'Alle Rembrandts' plus één: nu te zien in het Rijksmuseum! Je vraagt je misschien af: hoezo dat 'plus één? Nou, dat zit zo. In de Philipsvleugel van het hoofdstedelijke Rijksmuseum zie je sinds 15 februari jl. alle schilderijen, etsen en tekeningen van Rembrandt Harmenszoon (Leydensis) van Rijn uit 's Rijks collectie bij elkaar hangen en dat is voor het eerst. (En het is inderdaad een unicum, want de tekeningen en etsen zijn heel kwetsbaar. Dus a once in a lifetime experience).
Nou ja, álle schilderijen? Het museum heeft 22 canvassen, waarvan er nu 21 in de 'aanbouw' van het museum te bezichtigen zijn. Voor die tweeëntwintigste moet je namelijk naar de eregalerij: de o zo beroemde en 3.63 bij 4.37 meter grote 'De Nachtwacht' heeft Taco Dibbits gewoon op zijn plek laten hangen. Verstandig en heel begrijpelijk: daar ga je niet mee lopen slepen.
Kijk je mee naar de 21 (+ 1) schilderijen, 60 tekeningen en 300 etsen van de grootmeester?
Nou? Niet liegen. Een selectie daarvan.
 |
| 1. Plassende man, 1630 en plassende vrouw, 1631. 2. (Links) 'Johannes Wtenbogaert', 1633 en (rechts) 'Portret van een vrouw, mogelijk Maria Trip', 1639. 3. De slapende herder, ca. 1644 (op het oog een onschuldige scene, maar de herder en herderin op de voorgrond zijn drukdoende met amoureuze handelingen). |
Ik begin even met een bruggetje. Heb je mijn vorige blogpost gelezen, die over Erwin Olaf? De fotograaf heeft sinds vorige week een dubbelexpositie in het Gemeentemuseum én het Fotomuseum, beiden in Den Haag.
Komende juli opent er in de eerder genoemde Philipsvleugel van het Rijksmuseum een expositie met het werk van 's lands bekendste (hof)fotograaf, waarin een link wordt gelegd tussen Olafs foto's en de Hollandse Meesters, waaronder Rembrandt. In de door directeur Taco Dibbits himself gemaakte tentoonstelling zullen we gaan zien dat Erwin Olaf - net als heel veel andere kunstenaars - erg geïnspireerd is geweest door Rembrandt. Dus hoezo dood? Hij is springlevend.
hoezo dood?
Het zal je niet zijn ontgaan: dit jaar is het 350 jaar geleden dat Rembrandt stierf en om die reden is 2019 uitgeroepen tot Rembrandtjaar. "Op 8 oktober 1669 werd de schilder zonder veel poeha onder de vloer geschoffeld in de Westerkerk" (weet de Amsterdamse Uitkrant beeldend te melden). En inderdaad: het goedkope huurgraf in de kerk werd al snel geruimd, maar desondanks is er een klein monument opgericht voor onze nationale schilderstrots.
Goed. Het Rijksmuseum 'viert' dit jubileum met de tentoonstelling 'Alle Rembrandts' en vorige week bezocht ik de, voor het nationale én internationale journaille georganiseerde voorbeschouwing en deed ik mijn ronde langs alle topstukken uit de Rijks-verzameling.
De expositie is voor het gemak en de duidelijkheid verdeeld in twee onderdelen. Deel 1 gaat over het werk van Rembrandt als observator. We zien er zijn selfies: in totaal maakte de schilder 80 zelfportretten. Door steeds maar weer in de spiegel te kijken, oefende hij zich in het vastleggen van gelaatsuitdrukkingen. Ook hangen er afbeeldingen die Rembrandt maakte van zijn familie. Werken waarvoor zijn vrouw(en), zoon, moeder en vader model stonden en we zien tafereeltjes in en rondom het huis.
 |
| 1. Zelfportret, ca. 1628. 2. Zelfportret blootshoofds, 1629. 3. Isaak en Rebekka, bekend als 'Het Joodse Bruidje', ca. 1665-1669. 4. Slapend hondje, ca. 1640. 5. zelfportret, 1631. 6. Afrikaanse vrouw, ca. 1630. |
Dan gaan we naar buiten: in de volgende zalen zien we landschappen rondom Leiden en Amsterdam én Rembrandts stadsgezichten. Met open oog voor zijn omgeving tekende en etste Rembrandt het echte leven: buurtgenoten, dronkenlappen, bedelaars, straatmuzikanten, boeren. Kortom: 'gemene luyden' (ofwel 'het gewone volk').
En zodoende belanden we in deel 2 van de tentoonstelling waarin we Rembrandt zullen zien als verhalenverteller. Ook zijn mythische en Bijbelse thema's komen hier aan de orde. "Als geen ander verstond Rembrandt de kunst de kern van een verhaal te raken. Meestal zijn het oude Bijbelse verhalen zoals 'Isaac en Rebekka' en 'Zelfportret als de apostel Paulus', die hij door het meesterlijk uitdrukken van gebaren en emoties tot menselijke proportie terugbracht, herkenbaar, intiem en invoelbaar. Eerst fijntjes, later met een grovere experimentele techniek. Daarbij zette hij op geniale wijze kleur en lichteffecten in om zijn vertellingen te versterken en tot de essentie terug te brengen."
gemene luyden
Rembrandt was een geniale kunstschilder, die geprezen, maar bij tijd en wijle ook verguisd werd om juist die losse toets en de alledaagsheid van zijn onderwerpen. Zo etste Rembrandt een plassende man en vrouw, vrijende paartjes in de natuur en "dijen met putjes en de afdruk van een kousenband. (Voor dit blog koos ik een aantal van die alledaagse, soms ook ondeugende etsen).
Zijn compromisloze weergave van het lichaam, vooral van vrouwenlijven, was in zijn tijd al uitzonderlijk en zou dat nog eeuwenlang blijven."*
Die verbeelding van het gewone leven was in het Europa van de Gouden Eeuw een uitzondering en eigenlijk not done. "In toonaangevende kunstlanden als Italië en Frankrijk vond men juist dat kunst de toeschouwer moest verheffen, dat schilderijen en beelden een mooiere, betere werkelijkheid moesten tonen." En Rembrandt had daar lak aan en deed vooral 'zijn eigen ding'.
* Joke van de Weij in de Uitkrant.
 |
| 1. 'Staande man met stok' (naar rechts), 'Staande man met tas', 'Staande man met stok' (naar links), ca. 1629-1630. 2. Jonge vrouw in gefantaseerde kleding, 1633. 3. Bedelaars, landlopers en boeren, rond 1630. 4. Naakte jonge man, gezeten voor een gordijn. 1646. 5. Het enige stilleven van Rembrandt: stilleven met pauwen, ca. 1639. 6. De linker boer roept 'het is vinnig koud' en de rechter die antwoordt 'da's niet' (die was het dus niet met hem eens...), beiden 1634. |
Afgelopen vrijdag (15 februari) werd de expositie in het statige Rijksmuseum feestelijk geopend door 150 van de 203 mensen in Nederland die ook Rembran(d)t heten. En ik vervolg dit relaas graag met nog een paar van dit soort triviale, doch geinige feitjes en weetjes over Neerlands beroemdste kunstschilder. Neem bijvoorbeeld die naam. Pas als de schilder in 1632 in Amsterdam komt wonen, gaat hij zijn werk signeren met alleen zijn voornaam. Toentertijd was dat heel ongebruikelijk (tot dan toe kenden we alleen Michelangelo, Titiaan en Rafaël bij hun voornaam). Die verhuizing naar Amsterdam* is ook het moment dat hij de 'd' toevoegt. Rembrant wordt Rembrandt.
* vanuit Leiden naar een huis met de naam 'Suyckerbackery' op de plek waar nu het Waterlooplein is en dat in 1639 verruild werd voor de woning aan de Jodenbreestraat, thans Museum Het Rembrandthuis.
what's in a name
'Stilleven met Pauwen' uit ± 1639 is het enige stilleven dat Rembrandt ooit maakte en dat schilderij is (dus) eigendom van het Rijksmuseum (want je ziet een foto hierboven). Het oeuvre van Rembrandt bestaat uit circa 350 schilderijen (waarvan het Rijks er 22 heeft en mét de vermelding dat de schilderijen van Marten Soolmans en Oopjen Coppit voor de helft eigendom zijn van het Parijse Louvre), 700 tekeningen (het Rijks heeft er 60) en zo'n 314 (tegen 300) etsen.
Er staat niet voor niks 'circa' bij de opsomming van het totaal aantal kunstwerken van Rembrandt, want het zou zo maar kunnen dat er ergens een onbekend schilderij opduikt. Denk maar aan kunsthandelaar Jan Six: recent in het nieuws. Die vindt er nog wel eens eentje (of twee....).
Dan nog even over De Nachtwacht, ook wel 'Officieren en andere schutters van wijk II in Amsterdam, onder leiding van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburch' uit 1642. Op een schild aangebracht naast de poort staan de namen van de afgebeelde personen. Toen het in 1715 naar het Paleis op de Dam verhuisde, bleek het niet door de deur te passen. Volgens de annalen is het schilderij toen aan de linkerkant ingekort, met de consequentie dat er twee schutters van het doek 'vielen'. Die gingen dientengevolge roemloos ten onder.
 |
| 1. Het ledikant, 1646. 2. Haesje Jacobsdr van Cleyburg, 1634. 3. Zittende naakte vrouw, ca.1631. 4. Het (copulerende...) monnikje in het korenveld, ca. 1646. 5. Jonge man, zittend op de grond met één been uitgestrekt, 1646. 6. De fluitspeler (met allerlei erotische toespelingen: de fluit als fallussymbool en een bloemenkrans als verwijzing naar het vrouwelijk geslachtsorgaan), 1642. |
Tot zover 'Alle Rembrandts' in het Rijksmuseum. De tentoonstelling krijgt vijf sterren (*****) van het NRC en die krant heb ik hoog zitten waar het gaat om kunstrecensies. Dus dat zegt wel wat.
De vertoning is te zien tot en met 10 juni aanstaande en mocht je de expositie willen bezoeken, kijk dan even op de website voor bezoekersinformatie.
meer (of minder) Rembrandt?
In dit nog jonge 2019 heb ik al twee keer eerder aandacht besteed aan Rembrandt* en gedurende het jaar zijn er landelijk nog een aantal exposities gepland onder de noemer 'Rembrandt & de Gouden Eeuw (in totaal zijn het er 19). Is hier sprake van een Rembrandt overkill?
* 'Rembrandt Privé' in het Stadsarchief Amsterdam en 'Rembrandts Social Network' in Museum Het Rembrandthuis.
Ben jij al Rembrandt-moe?
-X-
Mijn volgende ooggetuigenverslag betreft de vrolijkmakende expositie 'Trouble in Paradise' in de Kunsthal Rotterdam. Van een heel andere orde, dus blijf afgestemd op 'de zielenroerselen van een grijze dame met praatjes....'
 |
| Bovenstaande foto's maakte ik bij eerdere gelegenheden. 1. Marten & Oopjen aan het grote publiek getoond en 2. helemaal alleen voor De Nachtwacht (nou ja, met twee suppoosten achter de pilaren....). |
Tekst en alle (iPhone)foto's: ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl
