'Het Leven van Boeddha, de weg naar nu' in de Nieuwe Kerk in Amsterdam

Boeddha is here to stay, want wie heeft 'em niet? Bijna iedereen durf ik te beweren. Ergens in huis staat meestal wel zo'n beeldje. Vaak in de vensterbank of op het dressoir. In de master bedroom (of - zoals in mijn geval - in de mistress bedroom). Ook in de tuin is hij erg geliefd, want hij zou zelfs de welbekende tuinkabouter naar de achtergrond hebben verdrongen. En de reden voor die opmars? Dat is misschien wel, omdat je zo'n beeldje moet krijgen en niet zelf mag kopen - zo wordt beweerd - en een gegeven paard (Boeddha) kijk je niet in de bek. Stel je voor.

En daarmee is Boeddha in huis (let wel, een 'Westers' huis) één van de grootste woon-clichés.

Hoe dan ook, in de tentoonstelling 'Het leven van Boeddha, de weg naar nu' wordt de bezoeker verrast op het echte verhaal van de verlichte geest die het Nirwana wist te bereiken. In de weldadige rust van de Nieuwe Kerk op de Dam zie je vanaf zondag 16 september eeuwenoude voorwerpen én recente kunstwerken van artiesten als Ai Wei Wei, Yoko Ono én Koos Breukel en alles in het teken van de Boeddha. 

In dit verslag gaan we mindful - en in het kielzog van niet minder dan His Holiness the 14th Dalai Lama die de expositie zaterdag zal openen - op zoek naar spiritualiteit in oude en nieuwe kunst.

1. Hoofd van Boeddha Śākyamuni, Thailand, koninkrijk Lan Na, Chieng Sen, 15de eeuw. Ger Eenens Collection The Netherlands / Wereldmuseum Rotterdam. Foto: Erik en Petra Hesmerg. 2. en 3. De tentoonstelling in De Nieuwe Kerk.

In de Nieuwe Kerk zie je met regelmaat kunst-, fotografie- en biografische tentoonstellingen en daarnaast kent het een traditie van exposities met als onderwerp de grote wereldreligies*. Maar directe aanleiding voor déze vertoning is toch wel het 100-jarig bestaan van de Vereniging van Vrienden der Aziatische Kunst (VVAK). Deze 'club' van verzamelaars van Oosterse kunst heeft als doel om grotere bekendheid te geven aan dit specifieke verzamelgebied en zij zijn dan ook de grootste bruikleengevers van deze tentoonstelling over het leven van Boeddha.

* In 2010-2011 'Passie voor Perfectie' over de Islam, 2012-2013 met 'Jodendom: een boek vol verhalen' en in 2015-2016 vertelde 'Rome, de droom van keizer Constantijn' de opkomst van het Christendom.

   

En maak je een tentoonstelling over (prins) Siddhartha Gautama (Noord-India, ca. 563-480 voor Christus), oftewel de Boeddha, dan heb je heel veel uit te leggen. Je kunt bijvoorbeeld focussen op de verspreiding van het boeddhisme; op de verschillende stromingen; de vele culturen die banden hebben met deze religie of filosofie; op de enorme hoeveelheden symbolen, mythen en verschijningsvormen. Maar niets van dat alles: de makers van de expositie hebben ervoor gekozen 'alleen' het leven van de Boeddha te vertonen en dat op zich is al meer dan genoeg (een understatement!). Het verhaal van deze compleet en volledig verlichte geest en wat zijn leven in de wereld teweeg heeft gebracht, laat zich namelijk niet zo een, twee, drie vertellen.

Dus bij een eigen bezoek aan de expo: bereid je voor op heel veel leeswerk.

1, 2 en 3: impressies van de tentoonstelling met de boom van Ai Weiwei en het hert van Kohei Nawa. 4. Staande Boeddha (detail), China, Noordelijke Wei-dynastie, eind 5de – begin 6de eeuw, Collectie Ben Janssens, Londen. 5. Uniek en confronterend: Ascetische Boeddha (die eet slechts één rijstkorrel per dag), Thailand, 1890, brons, Ger Eenens Collectie, Nederland/Wereldmuseum Rotterdam. 6. Allan Kaprow, '1 Drawing based upon Breath', 1978, privécollectie.

In 'Het leven van Boeddha, de weg naar nu' zie je ruim zestig kunstwerken: eeuwenoude én hedendaagse en dat zit zo. Naast de antieke beelden, panelen en rolschilderingen proberen de makers van de tentoonstelling de essentie van het boeddhisme, namelijk 'de verlichting' aan de bezoekers mee te geven. En die state of being wordt bereikt door bewust in het 'hier en nu' te leven (dus mindful) en bewustwording is volgens de makers het best vertegenwoordigd door werken van een tiental hedendaagse kunstenaars. Je ziet bijvoorbeeld 'Tree' (2010) van Ai Weiwei (de bodhi-boom als plek om te mediteren en een leidraad in het leven van Boeddha), een heel mooi (ook weer symbolisch) hert van de Japanse kunstenaar Kohei Nawa ('PixCell Deer #51, 2018) en een foto van Koos Breukel waarop de geboorte van zijn zoon te zien is ('Casper Breukel', 2000). 

Verlichting en mindfulness

Het levensverhaal van Boeddha - een rijke prins die al bij zijn geboorte alle tekenen vertoonde om een wereldse- óf spiritueel leider te worden en op 29-jarige leeftijd besloot die laatste weg te kiezen - wordt verteld in vijf delen. Met als thema deze vijf levensfasen - geboorte, ommekeer, verlichting, eerste prediking en het overlijden - loop je door de prachtige Nieuwe Kerk. Je ziet heel veel oranje (de kleur die de wijsheid van de leer van Boeddha symboliseert). Lange rijen met gebedsmolens - ronde 'trommels' met daarin wensen, oftewel mantra's - die zijn gemaakt door Amsterdamse schoolkinderen. Er zijn meditatie-sessies (ook onder begeleiding), een aantal lezingen en in de kerk kun je je mede-bezoekers zelfs gelegitimeerd 'huggen' en wel in 'The Embrace Kamer' (2018) van kunstenaar Alicia Framis.

En natuurlijk veel, heel veel oude boeddha-beeldjes. (En zeker niet van Xenos, Leenbakker of Kwantum, zoals die van ons).

1. Yoko Ono, 'Three Mounds', 1999/2008-2018. 2. Carolee Schneemann, 'More Wrong Things', 2000-01. 3. Gebedsrollen. 4. Reliëf: vertrek uit het paleis, Pakistan, 3de-6de eeuw, Rijksmuseum Amsterdam, bruikleen VVAK. 5. Liggende Boeddha, Thailand, 18de eeuw, Ger Eenens Collection, Nederland/Wereldmuseum Rotterdam.

Ook veel tekst dus, waaronder ook interessante info (eerlijkheidshalve moet ik bekennen, ik haak soms vrij snel af). Als eerste de uitleg over de 112 lichaamskenmerken van de Boeddha. In de tentoonstelling worden er 32 genoemd en het is altijd leuk om te zien aan hoeveel van die herkenningstekens je zelf voldoet*. Daarnaast krijg je toelichting bij een paar van de handgebaren van de Boeddha (👌). Ook wel eens leuk om te weten.

* Ik noem er een paar: naar rechts krullend haar (helaas) en/of haar dat rechtop staat (met een beetje gel moet dat lukken); lange armen (bingo!); kuiten als van een antilope en tanden zonder ruimte ertussen (?); een goudkleurige huid etc. etc. 

Oké. Tot zover.

De tentoonstelling is te zien van 16 september tot en met 3 februari 2019. Kijk even op de site voor bezoekersinformatie en meer over de geleide meditaties en andere activiteiten.  

-X-

In het boeddhisme is niets per se goed of kwaad. Er is geen voorkeur en al helemaal geen oordeel. Het eigen lijden wordt namelijk veroorzaakt door het oordelen, zo luidt de theorie (and a lesson to learn).

Toch kan ik het niet nalaten. Die decoratieve doeken die her en der zijn opgehangen kunnen wel een strijkboutje gebruiken....

Niets menselijks is mij vreemd.

Namasté

I.p.v. een tentoonstellingscatalogus is er een interessant 'bookazine'. Daarnaast schreef Erica Terpstra een kinderboek, getiteld: 'Een knipoog van de Boeddha' (8+), beiden te koop in de museumshop.

Tekst en (iPhone)foto's: © Miriam van der Meer (www.agreylady.nl) tenzij anders vermeld.