Coco Chanel, Nina Ricci, Mary Quant, Fong Leng, Vivienne Westwood en Iris van Herpen. Zomaar een aantal bekende vrouwelijke modeontwerpers. Namen die bij de meesten van ons wel een belletje doen rinkelen, ook al ben je geen fashionista. Maar er zijn er meer. Veel meer. Steeds meer.
In het Haagse Gemeentemuseum opende zaterdag 17 november de tentoonstelling 'Femmes Fatales, sterke vrouwen in de mode'. Naar eigen zeggen de eerste tentoonstelling in de modegeschiedenis die enkel en alleen is gewijd aan vrouwelijke fashion designers.
Afgelopen donderdag was ik uitgenodigd voor de feestelijke voorbeschouwing in het mooie museum in de Hofstad en hieronder volgt mijn 'kunstcollege'. Lees en kijk je mee?
 |
| 1. Iris van Herpen, Wilderness Embodied, haute couture collectie winter 2013. Petrovsky & Ramone (foto), Maarten Spruyt (art direction) voor Gemeentemuseum Den Haag. Courtesy Iris van Herpen. 2. en 3. Impressies. |
Het kan haast niet actueler! Net nu er publiekelijk debatten worden gevoerd over gender-kwesties, glazen plafonds, #metoo en inclusiviteit. In de westerse wereld wordt er volop gediscussieerd over een samenleving waarin iedereen meetelt, ertoe doet, op waarde wordt geschat en kan zijn wie hij/zij wil zijn. Kortom een maatschappij waaraan iedereen kan deelnemen: dik (curvy) en dun, jong en oud (classic), sexy, unisex of genderneutraal, ongeacht kleur en het al dan niet hebben van een functiebeperking.
En nu we het toch over inclusiviteit hebben. Voor de campagnebeelden bij de expositie werd het 73-jarige model Eveline Hall ingehuurd, die op de foto's en posters te zien is in (o.a.) een 3D-geprinte creatie van de Nederlandse ontwerper Iris van Herpen. De beelden werden gemaakt door het gewilde vrouwelijke fotografen-duo Petrovsky & Ramone (zie eerste foto).
women first en lady boss
In die tijdgeest komt een saluut aan vrouwelijke modeontwerpers als geroepen. Vrouwen die aan het hoofd staan of stonden van een modehuis en waarvan "sommigen zich bovendien als voorvechters van de vrouwenrechten profileren of zich expliciet politiek uitspreken, aldus de tekst bij de tentoonstelling.
Hoogste tijd voor een female gaze. En dat is vanuit een vrouwelijk oogpunt kijken naar vrouwenmode (en dit in tegenstelling tot de male gaze*, oftewel de mannelijke blik waarop de wereld én de vrouwen daarin worden voorgesteld en weergegeven).
Ontwerpen vrouwelijke ontwerpers voor hun eigen soort anders dan hun mannelijke collega's? "Wat is hun invloed? Wat betekent vrouw-zijn voor hun creaties? En wat is hun visie op mode?"
* In dit verband geïntroduceerd door Cecile Narinx in de Volkskrant, werd de term in 1975 bedacht door Laura Mulvey, een Brits feministisch filmcriticus. Zie voor meer uitleg mijn bron, zijnde Wikipedia.
 |
| 1. 18de eeuwse japonnen. 2. Mary Quant jurk op een 'Twiggy' paspop, 60's . 3. Groene jas: Jean Muir en rechts Fong-Leng. 4. impressie. 5. "Mini skirts forever!" 6. 'Pussy hat' |
Het is geen tentoonstelling over kantjes en bandjes, roesjes en linten, pof- of raglanmouwen en ritsen, knopen, coupenaden en baleinen. Meer over pasvormen en keurslijven: niet letterlijk genomen, maar in de overdrachtelijke zin. In Femmes Fatales gaat het over het gevecht dat vrouwen hebben moeten voeren om serieus te worden genomen in de door mannen gedomineerde modewereld en dat gaat ver terug.
Eind zeventiende eeuw verenigden de (wol)naaisters van Parijs zich in een eigen gilde. Tot dan toe mochten zij als couturières wel vrouwenkleding maken, maar als het er echt op aan kwam - bij de duurdere stukken van kostbare stoffen - dan was dat recht voorbehouden aan de mannelijke kleermakers. "De komst van het naaistersgilde was het begin van een moderevolutie', aldus Madelief Hohé, conservator van het Gemeentemuseum en samensteller van de tentoonstelling.
vrouw des huizes
Vanaf die tijd keerde het tij en met name in het begin van de twintigste eeuw dienden zich ontwerpers aan die als 'vrouw des huizes' een eigen modehuis gingen bestieren. Jeanne Lanvin en Coco Chanel startten hun carrière nog als hoedenmaaksters (modistes), maar kregen - samen met vrouwen als Madeleine Vionnet, Madame Grès en Elsa Schiaparelli bekendheid met hun eigen ontwerpen die werden geproduceerd in hun eigen succesvolle bedrijf. Veelal ondanks allerlei tegenwerking.
In de zestiger en zeventiger jaren stond er een tweede golf vrouwelijke couturiers op: Mary Quant, Agnès B, Rei Kawakubo (oprichter van Comme des Garçons, wat zoiets betekent als 'zoals de jongens') en natuurlijk en niet te vergeten de inmiddels 77-jarige Vivienne Westwood. Toen al en - petje af - still going strong!
 |
| 1, 2, en 5: zaaloverzichten. 3. Elsa Schiaparelli. 4. niet kunnen herleiden... 6. Vivienne Westwood, '18 collectie. |
Bij veel modehuizen die oorspronkelijk zijn opgericht door een man, staan inmiddels boss ladies aan het roer. "Denk aan Maria Grazia Chiuri bij Dior, Sarah Burton voor Alexander McQueen en tot voor kort Phoebe Philo voor Céline. Met hun ontwerpen domineren zij de hedendaagse catwalks." En sommigen laten van zich horen. Ofwel door hun mond beleden óf met hun eigenzinnige, politiek geënte kleding. Denk dan aan de T-shirts van Katherine Hamnett tegen de Brexit en voor het milieu en steun aan vluchtelingen en Vivienne Westwood die zich sterk maakt voor het milieu en een duurzamere mode-industrie.
van keurslijf naar flapperdress tot powersuit
In de tentoonstelling ga je met 7-mijlslaarzen door de tijd. Femmes Fatales laat een bonte stoet met vrouwelijke (inter-)nationale ontwerpers zien en het zijn er veel meer dan ik aanvankelijk dacht. (In de bij de expo uitgebrachte, heel interessante catalogus - en eigenlijk een must have voor de echte fashionista's - komen 20 van hen 'aan het woord'). Het is een kleurrijke optocht geworden van vrouwen die hun stempel drukten of drukken op vrouwenmode vanaf de 18de eeuw tot nu en uit allerhande stijlperioden: van chique gala en cocktail tot alledaagse kloffies, ook koninklijk, dan weer activistisch of futuristisch.
En de veelgeroemde tentoonstellingsontwerper Maarten Spruyt (een vrouwelijke variant had wel toepasselijk geweest) deed daar nog een schepje bovenop: de bezoeker gaat van de gouden eeuw naar de innovatieve (3D-) ontwerpen van Iris van Herpen; wordt het protest verbeeld in reform-jurken en de invloed van de suffragettes en dat dan weer samen met de eerdergenoemde 'revolutionaire' mode. In dezelfde zaal is ook Maria Grazia Chiuri (Dior) aanwezig met haar leus: "we should all be feminists". In alle ruimten gaat het verleden 'hand in hand' met het heden en lopen de diverse invloeden en uitingen door elkaar.
Ik miste in het ontwerp van de expo een duidelijke 'uitgezette lijn' (bijv. door een consistent kleurgebruik) en vond de styling soms wat gekunsteld en vergezocht (zoals strijkplanken en -bouten op de grond in één van de zaaltjes en de wit-lila 'boom' bij Schiaparelli. Items die wat mij betreft uit de lucht komen vallen).
Ik miste in het ontwerp van de expo een duidelijke 'uitgezette lijn' (bijv. door een consistent kleurgebruik) en vond de styling soms wat gekunsteld en vergezocht (zoals strijkplanken en -bouten op de grond in één van de zaaltjes en de wit-lila 'boom' bij Schiaparelli. Items die wat mij betreft uit de lucht komen vallen).
 |
| 1, 4 en 5: Iris van Herpen. 2. en 3. In het laatste vertrek ontwerpers van nu: Iris van Herpen, Marga Weimans, Mary Katrantzou en Commes de Garçons. |
Curator en samensteller Madelief Hohé benadrukt dat het niet de bedoeling is om vrouwelijke ontwerpers te generaliseren, maar juist alle aspecten van sterke vrouwen in de mode aan bod te laten komen.
Inhoudelijk is het een uitstekende tentoonstelling en door het actuele thema erg relevant. Voor wat betreft de uitvoering heb ik zo mijn twijfels. Maar hé. Smaken verschillen...
‘Femmes Fatales - Sterke vrouwen in de mode’ is nog tot en met 24 maart 2019 te zien in het Gemeentemuseum in Den Haag.
Kijk even op de website voor bezoekersinformatie.
-X-
Ook te zien: 'Glans en Geluk, Kunst uit de wereld van de Islam' (t/m 3 maart '19) én 'Alexej von Jawlensky, Expressionisme en Devotie' t/m 27 januari '19 en mijn verslag over die laatste tentoonstelling zie je hier.
 |
| Tentoonstellingsontwerper Maarten Spruyt wordt geïnterviewd... |
