Eigenlijk zou zo'n tentoonstelling overbodig moeten zijn, want waar gáát het over? Een kleine 200 vrouwen (1001 was een beetje too much) die om wat voor reden dan ook geroemd of, op zijn minst genoemd moeten worden. Een expositie waarin befaamde, c.q. beruchte vrouwen voor het voetlicht worden gebracht. Alsof je zoiets bij mannen zou doen?
We gaan het zien en wel in het Amsterdam Museum. Daar opende ZKH Koning Willem zo'n twee weken geleden een eregalerij genaamd '1001 vrouwen in de 20ste eeuw' en je ziet er "bekende en minder bekende vrouwen die, ieder op hun eigen manier, een rol hebben gespeeld in de twintigste eeuw."
Let's go!
 |
| 1. Zelfportret (detail) van fotografe Esther Kroon (1966-1992, © Ned. Fotomuseum, Rotterdam). 2. Cupera (pseudoniem van Nelly van Doesburg), 'Compositie met witte kan', 1929 (Part. coll.). 3. Beeld van de tentoonstelling. |
"Ik voel enorm veel trots, eigenlijk...." verzucht de cultuurvlogster op YouTube (en later: "ik voel me wel aangesproken") en haar mede-vlogster is het roerend met haar eens. Het duo (van #MyDailyShotOfCulture) maakte het videootje tijdens hun bezoek aan de opening van deze expositie en die uitspraak zette mij aan het denken (en verder niets ten nadele van deze "collega's").
Nee, ik vroeg mij af waarom je trots zou zijn (of zou móeten zijn) op het feit dat je tot de helft van de mensheid behoort? (Even kort door de bocht:) je hebt zo'n 50% kans dat de samenstelling van je DNA je tot het vrouwelijke geslacht heeft gemaakt. Je komt óf van Venus óf van Mars. Kans van 1 op 2. Waarom zou je dan naar een tentoonstelling gaan, waar je te zien krijgt wat (ongeveer) de helft van de Nederlandse bevolking in de 20ste eeuw mogelijk heeft bewerkstelligd?
geen history, maar herstory
Ik weet het wel: de geschiedenis is er een van Grote Mannen (mét het bijvoeglijke naamwoord wit, als in Witte). En ik ben het er roerend mee eens: het wordt hoogste tijd voor een gender-neutrale én inclusieve beschrijving van de historie. Maar zover is het nog niet en dus, tót die tijd kunnen we niet anders dan op deze manier - in een expositie - speciaal en apart, aandacht vragen voor al die vrouwen die van betekenis zijn geweest in de ontwikkelingsgeschiedenis van Nederland. En dat is precies wat het Amsterdam Museum momenteel doet.
 |
| 1. Lola Cornero (artiestennaam, 1892-1980) actrice en zangeres was 'dé ster van de Nederlandse stomme film'. Foto: (detail) door Jacob Merkelbach, 1913 - 1930 (Rijksmuseum, Amsterdam). 2. Vrouwelijke schrijvers in de vensterbank 3. Christoffel Bisschop, 'Portret van (Koningin) Wilhemina in Amalia van Solms-kostuum', 1891 (Koninklijke Verzamelingen, Den Haag). 4. Zaaloverzicht. 5. Gerrit van Veen, bronzen reliëf met portret van Wilhelmina Drucker, 1939 (Atria, Amsterdam). |
De tentoonstelling is gemaakt naar aanleiding van het verschijnen van het gelijknamige boek van historica Els Kloek. In het lijvig naslagwerk staan 1001 biografieën van niet meer levende vrouwen uit de twintigste eeuw. (En die twintigste eeuw wordt ruim opgevat. Kloek rangschikte naar geboortedatum: het lexicon start bij vrouwen die werden geboren vóór 1870).
Het boek over die vrouwenlevens in het vorige centennium is een vervolg op de in 2013 verschenen eerste 'catalogus'. Die uitgave: '1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis' - over een periode van duizend jaar - werd in 2016 uitgeroepen tot beste geschiedenisboek aller tijden.
Goed. Van deze 1001 manninnen (ja echt, 'mannin' is ook een synoniem voor vrouw) selecteerde Kloek samen met het Amsterdam Museum een kleine 200 vrouwen met wie wij in de tentoonstelling in het voormalige Burgerweeshuis van dichtbij kennis kunnen maken. De 20ste eeuw was immers een tijd vol met doorbraken voor en door vrouwen en dat rechtvaardigt volgens de makers een 'eigen' groslijst én een tentoonstelling.
"De bezoeker leert hun verhalen kennen en ontdekt wat hen zo bijzonder maakt. Sommige vrouwen zijn beroemd of juist berucht, anderen nauwelijks bekend. Het waren feministen, kunstenaars, wetenschappers, sportvrouwen, directrices, politica of vrijheidsstrijders."
Zij deden iets voor het eerst of iets het best.
 |
| 1. Zaaloverzicht. 2. Ansichtkaarten van grafisch ontwerper Fré Cohen. 3. Nora Rozenbroek was mede-oprichter van actiegroep Dolle Mina. 4. Jurk van modeontwerper Fong Leng. 5. Caféhouder Bet van Beeren. |
En wat moet je dan hebben gedaan om in (het boek en dus) de tentoonstelling te komen? Uiteraard zie je de voor de hand liggende namen: Aletta Jacobs, Anne Frank, Joke Smit, Majoor Bosshardt, Annie M.G. Schmidt, Mies Bouwman. Ook veel vrouwen in de categorie 'de eerste': de eerste vrouwelijke vrouwenarts, -beroepsfotograaf, -piloot, -hoogleraar et cetera.
En denk nu niet dat deze geportretteerden allemaal wereldschokkende daden hebben verricht. In de expo worden ook hele 'gewone' vrouwen genoemd. Tante Leen (ken je haar nog? "Oh, Sjonnie, zing een liedje voor mijn al-leen". Oh, Sjonnie...."). Of Bet van Beeren, café-uitbater en zelf heel erg van de vrouwenliefde, bood in de twintiger jaren 'homosuele' gasten de mogelijkheid om openlijk voor hun geaardheid uit te komen. Dan fotograaf Esther Kroon. Heel veelbelovend in het begin van de negentiger jaren, wordt zij slechts 24 jaar. Vermoord in Guatemala. Tragisch: absoluut, maar het gebeurt (erg genoeg).
Dus? Juist dat 'gewone' veroorzaakt bij mij weer de overpeinzing waarom je in hemelsnaam een expositie zou willen (moeten) maken met verrichtingen van soms/vaak/meestal* doorsnee vrouwen?
* doorhalen wat niet van toepassing is.Ik ben er nog niet uit. Wat vind jij?
-X-
In de tentoonstelling geen gortdroge opsommingen, maar korte portretten en objecten die iets vertellen over 1001 vrouwen in de twintigste eeuw (ook van enkele vrouwen uit onze toenmalige overzeese gebieden).
 |
| 1. Wie is jouw vrouw (van de 20ste of 21ste eeuw)? 2. In de automatiek: boek te koop! |
