In de tentoonstelling 'Naakt of Bloot' in Museum Jan Cunen in Oss zie je sinds begin februari het vrouwelijk naakt in de kunst. Maar waarom dat 'of'? Naakt óf bloot? Is dat niet hetzelfde dan? Als je bloot bent, dan ben je toch ook naakt en andersom?
En hoe zit het met bloot of naakt (whatever) op social media? Denk nipplegate. In aanloop naar de vertoning in Oss werd de promotiefoto van het museum van de socials verwijderd, omdat er naakt op te zien was. "Aanstootgevend". Dus het zekere voor het onzekere nemend én vooruitlopend op die censuur van Facebook, heb ik de foto van het kunstwerk van Johannes Hindrikus Egenberger - zie hieronder - geblurd. Eens kijken wat er gebeurt. Hoe preuts zijn we eigenlijk? Of, hoe preuts willen we zijn?
"Museum Jan Cunen voelt de noodzaak om de actuele maatschappelijke discussie die ten aanzien van naakt en bloot heeft postgevat, zichtbaar en bespreekbaar te maken."
Kijk mee naar het blote feit van de naakte waarheid!
Mooi, man.
Je zou zeggen dat naakt en bloot hetzelfde is, maar nee, toch niet. Tussen die twee zit een klein nuanceverschil. Je staat bloot onder de douche, maar je wordt naakt geboren. Niet bloot. Bij een onderzoek naar het onderscheid, bleek dat de geïnterviewden bij de twee woorden verschillende associaties hadden, ook al zijn de woordenboek-definities gelijk. De uitkomst was als volgt: bij porno zijn mensen bloot, op schilderijen zijn mensen naakt. Naakt en bloot roepen allebei de koppeling 'mooi', 'koud', en 'seks' op, maar de volgorde verschilt: bij naakt scoort 'mooi' het hoogst, bij bloot komt 'seks' op de eerste plaats (bron: Kennislink)
Op schrijfwijzer.nl vond ik ook een leuke invalshoek, namelijk die van 'gezegden'. We doen er een paar, dan wordt het wel duidelijk: op naakte voeten; een blootmodel; een naakte jurk; open en naakt; blootstrand; blootschilderijen; iets naakt leggen en spierbloot. Oftewel 'het naakte feit en de blote waarheid'.
Op de kunstacademies werden de klassieke, naakte beelden als model genomen, want - tot ver in de negentiende eeuw vond de publieke opinie het in strijd met het fatsoen om ontklede vrouwen te laten poseren. In het interessante glossy magazine dat bij de tentoonstelling is uitgegeven (en waar ik veel van deze wijsheid uit heb opgedaan), leer ik dat George Hendrik Breitner in 1885 als een van de eersten begon met het fotograferen, tekenen, etsen en schilderen van het vrouwenlichaam. (Hoewel? Is dat wel zo? Ook Rembrandt had er een handje van, getuige mijn blog over de expo 'Alle Rembrandts').
* dit realistische naaktwerk veroorzaakte in 1862 een groot schandaal op de Salon, de belangrijkste jaarlijkse kunstexpositie in Parijs. Geen nimf of mythologisch figuur, maar overduidelijk een prostitué die de geïnteresseerde kijker bovendien onbeschaamd in de ogen keek. Schande!
Ilse Traa verwoordt het (in het magazine) alsvolgt: (....) "terwijl het protest tegen het tonen van naakt enerzijds groeit, zien we anderzijds dat steeds meer jongeren elkaar online naaktfoto's sturen. Jaarlijks explodeert de hoeveelheid online porno, maar in de kleedkamers van sportclubs is het 'onderbroek-douchen' een nieuw en toenemend fenomeen. (...) Deze dubbele moraal tekent dus ook de hedendaagse houding ten aanzien van het blote lichaam."
"Laten we niet bang zijn om verleid te worden door de schoonheid van het naakt en bloot. Laten we discussiëren over de vormen die het naakt heeft en gaat krijgen, maar bovenal openlijk genieten van de schoonheid van het naakt lichaam."
Hear, hear!
(Oh, die geweldige doeken van Isaac Israels! Maar ook 'Look at my nipple' van de jonge Charissa van Dijk. Enne, enne...)
Wil je deze mooie expositie zelf bezoeken? Dat kan tot en met 19 mei en kijk dan even op de website voor bezoekersinformatie.
En hoe zit het met bloot of naakt (whatever) op social media? Denk nipplegate. In aanloop naar de vertoning in Oss werd de promotiefoto van het museum van de socials verwijderd, omdat er naakt op te zien was. "Aanstootgevend". Dus het zekere voor het onzekere nemend én vooruitlopend op die censuur van Facebook, heb ik de foto van het kunstwerk van Johannes Hindrikus Egenberger - zie hieronder - geblurd. Eens kijken wat er gebeurt. Hoe preuts zijn we eigenlijk? Of, hoe preuts willen we zijn?
"Museum Jan Cunen voelt de noodzaak om de actuele maatschappelijke discussie die ten aanzien van naakt en bloot heeft postgevat, zichtbaar en bespreekbaar te maken."
Kijk mee naar het blote feit van de naakte waarheid!
Mooi, man.
 |
| 1. 'Geblurd': Johannes Hinderikus Egenberger, 'Liggend naakt', 1897. 2. Carla van de Puttelaar, 'Galateas', 2006. 3. George Hendrik Breitner, 'Liggend naakt', ca. 1887. |
Op schrijfwijzer.nl vond ik ook een leuke invalshoek, namelijk die van 'gezegden'. We doen er een paar, dan wordt het wel duidelijk: op naakte voeten; een blootmodel; een naakte jurk; open en naakt; blootstrand; blootschilderijen; iets naakt leggen en spierbloot. Oftewel 'het naakte feit en de blote waarheid'.
Blootfoto's zijn (vaak) porno en naakt schilderen is kunst
Neem zoiets als de striptease of het langzaam ontbloten. In dat geval zeg je niet: het langzaam ontnaakten. Daarnaast staat strip voor het ontbloten en tease voor de op te wekken prikkeling door de verwachting van de volgende stap. Het gaat niet om wat inmiddels bloot is, het gaat om wat nog ontbloot moet worden. En zodra de persoon helemaal zonder kleren is, dan is die bloot en niet naakt (bron: Hollands Maandblad).naakt in de kunstgeschiedenis
Stervelingen worden dus naakt geboren, maar zijn bloot als ze geen kleren aan hebben. Goden en godinnen hebben nooit kleren aan gehad en daarom zijn er altijd prachtige, geïdealiseerde afbeeldingen geweest van naakte Griekse en Romeinse godheden. 'Gewone' blote mannen en vrouwen: that's not done. Dat is seks of - erger nog - porno. Zeker in de negentiende eeuw. Een en al preutsheid. Blote lijven behoorden tot het domein van de slaapkamer. Mét slaapmuts, onder de dekens en met het licht uit.
 |
| 1. Isaac Israels, 'Liggend naakt', ca. 1917. 2. Carla van de Puttelaar, beiden 'zonder titel', 1999. 3. Charissa van Dijk, 'Look at my nipple', 2018. 4. George Hendrik Breitner, 'Liggend naakt', 1887. 5. Isabelle Wenzel, 'Painting 9.2' en 'Painting 4.5', beiden 2016. 6. Isaac Israels, Vrouw in profiel, voor 'Zonnebloemen' van Van Gogh, 1918. |
in je nakie
Geïnspireerd door het schilderij 'Olympia'* van Edouard Manet koos hij ervoor het naakte lijf niet te idealiseren. Zijn gewone en zeker niet goddelijke 'blote meiden' riepen veel afkeuring op bij het publiek (misschien wel 'goddelijk' qua lijf, maar niet voor wat betreft 'zedelijke normen en waarden'). Samen met kunstenaarsvrienden Isaac Israels en Willem Witsen deelde hij de modellen, die zij vaak rekruteerden onder de vrouwen in de Amsterdamse hoerenbuurten. En je begrijpt: dat gaf de nodige ophef.* dit realistische naaktwerk veroorzaakte in 1862 een groot schandaal op de Salon, de belangrijkste jaarlijkse kunstexpositie in Parijs. Geen nimf of mythologisch figuur, maar overduidelijk een prostitué die de geïnteresseerde kijker bovendien onbeschaamd in de ogen keek. Schande!
ribbels, plooien en welvingen
Veel kunstenaars kiezen er in eerste instantie voor om hun naaktmodellen af te beelden zonder dat ze de beschouwer aankijken, lees ik in het schrijven. Een interessante constatering, want daarmee worden wij als kunstliefhebbers in de rol van gluurder gedrongen. De dames zitten in bad, kijken in de spiegel of liggen te slapen, schijnbaar zonder te weten dat zij worden bekeken en daarmee zijn wij de voyeurs die stiekem de vrouwen in kwestie 'afleggen'.
Volgens Hanna Klarenbeek*, schrijver van het betreffende artikel, lijken de vrouwen die Isaac Israels en Kees Maks afbeelden zelfbewust en voelen zij zich ogenschijnlijk op hun gemak zonder kleren aan. Dat vind ik dan weer een mooie slotsom, want ik zeg maar zo: blij in je (blote) lijf...
* Hanna Klarenbeek is conservator van Paleis Het Loo en schreef in 2006 een doctoraalscriptie getiteld 'Naakt of bloot, vrouwelijk naakt in de negentiende eeuw'.
 |
| 1. Isaac Israels, 'Staand Naakt, 1924-1926. 2. Impressie. 3. Isabelle Wenzel, 'Painting 1.7', 2017. 4. Margherita Soldati, 'The skin is an extension of the brain', 2018. 5. Viviane Sassen, 'Miu Miu undressed', 2005. 6. Zaaloverzicht met op de voorgrond Lita Cabellut, 'Old Masters Nude 01', 2012. |
In de, uit 1888 stammende en oorspronkelijk voor een margarine-fabrikant gebouwde, prachtige Osse stadsvilla 'Constance', zie je verdeeld over twee verdiepingen tientallen dames in evakostuum. Het is een vertoning in twee delen: je ziet klassieke schilderijen uit de negentiende en de twintigste eeuw (1) geschilderd door mannen (het waren eigenlijk alleen maar mannen) als George Hendrik Breitner, Jan Sluijters en Isaac Israels én je ziet het vrouwelijk naakt in de hedendaagse kunst (2) met de artistieke uitingen van o.a. Carla van de Puttelaar, Viviane Sassen en Isabelle Wenzel. (Terecht) veel vrouwelijke kunstenaars in het eigentijdse deel van de expositie.
open en bloot
Eind vorig jaar bezocht ik de tentoonstelling 'BLOOT, het kwetsbare lichaam' in Museum Kranenburgh in Bergen (die blogpost lees je hier) en ook in die expositie stond de vraag centraal hoe wij om willen gaan met bloot. Zo laten we op sociale media graag alles van onszelf zien, maar blote tepels zijn er taboe. In de jaren '60 stond bloot voor vrijheid en puur natuur. Nu hebben we liever geen afbeeldingen van naakt in de publieke ruimte. Hoe verhoudt deze nieuwe preutsheid zich tot de grenzeloze openheid van het internet? Staat bloot nog wel voor open en eerlijk?
nudity is not pornography
"De exposities in Museum Jan Cunen prikkelen (hoe toepasselijk... :-) en maken nieuwsgierig, geven plezier en zijn uitnodigend, maar brengen misschien ook verlegenheid of roepen schaamte en ongemak op." (Ik las ergens dat het kunsthuis al een boos telefoontje heeft gehad waarin de expositie 'goor' werd genoemd).Ilse Traa verwoordt het (in het magazine) alsvolgt: (....) "terwijl het protest tegen het tonen van naakt enerzijds groeit, zien we anderzijds dat steeds meer jongeren elkaar online naaktfoto's sturen. Jaarlijks explodeert de hoeveelheid online porno, maar in de kleedkamers van sportclubs is het 'onderbroek-douchen' een nieuw en toenemend fenomeen. (...) Deze dubbele moraal tekent dus ook de hedendaagse houding ten aanzien van het blote lichaam."
 |
| 1. Bart Hess, 'Grotto', (latex), 2015. 2. Jan Sluijters, 'Staand naakt, op de rug gezien', 1910. 3. Meret Zimmermann, 'I am not here to break you, just to see how far it will bend', (foto op plastic én video), beiden 2018. 4. Isaac Israels, Lezend naakt (Sjaantje van Ingen)', ca. 1894-1900. |
Hear, hear!
(Oh, die geweldige doeken van Isaac Israels! Maar ook 'Look at my nipple' van de jonge Charissa van Dijk. Enne, enne...)
Wil je deze mooie expositie zelf bezoeken? Dat kan tot en met 19 mei en kijk dan even op de website voor bezoekersinformatie.
-X-
 |
| villa 'Constance'. |
Tekst en alle (iPhone)foto's: ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl, tenzij anders vermeld.
