Waar beter dan in de 'daglichttempel' in de Wassenaarse duinen kun je een expositie maken met dergelijke terughoudende en minimalistische kunstwerken? Uit het enorme arsenaal - naar mijn weten zo'n 8.000 stuks - van privéverzamelaar Joop van Caldenborgh, moet het niet al te moeilijk zijn om een tentoonstelling te maken over het nieuwe nulpunt. En dat is uitstekend gelukt. De mooie line up kreeg de toepasselijke naam 'Less is More' mee.
Verleden week bracht ik (wederom) een bezoek aan Museum Voorlinden - voor de OV-ers onder ons toch een hele onderneming - maar die 'barre tocht' bleek ruimschoots de moeite waard: vier voor de prijs van één. De exposities over Armando en Yayoi Kusama besprak ik hier al eerder (klik op de link): vandaag vertel ik je alles over 'Less is More' én Pere Llobera. Nou ja, álles?
Kijk je mee naar minimalisme in de kunst en het werk van een Spaanse 'plaatjesmaker'?
Verleden week spoedde ik mij - voor de vierde keer sinds de opening in 2016 - naar het mooie landgoed Voorlinden. En vooral nu - in de lente, is het duinmuseum een prachtige locatie om te bezoeken. De nieuwbouw en de oude villa (waar de kantoren en het restaurant zijn gevestigd) staan op een terrein waar je vijf verschillende landschappen kunt zien: een (door meestertuinier Piet Oudolf) aangelegde tuin, weilanden, jonge duinen, bos en oude strandwallen.
Je moet vooral niet proberen om kunst op iets anders te laten lijken. Zoiets. Dat was ongeveer de gedachte van de minimalisten (in de Verenigde Staten), Zero (in Europa) en Nul (in Nederland). In de jaren zestig van de vorige eeuw wilden kunstenaars als Donald Judd, Sol LeWitt, Robert Mangold, Eva Hesse en Jan Schoonhoven en Jan Henderikse (hier ter plekke) werk creëren dat op zichzelf stond. Niet iets maken om iets anders te imiteren, want dan is het resultaat altijd minder dan the real thing. Daarom kregen die kunstwerken toentertijd vaak ook geen titel mee ('Untitled'). Wij als toeschouwer moesten vooral niet denken dat het iets (anders) voorstelt. Nee, beeldende kunst moet (of zou moeten) gaan om formele begrippen als vorm, kleur en materiaal: "een rechthoekige doos, een vierkante tegel, een geschilderde driehoek."
Kortom: de toeschouwer moet zelf duiden, opvatten en verklaren zonder een door de kunstenaar aangedragen aanwijzing. Goed kijken, dan wordt het vanzelf leeg in je hoofd en probeer dan het werk te beleven en te ervaren.
Slow art.
Goed. Over naar 'Less is More'. Voor de presentatie heeft het museum alle kunstwerken uit het depot getrokken die zich in meer of mindere mate baseren op dat erfgoed uit de jaren '60. "Veel kunstenaar grijpen - ruim vijftig jaar na de opkomst van deze stromingen, terug op die minimalistische principes: reduceren, ordenen en hergebruiken. De essentie staat centraal, het 'Niets' en de leegte worden omarmd."
Verleden week bracht ik (wederom) een bezoek aan Museum Voorlinden - voor de OV-ers onder ons toch een hele onderneming - maar die 'barre tocht' bleek ruimschoots de moeite waard: vier voor de prijs van één. De exposities over Armando en Yayoi Kusama besprak ik hier al eerder (klik op de link): vandaag vertel ik je alles over 'Less is More' én Pere Llobera. Nou ja, álles?
Kijk je mee naar minimalisme in de kunst en het werk van een Spaanse 'plaatjesmaker'?
 |
| 1. Op de achtergrond: Daniel Buren, 'De travers et trop grand (rouge)', 2013 en 'op de rug gezien' Antony Gormley, 'Membrane', 1986. 2. Zicht op de villa en een deel van Michel François, 'Retenue d'eau', 19998. 3. Ook te zien in Museum Voorlinden: Pere Llobera, 'Untitled', 2010. |
Wanneer je langs de lange toegangsweg naar het eigenlijke museum loopt (en ik zeg expres 'lopen', want voor deze locatie reis ik achtereenvolgens met tram, trein, bus en benenwagen), dan wordt je begroet door niets anders dan vogelgeluiden en die rust wordt, eenmaal binnen, doorgezet. De spierwitte, ruime museumzalen baden in het (zon)licht en zijn een lust voor het oog. Allemaal heel Wa en Zen en zo ook de nieuwe collectie-vertoning 'Less is More', want daar wordt de kijker uitgenodigd "om te vertragen, tot stilstand te komen en voor een moment de kloktijd te vergeten."
less of the same and more of the different
De hand out bij de expositie verwoordt het als volgt: "de tentoonstelling is een reactie op de overdaad aan prikkels die 24 uur per dag via onze smartphones binnenkomen. We staan altijd aan. Maar er is een tegenbeweging in opkomst. Chefkoks pleiten voor de simpele keuken met minder ingrediënten. Opruimgoeroe's (Marie Kondo, red.) schrijven boeken vol tips hoe te ordenen en te ontspullen. Fashionista's scanderen: "buy less, choose well" (een quote van Vivienne Westwood) en de 'Tiny House Movement' wordt steeds groter. We streven naar zin en vervulling met zero waste. Minimalisme lijkt de nieuwe levensstijl te worden."
Het bovenstaande zou ik willen samenvatten met slechts één woord: consuminderen. We willen steeds vaker niet per se zélf bezitten, waar toegang hebben en gebruiken volstaat. Wel de lusten, niet de lasten: don’t own, enjoy! You are what you consume, so don’t be fast, cheap, easy or fake.
 |
| 1. Een deel van Olivier Mosset, 'Patricia's Pillow', 1985 en op de voorgrond nogmaals Antony Gormley's 'Membrane', 1986. 2. Steven Aalders, 'Quartet', 2012. 3. Daniel Buren, 'De travers et trop grand (rouge)', 2013. 4. Jan Henderikse, 'Kurkenreliëf', 1967-1968. 5. Ernesto Neto, 'Paff (turmeric)', 1997. 6. Jean-Pierre Raynaud, 'Peinture', 2007. |
"Er lijkt een steeds groter verlangen te ontstaan naar een nieuw nulpunt", aldus directeur Suzanne Swarts. "Het zijn deze kunstenaars die - aan de vooravond van een nieuw tijdsgewricht - ons perspectieven en handvatten gaan bieden voor de manier waarop we het leven (opnieuw) met minder kunnen inrichten. Less is More."
Terug naar minimal, zero en nul, want overdaad schaadt
Kortom: de toeschouwer moet zelf duiden, opvatten en verklaren zonder een door de kunstenaar aangedragen aanwijzing. Goed kijken, dan wordt het vanzelf leeg in je hoofd en probeer dan het werk te beleven en te ervaren.
Slow art.
minder, minder, minder...
 |
| 1. Zaaloverzicht met 'Common Ground' (2012-2016) van Miroslaw Balka. 2. Adolf Luther, 'Hohlspiegelobjekt', 1990. 3. Imi Knoebel, 'Priceless Pearl', 2001 en Ai Weiwei, 'Bowls of Pearls', 2006. 4. en 5. Zaaloverzicht. |
Het enige verschil met de Minimal Art en Zero-kunstwerken uit the sixties is, dat de jonge generatie vaker een 'boodschap' heeft, of in ieder geval maatschappelijke issues aan de kaak wil stellen. Zij zijn betrokken bij actuele vraagstukken.
Neem Pascale Marthine Tayou met zijn 'Plastic Tree C' (uit 2014). Met zijn installatie van takken met bijna 300 felgekleurde plastic zakken refereert de Kameroense artiest "enerzijds aan consumentisme en vervuiling, maar anderzijds aan de zak als drager van de enige bezittingen die vluchtelingen meenemen op reis naar een betere toekomst.
Ook het kunstwerk van Miroslaw Balka - voor 'Common Ground' (2012-2016) gebruikte hij tientallen 'gewone huis, tuin en keuken'-deurmatten - heeft een diepere betekenis. De kunstenaar verzamelde de oude matten bij bewoners uit een achterstandswijk in Krakau (Polen) en in ruil daarvoor kregen zij een nieuwe mat. Common ground, gezamenlijke grond, maar dan vooral in de betekenis van gedeelde interesses en overtuigingen...
A small act is worth a million thoughts (Ai Weiwei)
De Chinese kunstenaar/activist Ai Weiwei is vertegenwoordigd met 'Bowls of Pearls' (2006). Schijnbaar twee uitvergrote porseleinen kommen met rijst, maar niets is wat het lijkt. De kommen zijn niet gevuld met rijst, maar met zoetwaterparels. In het normale leven een zeer kostbaar goedje, maar als het er zoveel zijn? Zijn ze dan nog zo bijzonder of verliezen de kleinoden dan hun waarde?
Less is More is een mooie, meditatieve presentatie waar we niet al te veel woorden aan vuil hoeven maken. Ieder voor zich topstukken die te voorschijn zijn gehaald uit het depot - wat een rijkdom! - en gezamenlijk gegroepeerd zijn rondom het thema 'het nieuwe nulpunt'.
Ik zeg: doen!
En zeker niet 'alleen' voor dit minimalisme (en die twee eerdergenoemde), maar ook voor de veelzijdige schilderwerken van Pere Llobera (1970) is een bezoek aan Museum Voorlinden aan te bevelen.
Deze (een soort van) figuratieve artiest van Spaanse afkomst is moeilijk te vatten. Elk schilderij staat op zich en lijkt een verbeelding van een gebeurtenis, alleen weet de toeschouwer niet precies wat. Er moet een aanleiding zijn geweest of er moet zich iets hebben voorgedaan, maar wat precies? Dat laat Llobera in het midden.
Een recensent noemde het werk 'irritant': "hij (Llobera, red.) is een kundig schilder, maar hij geeft mij als toeschouwer niet bepaald houvast." En dat is nu nét wat zijn werk zo intrigerend maakt. Naar mijn bescheiden mening, dan hé. Het zijn alledaagse taferelen waar je als kijker deelgenoot van bent, maar van wat précies, dat is niet duidelijk.
Tekst en alle (iPhone) foto's: ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl
Ook het kunstwerk van Miroslaw Balka - voor 'Common Ground' (2012-2016) gebruikte hij tientallen 'gewone huis, tuin en keuken'-deurmatten - heeft een diepere betekenis. De kunstenaar verzamelde de oude matten bij bewoners uit een achterstandswijk in Krakau (Polen) en in ruil daarvoor kregen zij een nieuwe mat. Common ground, gezamenlijke grond, maar dan vooral in de betekenis van gedeelde interesses en overtuigingen...
A small act is worth a million thoughts (Ai Weiwei)
De Chinese kunstenaar/activist Ai Weiwei is vertegenwoordigd met 'Bowls of Pearls' (2006). Schijnbaar twee uitvergrote porseleinen kommen met rijst, maar niets is wat het lijkt. De kommen zijn niet gevuld met rijst, maar met zoetwaterparels. In het normale leven een zeer kostbaar goedje, maar als het er zoveel zijn? Zijn ze dan nog zo bijzonder of verliezen de kleinoden dan hun waarde?
Less is More is een mooie, meditatieve presentatie waar we niet al te veel woorden aan vuil hoeven maken. Ieder voor zich topstukken die te voorschijn zijn gehaald uit het depot - wat een rijkdom! - en gezamenlijk gegroepeerd zijn rondom het thema 'het nieuwe nulpunt'.
Ik zeg: doen!
 |
| 1. Pascale Marthine Tayou, 'Plastic Tree C', 2014. 2. Donals Judd, 'Zonder titel', 1981. 3. Alan Uglow, 'Interference', 2000 en op de voorgrond Liza Lou, 'Continuous Mile (white), 2006-2008. |
Deze (een soort van) figuratieve artiest van Spaanse afkomst is moeilijk te vatten. Elk schilderij staat op zich en lijkt een verbeelding van een gebeurtenis, alleen weet de toeschouwer niet precies wat. Er moet een aanleiding zijn geweest of er moet zich iets hebben voorgedaan, maar wat precies? Dat laat Llobera in het midden.
Een recensent noemde het werk 'irritant': "hij (Llobera, red.) is een kundig schilder, maar hij geeft mij als toeschouwer niet bepaald houvast." En dat is nu nét wat zijn werk zo intrigerend maakt. Naar mijn bescheiden mening, dan hé. Het zijn alledaagse taferelen waar je als kijker deelgenoot van bent, maar van wat précies, dat is niet duidelijk.
Ja, geweldig!
In februari jl. ontving Pere Llobera uit handen van juryvoorzitter Wim Pijbes de 'Sacha Tanja Penning*' uitgereikt als waardering voor zijn hele oeuvre.
In februari jl. ontving Pere Llobera uit handen van juryvoorzitter Wim Pijbes de 'Sacha Tanja Penning*' uitgereikt als waardering voor zijn hele oeuvre.
* De Penning is een jaarlijks terugkerend eerbetoon aan een kunstenaar, persoon of instantie die zich verdienstelijk heeft gemaakt op het gebied van de figuratieve kunst in Nederland.
-X-
 |
| Vier maal Pere Llobera: 'The Package' (2007), 'Untitled' (2018), 'Untitled (Self-destructive Superman)' (2018) en tenslotte 'Rococo Guardrails' (2018). |
