandt', 1922. 6. Charles Donker, Meidoornstruiken in de sneeuw in Groningen, ca. 1985, ets, 324 x 367 mm., Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam. |
-X-
'Inspired by Rembrandt' is te zien tot en met 1 september, maar kijk - voordat je van huis gaat, eerst even op de website van Museum Het Rembrandthuis voor bezoekersinformatie.
En dan nog even dit. Wil je meer lezen over Rembrandt van Rijn in dit jublileumjaar?
'Rembrandt's Social Network' in Museum Het Rembrandthuis
 |
| Glenn Brown, Half-life (naar Rembrandt) 2, 2016, ets, 750 x 560 mm., Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam. |
