"Een rapsodie is een gedicht of een muziekstuk dat qua onderwerp of stijl bestaat uit verschillende contrasterende gedeelten en dat desondanks een eenheid vormt, vaak met een gemeenschappelijk of in verschillende vormen terugkerend thema" (vrije interpretatie van Wikipedia).
Oké, dat is dan de reden waarom Museum Voorlinden koos voor de titel 'Rhapsody in Blue' voor deze expositie: het is de titel van een compositie van George Gershwin en het terugkerend thema in de tentoonstelling is - net als in het muziekstuk van Gershwin - blauw.
Hoe toepasselijk!
Maar eerst nog even over die melodie (nu volgt een #muziekfeitje). Het wereldberoemde 'Rhapsody in Blue' (hier te zien/horen op YouTube) werd gecomponeerd door de Amerikaanse musical-componist George Gershwin (1898-1937), die naast deze golden oldie, nog flink wat andere (Broadway-)hits op zijn naam heeft staan. (Wat dacht je bijvoorbeeld van de opera 'Porgy and Bess'?) In 1924 schreef hij dit werk voor piano en jazzorkest en hij verwerkte in het stuk elementen van de Europese symfonische muziek. En ondanks de 'leeftijd' van het stuk zullen de meeste van ons het wel herkennen, want het stond tot 2005 in de Top 2000 van NPO Radio 2.
Zoals gezegd is de enige overeenkomst tussen al het getoonde de kleur blauw. Verder is het een samenraapsel van allerlei schilderijen, sculpturen en installaties uit de enorme eigen collectie. En dat 'samenraapsel' klinkt nogal oneerbiedig, wetende dat alle geshowde kunstwerken ieder voor zich top of the bill zijn. Grote kunstenaars. Ik noem een Jan Sluijters, een Anish Kapoor, een Donald Judd, Maria Roosen, Piet Mondriaan. Een grote verscheidenheid aan artiesten en hun bijdragen aan de expo hebben helemaal niks met elkaar uitstaande, anders dan dat het een mooi visueel beeld vormt en een duidelijke representatie is van de diversiteit van de verzameling. "Wars van elke categorisering in chronologie, stromingen, stijlen of discipline is in de zalen een greep uit de verzameling van moderne en hedendaagse kunst te zien, gerangschikt op tinten blauw. Zo ontstaat een nieuwe kijk op de individuele werken", aldus de uitleg van het museum.
Wat is dat toch met die kleur blauw in de kunst?
Het begon allemaal met de Bijbelse figuur Maria. Zij draagt vrijwel altijd een (hemels-)blauw gewaad. Haar jurk of mantel - let maar eens op - is steevast blauw. En dat al sinds de twaalfde eeuw, toen Maria heilig werd verklaard en haar verering als 'de Moeder van God' een aanvang nam. Daarmee was de toon gezet en werd de kleur blauw symbool voor puurheid, deugd en devotie.
Hoe toepasselijk!
 |
| 1. Bram Bogart, 'Zevenblauw', 1970. 2. Zaaloverzicht. 3. Johannes Girardoni, 'The Eye of the Soul', 1991. |
Broadway hit
Goed. Terug naar de expositie in het museum op het mooie (duin)landgoed Voorlinden in Wassenaar.Zoals gezegd is de enige overeenkomst tussen al het getoonde de kleur blauw. Verder is het een samenraapsel van allerlei schilderijen, sculpturen en installaties uit de enorme eigen collectie. En dat 'samenraapsel' klinkt nogal oneerbiedig, wetende dat alle geshowde kunstwerken ieder voor zich top of the bill zijn. Grote kunstenaars. Ik noem een Jan Sluijters, een Anish Kapoor, een Donald Judd, Maria Roosen, Piet Mondriaan. Een grote verscheidenheid aan artiesten en hun bijdragen aan de expo hebben helemaal niks met elkaar uitstaande, anders dan dat het een mooi visueel beeld vormt en een duidelijke representatie is van de diversiteit van de verzameling. "Wars van elke categorisering in chronologie, stromingen, stijlen of discipline is in de zalen een greep uit de verzameling van moderne en hedendaagse kunst te zien, gerangschikt op tinten blauw. Zo ontstaat een nieuwe kijk op de individuele werken", aldus de uitleg van het museum.
 |
| 1. Zaaloverzicht. 2. A.R. Penck, zonder titel, 1988. 3. Charles Avery, zonder titel (Monoist), 2012. 4. Berend Strik, 'Joy', Smile', Stitched Girl', 'Hug', 2004. 5. Vanessa Beecroft, 'vb.ceramic.008', 2017. |
Het begon allemaal met de Bijbelse figuur Maria. Zij draagt vrijwel altijd een (hemels-)blauw gewaad. Haar jurk of mantel - let maar eens op - is steevast blauw. En dat al sinds de twaalfde eeuw, toen Maria heilig werd verklaard en haar verering als 'de Moeder van God' een aanvang nam. Daarmee was de toon gezet en werd de kleur blauw symbool voor puurheid, deugd en devotie.
Een echte trendsetter toentertijd was de Italiaanse schilder Giotto di Bondone (zo rond 1266-1337) die wordt beschouwd als een ware kunstvernieuwer. Hij veranderde bijvoorbeeld de vaak gouden achtergronden in een helder blauw voor de lucht.
Ook alle beroemde Renaissance-kunstenaars (zoals Raphael, Botticelli, da Vinci, Michelangelo) gebruikten het enorm kostbare blauwe pigment ultramarijn - oftewel verpulverde lapis lazuli, een natuursteen voornamelijk gedolven in Afghanistan - om heiligheid uit te drukken (en tegelijkertijd ook de rijkdom van de opdrachtgever te tonen).
Ook alle beroemde Renaissance-kunstenaars (zoals Raphael, Botticelli, da Vinci, Michelangelo) gebruikten het enorm kostbare blauwe pigment ultramarijn - oftewel verpulverde lapis lazuli, een natuursteen voornamelijk gedolven in Afghanistan - om heiligheid uit te drukken (en tegelijkertijd ook de rijkdom van de opdrachtgever te tonen).
kleur bekennen en een beetje kleurenleer
Vincent van Gogh beeldde Maria van top tot teen in het blauw af in zijn 'Pietà (naar Delacroix' in 1889) en Dali gebruikte blauw bij zijn vertolking van de Madonna ('The Madonna of Port Lligat', 1950).
Ook in de niet-religieuze kunst duikt blauw veelvuldig op en dan vooral als symbool voor het spirituele. Blauw is een van de drie primaire kleuren en naamgever van het zogenaamde 'blauwe uur': de overgang tussen nacht- en daglicht (en andersom), als de schemering een helder blauwe kleur krijgt en daarom zo favoriet bij fotografen.
 |
| 1. Piet Mondriaan, 'Witte chrysant', 1906. 2. Willie Cole, 'Suicide Virgin', 2002. 3. Maria Roosen, 'Again', 2003. 4. Alex van Warmerdam, 'Man met smalle stropdas', 2017. 5. Ellsworth Kelly, 'Blue Ripe', 1959. |
Algemeen bekend is Picasso's blauwe periode. Een typisch gevalletje feeling blue, want in die jaren - van 1901 tot ca. 1904 - rouwde hij om de zelfmoord (cherchez la femme) van zijn vriend Carlos Casagemas. In de schilderijen van de expressionisten Franz Marc en Wassily Kandinsky stond blauw voor het bovennatuurlijke. Marc schilderde blauwe paarden, omdat hij vond dat dieren dichterbij God stonden dan mensen. Volgens Kandinsky had blauw een spirituele kwaliteit, omdat de kleur in de kunst symbool stond voor diepte, rust en lijden.
feeling blue en blauw bloed
De uitdrukking "blauw bloed hebben" betekent van adel zijn en vandaar ook weer die verwijzing van blauw naar rijkdom en aanzien. (#geinig #feitje:) Aristocratische families die geen fysieke arbeid hoefden te verrichten, waren trots op hun blanke huid waarbij je door de aderen - bijvoorbeeld bij de pols - het 'blauwe' bloed zag stromen: sangre azul).
Het handelsmerk van de Belgische kunstenaar Jan Fabre zijn zijn kunstwerken getekend met blauwe Bic-balpennen en natuurlijk verdient de Franse kunstenaar Yves Klein (1928-1962) in dit kader speciale vermelding. Hij staat bekend om zijn monochrome blauwe werken en performances (met naakte vrouwelijke modellen), waarvoor hij een ultramarijn blauwe kleurstof gebruikte. Hij zocht jarenlang naar een perfect pigment en door het fixatief Rhodopas toe te voegen, behield het blauw zijn intensiteit en ging het nauwelijks glanzen. Voor het oog is het een beetje korrelig of donzig. Hij patenteerde de kleur (of het procedé) als 'International Klein Blue' (IKB). Zijn vondst was niet onverdienstelijk: hij is er wereldberoemd mee geworden. Helaas heeft Klein er niet lang van kunnen genieten. Hij overleed op jonge leeftijd aan hartfalen. Hij werd slechts 34 jaar oud.
 |
| 1. Zaaloverzicht. 2. Yves Klein, 'Venus Bleue, 1970 en daaronder JCJ Vanderheyden, 'zonder titel', 2006. |
In het mooie Voorlinden loop je nooit een blauwtje (...), dus allemaal in gestrekte draf naar het chique, in herfstige kleuren getooide landgoed voor de tentoonstelling 'Stage of Being', 'Armando' en nog tot en met eind maart 2019 het hier besproken 'Rhapsody in Blue'. Kijk even op de website voor bezoekersinformatie.
-X-
Alle kunstwerken: collectie Voorlinden Wassenaar
 |
| Toegift: Joana Vasconcelos, 'Slalom', 2011 |
