Willem van Veldhuizen met 'Almost Unreal' in Museum Jan van der Togt

'Almost  Unreal'. 't Is bijna onecht, zo echt. Willem van Veldhuizen schildert zonder haast zijn uitermate gedetailleerde, extreem realistische interieurstukken. De canvassen zijn de hedendaagse pendant van zijn beroemde voorganger Pieter Saenredam, die in de eerste helft van de zeventiende eeuw voornamelijk kerkinterieurs schilderde. Van Veldhuizen doet hetzelfde, maar dan van musea. De 'binnenhuisschilder' verbeeldt minutieus museumzalen. Hoe bijzonder is dat.

In Museum Jan van der Togt in de oude dorpskern van Amstelveen kun je verdwalen in musea 'all over de world'. Van The Big Apple naar Istanbul en van Kyoto naar de Veluwe. Slenter met mij van zaal naar zaal in de tentoonstelling 'Almost Unreal, Schilderijen 1978 - 2019'!

1. 'Paviljoen '92', 1992. 2. Zaaloverzicht met op de voorgrond 'Colour Dial' van Rive Roshan. 3. 'Museuminterieur Pompidou, Parijs', 1981.

De schilderijen van Willem van Veldhuizen (Rotterdam, 1954) volgen over het algemeen een vast patroon. In de veertig jaar van zijn artistieke praktijk schildert hij uiterst realistisch-ogende doeken met een sterke compositie en heel veel diepte. In het bovenste gedeelte - vaak een smalle strook - zie je de achterwand, een muur of een grote raampartij die uitzicht biedt op een tuin, park of patio, een rivier, de zee of een stedelijk landschap. We zien bijvoorbeeld de skyline van New York, Rome of Rotterdam. Het ruimtelijke gevoel wordt bereikt met licht, schaduw en weerspiegelingen. Op de voorgrond toont hij doorgaans een groot glimmend vloeroppervlak en alles is tot in detail en zeer nauwgezet geschilderd. "De meeste gebouwen die ik schilder, zijn gebaseerd op de gulden snede, dus belandt die verhouding automatisch ook in mijn werk."

slick and smooth

De interieurs zijn open, ruimtelijk en modern. Slick and smooth. Terughoudend ook en als een 'blank canvas', want zo'n museale omgeving is immers bedoeld om de daar getoonde collectie zo goed mogelijk tot z'n recht te laten komen. Heel clean en vaak met gladde vloeren, want dat is wel zo praktisch in een museum.
Luxe marmersoorten, graniet, travertin of gietvloeren die zonder uitzondering glad gepolijst zijn, waardoor een spiegelend oppervlak is ontstaan. Hoe mooi weerkaatst de schaarse meubilering - een enkele bank; een paar stoelen, maar dan altijd design-iconen, zoals de rood/blauwe stoel van Gerrit Rietveld, Marcel Breuer's Wassily-chair of de meubels uit de Barcelona-serie van architect en ontwerper Ludwig Mies van der Rohe. Soms ook een enkel kunstwerk - vaak een klassiek sculptuur op een sokkel dat in het hardsteen gereflecteerd wordt. In de interieurs van Van Veldhuizen verwijst hij vaak naar zijn favorieten in de kunst, zoals (o.a.) Michelangelo, Picasso, Man Ray, Rothko en Barnett Newman.

1. 'The New Museum NYC', 2010. 2. 'New York, Soho Rooms', 1999. 3. Detail. 4. 'Museuminterieur Kröller-Müller', 1981. 5. Zaaloverzicht  6. 'Louisiana', 1996. 

De structuur van de tegels en plavuizen is altijd fenomenaal getroffen en ze staan in schril contrast met de omliggende omgevingen. "De werkelijkheid van het gebouw of van de wereld daarbuiten weerspiegelt zich in die vloeren."

"Musea zijn kathedralen van de moderne tijd. Vroeger vergaapten mensen zich aan de Dom in Utrecht, nu gaan ze naar Tate Modern. Mij gaat het vooral om het architecturale aspect. Musea zijn ontdaan van alle overbodigheden om volledig ten dienste te staan van de kunst", aldus Willem van Veldhuizen in de bij de tentoonstelling uitgebrachte catalogus.

stilte, evenwicht en harmonie

En die fascinatie voor het architectonische heeft de Rotterdamse schilder gemeen met zijn illustere voorganger Pieter Saenredam. De 17de eeuwse Hollandse kunstschilder, tekenaar en prentmaker maakte gedurende zijn loopbaan zeer verfijnde tekeningen en schilderijen van het interieur van kerken en kathedralen. Ook in zijn werk komt het zogenaamde lijnperspectief heel mooi tot uiting. Op Wikipedia wordt het duidelijk uitgelegd. "Voor het perspectivistisch effect maakte hij (Saenredam, red.) gebruik van de lijnen van de pilaren en bogen, en wanneer hij schilderde vanuit een laag standpunt buitte hij de lijnen van de vloertegels uit. De resultaten van zijn uiterst nauwkeurige werk zijn niet zoals men zou verwachten koude, mechanische perspectiefstudies, integendeel, ze stralen warmte, sfeergevoel, ruimte en een serene rust uit."
En dat doet ook wel opgeld bij de schilderijen van Saenredam's 21ste eeuwse navolger. De door Van Veldhuizen geschilderde binnenruimten zijn geen "koude, mechanische perspectiefstudies', maar sfeergevoelige, ruimtelijke en rustgevende canvassen. En sommige doeken, vooral het latere werk, stralen wel degelijk warmte uit.

1. 'The yellow dress', 2017 en 'Narrow view with two dresses', 2011. 2. Zaaloverzicht met het 3-D geprinte werk van Olivier van Herpt. 3. 'Avenue Matignon', 1982. 4. 'Guggenheim IV', 2011. 5. Zaaloverzicht met 'Colour Wheels (editie 2)', 2019 van Rive Roshan. 6. 'Drie sokkels', 1993.

De achtergronden zijn vensters op de wereld. Elk schilderij is een trompe-l'oeil of doorkijkje naar een fictieve omgeving, want die zijn altijd samengesteld. Vandaar dat de schilder zichzelf ook geen hyper- of fotorealist noemt. Het is niet zo dat hij exact werkt naar een foto, inclusief de scherptediepte van dat beeld. Nee, de achtergrond, landschappen en skylines zijn altijd gecomponeerd. Ze zijn denkbeeldig. Neem het zicht op Rotterdam, Nijmegen of dat op New York. Niemand zal deze herkennen, want Willem van Veldhuizen plaatst markante elementen (zoals gebouwen en bruggen) naar eigen believen her en der in zijn schilderijen. Precies dáár waar de schilder ze hebben wil. Het is de compositie die bepaalt waar een object uiteindelijk komt te staan.

#emptymuseum

De lichtinval en de schaduwen tekenen de doeken van Willem van Veldhuizen. Levende wezens zijn nooit te zien, de ruimten zijn gedompeld in een roerloze rust.
"Ik zie een uitzicht, een schaduw op een sculptuur of een reflectie op een marmeren vloer en plotseling gaan al mijn haren overeind staan. Ik wil dat mensen echt goed kijken naar mijn werk. Pas dan zien ze de essentiële details die aan een oppervlakkige blik voorbijgaan. Ooit vertelde een verzamelaarskoppel me dat ik hen een 'meditatief venster' had gegeven, een plek waarin ze konden wegdromen. Dat was misschien wel het grootste compliment dat iemand me kan geven."

"Veertig jaar geleden raakte Willem van Veldhuizen gefascineerd door de bijna lege vertrekken die hij in musea vindt. De harmonie, de zalen waar niks overbodigs te vinden is, de focus op de kunst: ze houden hem nog altijd bezig. In zijn schilderijen hiervan vind je geen mensen maar stilte, en een overrompelend persoonlijke visie op ruimtelijkheid. Met zijn lichteffecten, reflecties en zijn doorkijkjes naar buiten doet Van Veldhuizens werk realistisch aan. Toch is het geen klakkeloze weergave van de werkelijkheid. Het is almost unreal."

1. 'Zicht op Nijmegen', 2006. 2. 'Kolbe's Patio I', 1991. 3. Vazen van Scholten & Baijings uit 2017. 4. 'Museuminterieur met twee stoelen', 1989. 5. 'Gezicht op Rotterdam', 2009. 6. 'St. Paul de Vence I', 1995. 

Naast schilderijen maakt Willem van Veldhuizen ook tekeningen naar model. In de expositie zijn dan ook een twintigtal figuurstudies te zien, die getekend zijn in het atelier van de Rotterdamse artiest. Daarnaast maakt hij incidenteel keramiek.

overzichtelijk: letterlijk en figuurlijk

In 'Almost Unreal' worden de doeken gecombineerd met enkele designobjecten. Je ziet schoenen van Iris van Herpen, glazen objecten van Scholten & Baijings, twee sculpturen van Rive Roshan, vazen van Olivier van Herpt en een installatie van Judith Roux. "Net als Van Veldhuizen spelen zij met licht, kleur en ruimte en met verschillende dimensies. In de museumzalen vervullen zij de rol die kunstwerken in de schilderijen van Van Veldhuizen innemen. Een multidisciplinair ensemble van schoonheid en verstilling", aldus de wervende tekst van het museum.

Één ding moet mij van het hart: ik ben geen groot fan van de zilverkleurige (of gouden) omlijstingen die om sommig werk is aangebracht. Maar hé, da's een kwestie van smaak en daarover ga ik met niemand twisten....

-X-

Mocht je de tentoonstelling willen bezoeken: de kunst van Van Veldhuizen is te zien tot en met 2 juni aanstaande. Kijk even op de website voor bezoekersinformatie.

Kunstenaar Willem van Veldhuizen et moi bij een van mijn favoriete werken. 'Museuminterieur Pompidou, Parijs', uit 1981: een geweldig hoge 'horizon' met design-beauties van Gerrit Rietveld.

Tekst en alle (iPhone)foto's: ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl