Ben je jarig, dan geef je een feestje. Toch? Zeker als het een kroonjaar betreft en daarvan is in het onderhavige geval sprake. (Ik zeg dit wel zo stoer, maar zelf ben helemaal geen ster in het organiseren van feestjes 😕).
De Hermitage Amsterdam is 10 jaar jong en om dat te vieren opende zaterdag 2 februari de tentoonstelling 'De Schatkamer!'. In die expositie gaat het (zoals wel vaker bij feestjes) alle kanten op. We verplaatsen ons in deze jubileumvertoning kriskras over de wereld, zien bijdragen van allerlei culturen en stromingen en gaan heen en weer naar diverse tijdperken. Van Rusland (logisch voor de Hermitage) naar Spanje en van Iran naar Griekenland en via een omweg weer terug en dan vanaf zo'n twintigduizend jaar voor Christus tot nu. We kijken niet op een eeuw meer of minder...
Afgelopen week bezocht ik 'onze' Hermitage en zag er een mengelmoes van verschillende objecten, maar wel stuk voor stuk meesterwerken. Ieder voor zich hoogtepunten uit de kunstgeschiedenis.
Ik ga je voor. Loop je mee?
 |
| 1. Twee maal meesterlijk vrouwelijk schoon: links 'Vrouwelijk naakt', 1908 van Henri Matisse en rechts 'Donna Nuda', (waarschijnlijk) van Leonardo Da Vinci uit de 16de eeuw. 2. Tijdens de press preview (vlnr): Cathelijne Broers en Michail Piotrovsky (en de Nederlands-Russische tolk). |
Eerst even wat feiten & cijfers over het Hermitage imperium, want zo kunnen we het wel noemen. Het 'moederbedrijf' - de Russische Hermitage - is in 1764 ontstaan uit de verzameling van tsarina Catharina de Grote. En met 11 locaties in St. Petersburg alleen al (w.a. het Winterpaleis, het oude-, nieuwe en kleine Hermitage en het Hermitage Theater), is het museum heden ten dage een van de grootste musea in de wereld, met een enorme kunst- en cultuurhistorische collectie. Met ruim 3 miljoen objecten, kan het slechts 5% van de verzameling aan het publiek vertonen. De rest ligt in depot of is uitgeleend, zoals op dit moment die circa 200 topstukken voor de feestelijke uitstalling in Amsterdam.
vijandige overname
Als hoofdvestiging al flink, heeft de Hermitage daarnaast - als ware het een multinational - grote expansiedrang. Op een aantal andere plekken in de wereld zijn inmiddels filialen, samenwerkingsverbanden en onderzoeksinstituten met dezelfde naam. In Las Vegas was er een pop-up Hermitage-Guggenheim; hetzelfde geldt voor de Hermitage Rooms in Londen; in Rusland kun je (ook) terecht in Vyborg en Kazan en er is een researchcentrum in Venetië. Er bestaan plannen voor een Hermitage in Moskou, Omsk, Vladivostok, Kaloega en Jekaterinenburg (alle vijf in Rusland), een in Barcelona en Israël en twee in China. Waar precies in Israël en China is nog niet bekend. Daarnaast zijn er 'fanclubs' (vrienden van) all over the world. En laat ik dan vooral de dependance gevestigd in gebouw de Amstelhof* in Amsterdam niet vergeten. Het feestvarken!
Hoe gaan we dit noemen? Een modegril? Een vijandige overname? De woordvoerder van de Nederlandse vestiging zegt hierover: "het is vooral een strategie om museumcollecties tot mondiaal bezit te maken."
Een mooi streven.
Een mooi streven.
ruimtestation in het universum
Het museum aan de Amstel heeft trouwens een 'status aparte' binnen het geheel. Het Hermitage imperium vergelijkt zichzelf met een galactisch stelsel: 'het Hermitage Universum'**. Amsterdam is in deze beeldspraak een 'ruimtestation', de diverse locaties in St. Petersburg 'planeten' en veel van de andere vestigingen zijn 'satellieten'. Er zijn ook 'sterren': plekken waar regelmatig tentoonstellingen worden georganiseerd.
* een verpleeghuis uit 1681 tussen de Magere- en de Blauwbrug over de Amstel. ** Zie de allerlaatste foto onderaan dit verslag.
* een verpleeghuis uit 1681 tussen de Magere- en de Blauwbrug over de Amstel. ** Zie de allerlaatste foto onderaan dit verslag.
 |
| 1. Vrouwenfiguur. Rusland, regio Voronezj, Kostjonki, ca. 23.000 – 21.000 v.Chr. Kalksteen © en foto: State Hermitage Museum, St Petersburg'. 2. Lorenzo Lotto, 'Madonna delle Grazie', 1542. 3. Lucas Cranach de Oudere, 'Maria met Kind onder een appelboom', ca. 1527-30. 4. Interview (met links, Peter van Duinen, directeur van de Vrije Academie) voor Maarten van Heemskerck, 'Golgotha' (drieluik), 1545-60. 5. (fragment) van een Boeddhabeeld, Oost-Turkestan (nu Xinjiang, China), 6de eeuw (?). 6. nogmaals Matisse en Da Vinci. |
Uiteraard is het Государственный Эрмитаж (oftewel het 'Staatsmuseum Hermitage') mét het Generale Stafgebouw in St. Petersburg het centrum waar - letterlijk en figuurlijk - alles om draait. (Met directeur Michail Piotrovsky - ook aanwezig op de door mij bezochte voorbeschouwing - als spin in het museum-web. Deze 74-jarige man met autoriteit en gewicht wordt met veel egards tegemoet getreden. En mijn indruk? Zo heeft hij het graag).
Goed. De rol van ruimtestation (het enige in het Hermitage heelal) heeft Amsterdam te danken aan hun ontstaansgeschiedenis. Want - opgericht in 2009 - is het een onafhankelijk cultureel instituut. Geheel op het conto te schrijven van "de Nederlandse ondernemersgeest en daardoor een van de weinige museale instellingen zonder overheidssubsidie in Nederland." Al 10 jaar zelf aan het stuur (knuppel of roer: hoe zit dat in een ruimteschip?) én financiering door bedrijfssponsoring, dus - laten we het vooral niet vergeten: reden voor feest!
Goed. De rol van ruimtestation (het enige in het Hermitage heelal) heeft Amsterdam te danken aan hun ontstaansgeschiedenis. Want - opgericht in 2009 - is het een onafhankelijk cultureel instituut. Geheel op het conto te schrijven van "de Nederlandse ondernemersgeest en daardoor een van de weinige museale instellingen zonder overheidssubsidie in Nederland." Al 10 jaar zelf aan het stuur (knuppel of roer: hoe zit dat in een ruimteschip?) én financiering door bedrijfssponsoring, dus - laten we het vooral niet vergeten: reden voor feest!
verjaardagspartijtje
Het verjaardagspartijtje van de Hermitage begint met een 'cadeau-voorstelling', zoals ze het zelf noemen. Later in het jaar volgt er nog een, namelijk 'Juwelen' en er zijn twee interessante culturele samenwerkingen, maar daarover later meer.
In 'De schatkamer!, Meesterwerken uit de Hermitage' zijn ruim 200 stukken te zien en de bezoekers maken een reis als ware zij passagiers in een tijdmachine. Het is een encyclopedische tentoonstelling: wij starten de 'ruimtevaart' bij een aandoenlijk fijn kalkstenen Venus-beeldje - slechts 10,3 cm. - opgegraven in Midden-Rusland en zo'n 23.000 jaar oud. Alsof het niks is.
En als we dan verder lopen naar de Grote Zaal, dan worden we verrast met kunstwerken twee aan twee. Paren van schilderijen, objecten en sculpturen van wereldberoemde meesters zoals Da Vinci, Bernini, Matisse, Rembrandt, Tintoretto, Velázquez en Van der Weyden. Onder een lichtkunstwerk van de hand van kunstenaar Teresa Mar, krijgt het publiek verrassende confrontaties te zien. "Wat heeft bijvoorbeeld Maarten van Heemskercks zestiende-eeuwse triptiek 'Golgotha' te maken met een afbeelding van de Boeddha uit het twaalfde-eeuwse China?"
En als we dan verder lopen naar de Grote Zaal, dan worden we verrast met kunstwerken twee aan twee. Paren van schilderijen, objecten en sculpturen van wereldberoemde meesters zoals Da Vinci, Bernini, Matisse, Rembrandt, Tintoretto, Velázquez en Van der Weyden. Onder een lichtkunstwerk van de hand van kunstenaar Teresa Mar, krijgt het publiek verrassende confrontaties te zien. "Wat heeft bijvoorbeeld Maarten van Heemskercks zestiende-eeuwse triptiek 'Golgotha' te maken met een afbeelding van de Boeddha uit het twaalfde-eeuwse China?"
 |
| Alles twee aan twee (eerst links en dan rechts): 1. Diego Velázquez de Silva 'Het Ontbijt', ca. 1617 en Jacopo Chimenti, De maaltijd te Emmaüs', rond 1600. 2. Aristide Maillol, 'Printemps (sans bras)', 1910-11 en Praxiteles, 'Venus van Knidos', 2e eeuw n.Chr. 3. George Romney, 'Portret van Harriet Greer, ca. 1786 en Valentin Serov, 'Portret van Zinaïda Joesoepova', ca. 1902. 4. Tintoretto, 'Sint Joris verslaat de draak', ca. 1555-58 en anoniem, 'Het Mirakel van Sint Joris en de Draak', begin 16e eeuw. 5. anoniem, 'Amenemhat III', 1853-06 v.Chr. en Jean-Antoine Houdon, 'Portret van Catharina de Grote', 1773. 6. Frans Pourbus de jongere, 'Portret van Margaretha van Savoye, Hertogin van Mantua', 1608 en anoniem, 'Portret van een Chinese hoogwaardigheidsbekleder', 1850. |
De expositie bestaat uit werken uit de prehistorie, uit de Griekse en Romeinse tijd, oriëntaalse stukken en West-Europese kunst, munten, wapens en harnassen (zelfs een van een paard), oude boeken en handschriften, toegepaste- en hedendaagse kunst.
Maar waarom is er gekozen voor die setjes van twee? "Deze speelse en spannende confrontaties vertonen overeenkomsten en verschillen in cultuur en tijd en dienen als aansporing tot een opener, aandachtiger blik van de bezoekers. Kunst is spannend en opwindend, er is veel nieuws te ontdekken, zelfs bij kunst die ogenschijnlijk allang bekend is." De bedoeling is dat je verder kijkt dan je neus lang is. 'Het maakt dat je diepte gaat ervaren,' hoopt ook adjunct-directeur Paul Mosterd.
(Kijk dan vooral ook wat langer naar het aan Da Vinci toegeschreven 'Donna Nuda' (allereerste foto). Het 'Mona Lisa-achtige' hoofd staat wel een beetje raar op een in verhouding nogal dikke nek...).
art battles
Om dat te bereiken zijn ook de zaalteksten van het populaire, toegankelijke soort. Wat te denken van de "Wet T-shirt look' bij de Venus van Nani (ca. 150 n.Chr.). Het sculptuur is gebeeldhouwd in de zogenaamde 'natte stijl'. "Alsof de persoon zojuist met kleding en al uit de zee is komen lopen." Of het beeld dat Aristide Maillol in 1910 (of 11) maakte van een vrouw zonder armen ('Printemps, sans bras'). Met het kopje 'Beschadigde schoonheid' legt het museum uit, dat de kunstenaar besefte - dankzij de archeologie - dat een mooi kunstwerk niet altijd perfect en compleet hoeft te zijn.
Nog eentje. Een van mijn favoriete 'tweeluiken'. Onder de noemer 'Leiders en dwazen' zie je (een vertederend mooi) vilten zwaantje uit de 3e eeuw v.Chr. (mind you! het ziet eruit of het gisteren gemaakt is) én de 'jongste' bezienswaardigheid in de tentoonstelling: een installatie met een opgezette zwaan van de Belgische kunstenaar Jan Fabre ('Zotheid staand op de Dood', 2016).
samenwerkingen
Al eerder duidde ik op de twee samenwerkingen die naar aanleiding van het jubileum tot stand zijn gekomen. Een daarvan is met het Amsterdamse Concertgebouworkest. Wat dacht je wat? Kleine ensembles van het orkest gaan 'popup' concertjes spelen tijdens de tentoonstelling De schatkamer! "Kijken naar kunst wordt voor velen nog inspirerender met muziek", meldt directeur Cathelijne Broers.
Daarnaast zijn er mogelijkheden tot het volgen van zgn. crash courses (in goed Nederlands 'spoedcursussen') verzorgt door medewerkers van de Vrije Academie. En dat wordt ook een tijdreis: in 45 minuten door 25.000 jaar kunstgeschiedenis.
Ik zeg: fasten your seatbelts!
 |
| 1. Muurschildering: Predikingsscene, Oost Turkestan (nu Xianjiang, China), eind 8ste, 9de eeuw. 2. Zaal met beelden uit de klassieke oudheid. 3. Caspar David Friedrich, 'Zonsondergang (Broeders)', ca. 1835. 4. Jean-Honoré Fragonard, "De Gestolen Kus', 1785-90. |
Een aanradertje en laat je in de Hermitage vooral de les lezen!
-X-
De jubileumvertoning is te zien t/m 25 augustus en zoals gewoonlijk adviseer ik om eerst op de website te kijken voor bezoekersinformatie.
De jubileumvertoning is te zien t/m 25 augustus en zoals gewoonlijk adviseer ik om eerst op de website te kijken voor bezoekersinformatie.
 |
| Tijdens de pers-voorbezichtiging was men nog volop bezig met de inrichting van de tentoonstelling. Toch wil ik je deze foto niet onthouden. Hier zie je een voorstelling van het 'Hermitage Universum'. |
