Pottenkijken in het LAM Lisse

"Kom voorproeven. Kom kijken en ontdekken in het LAM, het leukste kunstmuseum voor alle leeftijden!" Met deze slogan verleidt het kakelverse en nog niet eens officieel geopende Lisser Art Museum kunstliefhebbers om een kijkje te komen nemen. Voorproeven noemen ze dat en dat woord is niet voor niets gekozen: alle kunst heeft iets te maken met eten, drinken of winkelen. In LAM 'beleef' je schilderijen, beelden, foto's, video's, installaties en digitale kunst.

"Kennis over kunst is niet nodig, jouw ervaring staat centraal".

Verleden week ging ik een middagje pottenkijken. In het fonkelnieuwe museum op landgoed Keukenhof nam ik een kijkje in de keuken, tilde her en der wat deksels op (likte genotzuchtig de lepel af) en van die geniet-momenten maakte ik vervolgens het navolgende verslag.

1. Peter Schuyff, 'Untitled'. 2. Joel Morrison, 'Weather Balloon Trapped in a Shopping Card', 2009. 3. Ron Mueck, 'Woman with Shopping', 2013.

Het LAM (afkorting van Lisser Art Museum) is een initiatief van de VandenBroek Foundation van de gelijknamige familie. Eigenaren van 'De Samenwerkende Bedrijven Dirk van den Broek'* met, je weet wel, de supermarktketen Dirk met zo'n 120 winkels in het midden en het zuidwesten van het land. Vandaar ook de interesse. De kunstcollectie van verzamelaar, levensmiddelenmagnaat en multi-miljonair Jan - die in de tachtiger jaren begon te 'sparen' - en zijn zonen Dirk-Jan en Alexander richt zich op het begrip 'consumptie'. Voedsel, 'de markt', verpakkingen: als het maar te maken heeft met eten en drinken. Allemaal kunstwerken die het vakgebied van de 'Van-den-Broekjes' verbeelden.

Het idee bestond al jaren. In het gebied rondom buitenplaats 'Kasteel Keukenhof' (uit 1638 met tweehonderd hectare bos, weilanden en een kasteeltuin) zou een "kleinschalig hedendaags daglichtmuseum" moeten komen en begin dit jaar werd het door Arie Korbee van KVDK Architecten uit Noordwijk ontworpen gebouw opgeleverd. In opdracht van de VandenBroek Foundation, want het werd hoogste tijd de grote verzameling met anderen te delen. Net als Joop van Caldenborgh (mede-ondernemer en 'voormalig-chemie-Godfather') met zijn - in 2016 geopende - Museum Voorlinden deed. Een privémuseum voor de ietwat uit de hand gelopen collectie kunst. "Veel leuker dan kunst verzamelen is om het aan anderen te laten zien", aldus Jan van den Broek bij de onthulling van de bouwplannen in 2013.

een kijkje in de keuken

Het gebouw staat er inmiddels en op een druilerige, grijze woensdagmiddag eind november valt het niet eens heel erg op tussen het geboomte in het park. Het is geen in het oog vallend gebouw. Pas als je dichterbij komt zie je hoe mooi de nieuwbouw is. Deels in een heuvel gebouwd en met een grote glazen voorpui is het museum ingetogen en uitnodigend tegelijk.

Eenmaal binnen volgt de routing het "Guggenheim-principe": de bezoeker gaat met de glazen lift naar de bovenste, 3de etage en al dalend passeert hij of zij automatisch alle museumzalen.

* Reisorganisatie D-Reizen en de supermarktketens Dirk, Bas van der Heijden en Digros.

1. Jiao Xingtao, 'Unreachable', 2010. 2. Detail van Ron Mueck, 'Woman with Shopping', 2013. 3. Zaaloverzicht. 4. Stefan Gross, 'Grosser Viereckiger Salat', 2012. 5. Folkert de Jong, 'Nihilist Table (II), 2013.

Het LAM is niet alleen in omvang redelijk bescheiden: het museum neemt ook flink de tijd om proef te draaien om zo alle kinderziektes op te sporen. "We willen het direct goed doen", aldus curator Sietske van Zanten (in het Leidsch Dagblad). Daarom is er ook (vooralsnog) geen opening met veel "tromgeroffel", maar gaat de deur geleidelijk steeds verder open. Gefaseerd kijkt men van maand tot maand óf, en met hoevelen je naar binnen kunt en vooraf dien je je aan te melden voor het tijdslot.

verbeterde receptuur

Naar mijn mening ook een heel verstandig besluit, want de aanpak is zeer vernieuwend. Het LAM doet de dingen net iets anders dan jij en ik gewend zijn. Zo is er in het gebouw geen enkel tekstbordje te bekennen. Alles gaat via je slimme telefoon.

Het werkt zo. Bij binnenkomst wordt je gewezen óp en verwezen naar een website (www.laminfo.nl) - uiteraard met free wifi - en vanaf dat moment ben je middels je mobieltje 'baas' van je eigen informatievoorziening. Het museum zegt daarover het volgende: ".... dat klinkt passiever dan het is, de kwaliteit van het bezoek ligt in jouw handen. We prikkelen je met achtergrondinformatie, weetjes, kijktips en filmpjes en helpen je zo nieuwe dingen te ontdekken en plezier te hebben in het kijken."

watertanden

Laat er geen misverstand over ontstaan: het is geen 'alternatieve' audio tour; er wordt niet tegen je gesproken. En met je mobieltje in de hand kunt je (figuurlijk) meerdere kanten op. Maar eerst met de lift naar boven, want daar start de tour.
Dan ga je, (1) het LAM bekijken met een persoonlijke rondleiding op je smart phone die je langs (slechts) vijf kunstwerken leidt. Óf (2) je volgt de door het museum verstrekte kijktips en in dat geval krijg je ook vragen en opmerkingen voorgeschoteld die je aan het denken zetten.

"Welk werk maakt je vrolijk (of droevig)? "Zet een timer en bekijk het kunstwerk gedurende drie minuten: iets nieuws of anders gezien?" "Over welk kunstwerk zou je een verhaal kunnen schrijven". Deze bijschriften zijn mede aangedragen door de bezoekers zelf. En natuurlijk kun je, in het geval van meerdere telefoons in je gezelschap, de informatie met elkaar delen (3). Er zit een plattegrond van het museum in de app én je kunt je favoriete kunstwerken 'saven'.

1. Publiekslieveling: Itamar Gilboa, 'Food Chain Project'. 2. Tahné Kleijn, 'Soo als de oude songen, soo pypen de jonge'. 3. Zaaloverzicht. 4. Silvia Steiger, 'Deegportretten'.

En het klinkt allemaal veel ingewikkelder dan het in werkelijkheid is (hier een filmpje met uitleg). Toch, eerlijk is eerlijk: t' is wel ff wennen (zeg maar). Vooral voor mensen die niet zo thuis zijn op hun telefoon. Het duurt ook even voordat je de systematiek van de app onder de knie hebt. Je moet de benaderingswijze als het ware doorgronden.

Dat het allemaal wel meevalt, mag blijken uit de opmerkingen in het 'gastenboek'. Onlangs hield met museum een enquête onder de 'voorproevers' en een van de uitkomsten was dat "veel bezoekers moeten wennen aan de digitale tour, maar kunnen er daarna prima mee overweg." En die conclusie kan ik onderschrijven.

een natje en een droogje

Er kleeft echter een bezwaar aan deze handelswijze en dat is het risico dat bezoekers aan hun telefoon blijven kleven en zodoende geen oog meer hebben voor de getoonde kunst. Om dat te ondervangen heeft het museum (pro-)actieve 'suppoosten' aangesteld. In dit geval mag je ze eigenlijk geen zaalwachters noemen. Meer gastvrouwen en -mannen. Mensen die op zaal met je in gesprek gaan, je aanwijzingen geven, desgewenst verdieping aanreiken én je erop wijzen vooral te genieten en niet té veel op je telefoon te staren. En dat allemaal uiterst vriendelijk en gastvrij.

verandering van spijs doet eten

Dat is sowieso één van de uitgangspunten van het museum: meer kwaliteit, dan kwantiteit. Het museum "stimuleert je eerder om kort dan lang te blijven. Een nieuwe kunstbelevenis in 45 minuten, want een optimaal bezoek aan het LAM is een bondig bezoek. Wij geloven dat het zoveel leuker is om een paar kunstwerken echt te bekijken, dan alles een beetje."

1. Prominent op de foto: Klaas Gubbels, 'Naar mekaar'. 2. Jan Franken Pzn, 'Stilleven met kom, vaas en vruchten', 1922. 3. Thomas Rentmeister, 'Eisenschokolade'. 4. Tamás Kaszás, 'Future-ex'.

Waarom het museum voor deze benadering kiest? "We zien liever dat je na een kort bezoek fris en geïnspireerd naar buiten gaat, dan moe en murw geslagen. En natuurlijk hopen we je weer terug te zien om de rest van de collectie te komen bekijken. We overladen je niet met informatie maar prikkelen je de kunst echt te bekijken. Een open blik en lol hebben in het kijken, daar draait het om."

Een mooi streven.

opvoeding en voedingsleer

Last but not least is ook de entreeprijs van het museum opmerkelijk. Aanvankelijk wilde de Foundation een gratis toegankelijk museum (zo blijkt uit een vraaggesprek met Jan van den Broek in de Volkskrant in 2012). Da's dan niet helemaal gelukt. Maar desalniettemin is een bezoek aan het LAM zeer betaalbaar en daardoor voor iedereen (zo zal hieronder blijken).

Zoals te verwachten is de museumkaart (nog) niet geldig, maar bedraagt de toegangsprijs € 7,50 voor een volwassene en € 5,00 voor een kind en dat is aanzienlijk minder dan in de meeste musea. Maar nu komt het! En ik citeer even van de website: "wanneer je wilt, kun je je bezoek aan het LAM gesponsord krijgen." In dat geval betaal je nop, nada, niets.

Het is de vraag hoelang het museum deze mogelijkheid blijft aanbieden (of kan blijven aanbieden). Want je kent de Nederlanders: going Dutch en als het gratis kan...

De tijd zal het leren.

zien eten doet eten

Het museum propageert dus een kort en bondig bezoek met slechts een beperkt aantal highlights, met in het achterhoofd de wens dat de bezoeker dan vaker terug gaat komen. Een bewonderenswaardig uitgangspunt en geheel passend in de 'slow art' trend: de vraag is hoe houdbaar zo'n beginsel zal zijn.

Vooral ook omdat de bereikbaarheid een factor is. Het museum is namelijk lastig te bereizen met het openbaar vervoer (de afstand Amsterdam - Lisse, zo'n 45 kilometer, 'kostte' mij anderhalf uur) en in de lente- en vroege zomermaanden (in het bloembollen-seizoen) kan het juist met de auto weer een mijl op zeven zijn om de Keukenhof te bereiken.

1. Heinz Martin Breuer, 'Lucky-4-ever'. 2. Zaaloverzicht.

En de kunst? Daar draait het tenslotte om. Anders dan in de foto's, is de in het LAM getoonde kunst helemaal niet aan de orde geweest.

Mijn voorstel: ga vooral zelf kijken. Niet op de bonnefooi, maar plan een bezoek op de website.

'We willen een mooi museum maken, niet aan een rat race meedoen'

aldus Sietske van Zanten (in de Volkskrant, okt. 2017).

-X-

Veel plezier!

Meer #foodporn? In maart van dit jaar maakte ik deze reportage over de tentoonstelling 'We are food' in Museum Jan Cunen in Oss (inmiddels beëindigd).

Main Menu