'A Balancing Act' in Kunsthal Kade in Amersfoort

Evenwicht vinden is vaak een hele kunst. Meestal is het óf dit, óf dat en zijn we aan het jongleren tussen alles of niks, zwart of wit, yin en yang, werk en privé en zo kan ik nog wel een uurtje doorgaan. Die tegenstellingen tussen twee uitersten moet meer in balans, want dat schijnt bij te dragen aan (1) meer geluk, (2) een betere gezondheid, (3) meer energie. Bibliotheken zijn erover vol geschreven. Want als evenwicht zo belangrijk is, hoe vind je die dan? 

In Kunsthal Kade* in Amersfoort is deze levenslange zoektocht onderwerp van een expositie. Sinds 15 september jl. zie je in de groepstentoonstelling 'A Balancing Act' kunstenaars die zich hebben laten inspireren door deze elementaire natuurwet. Alles zoekt immers zijn eigen evenwicht.

We gaan op zoektocht naar het wikken en wegen in de beeldende kunst. Ga je mee?

1. Daniel Firman, Nasutamanus, 2012, Courtesy of Perrotin, Foto: Guillaume Ziccarelli en #artselfie 2. '50/50' (2018) van HeyheydeHaas. 3. 'A Balancing Act' uit 1998 van Job Koelewijn.

Meest in het oog springend in deze tentoonstelling is toch wel een aan zijn slurf 'hangende' levensechte, dus hyper-realistische olifant van de Franse kunstenaar Daniel Firman ('Nasutamanus', 2012, één uit een serie van drie). Het zwaartekracht-tartende grootste landzoogdier zit met zijn slurf vastgemaakt aan de muur en hangt aldus los in de ruimte. Raar en opzienbarend, want het beeld prikkelt onze ervaring van horizontaal, verticaal en diagonaal. De state of being van het beest verstoort onze gewaarwording en onze kijk op dingen. Het kan niet, het klopt niet!
Mooi, maar ook een beetje unheimisch.

't Is niet verwonderlijk dat balans ook in de beeldende kunst een belangrijk figuratief element is. Ook kunstenaars zoeken naar een manier om de ultieme balans te creëren. Of juist weer helemaal niet. Soms is het spelen met de relatie balans < versus > disbalans uitgangspunt en altijd werkt de artiest met uitersten in vorm, compositie en kleur en de 'perfecte' verhouding daartussen. De Roemeense beeldhouwer Constantin Brâncuși schijnt eens gezegd te hebben "Beauty is absolute balance" en ook expressionist Henri Matisse benadrukte het belang van evenwicht: "What I dream of, is an art of balance", zo lees ik op de zaaltekst bij mijn bezoek aan de mooie expositie in de (deels middeleeuwse) stad Amersfoort.

1. Wainer Vaccari, 'Il Portiere', 1991. 2. Henk Stallinga, 'Lumen Balance', 2016. 3. Vanessa Jane Phaff, 'Before we are dead, we are alive', 2018. 4. Jose Dávila, 'Joint Effort', 2015. 5. Vier circus-affiches, maker onbekend, Adolph Friendländer (lithograaf).

In dezelfde zaal als de 'zwevende olifant' zijn 4 kleurrijke affiches te zien waarop acrobatiek- en koorddans-optredens worden aangekondigd. Tijdens die circus-acts worden allerhande capriolen uitgevoerd die een hoge mate van evenwicht en balans vereisen. Samen met andersoortige 'evenwichtsstoornissen' zoals 'eenwieler-rijden', 'bal-lopen' en 'bascule-springen' (je weet wel: zo'n springwip waarmee een acrobaat wordt gelanceerd) is het circus dé plek waar de 'kunst van het (her)vinden van evenwicht' wordt bedreven. 

Dan de mobile - latijn voor beweging. Een ultieme balanszoeker. Ook wel 'mobile à vent' genoemd, is het een soort sculptuur dat tot de kinetische kunst wordt gerekend. Vrijhangend, uitgebalanceerd (alles zoekt immers zijn eigen evenwicht) en een ogenschijnlijk niet aan de wetten van de zwaartekracht onderworpen object. Elk zuchtje wind veroorzaakt beweging.

Meester in de mobile is zonder enige twijfel Alexander Calder (USA, 1898-1976), die in 1929 - na een ontmoeting met Mondriaan, Van Doesburg en Ferdinand Leger - ging experimenteren met abstracte, beweegbare constructies van ijzerdraad.
Deze door mij zeer gewaardeerde kunstenaar, blijkt bijzonder gefascineerd te zijn geweest door het fenomeen circus. Hij maakte een performance (zoals wij dat nu zouden noemen) met een door hem tussen 1926 en 1931 gefabriceerd miniatuur-circus. En vanaf 1931 trad hij daar ook mee op: 'Cirque Calder', een 'speelgoed' circustheater met modellen van slangenmensen, jongleurs, leeuwentemmers en acrobaten en voornamelijk gemaakt van ijzerdraad, hout en textiel (en nu in bezit van het Whitney Museum in New York). Een filmpje met zo'n optreden door Calder is te zien in de tentoonstelling (maar ook op YouTube).
Heel vermakelijk! 

1. Alexander Calder, 'zonder titel', 1967. 2. Isabelle Wenzel, 'Position_3_W_2013', 2013. 3. Julien F. Thomas, 'Conversation (Im)balance', 2018, installatie + audio-choreografie. 4. Carel Visser, 'Open trap', na 1950. 

Het zoeken naar, en het verstoren van evenwicht in elke denkbare controverse, dat is wat je ziet in 'A Balancing Act'. "Elke tegenstelling: orde versus chaos, natuur tegen cultuur, inspanning versus ontspanning, heeft uiteindelijk een - al dan niet - natuurlijke balans. Maar wanneer slaat de weegschaal weer door?"

Denk aan de laatste keer dat je op één been moest balanceren. Bij een yoga-pose, het aantrekken van je spijkerbroek of bij het lopen langs of op een randje. Laat staan als je te diep in het glaasje hebt gekeken. Complete balans bestaat niet - je wankelt constant. Het vergt inspanning en concentratie en hoe ouder je wordt, hoe moeilijker het is. Kijk recht voor je uit en nooit naar beneden, zo luidt de tip van de koorddanser.

de balans opmaken

De Duitse kunstenaar Isabelle Wenzel is zelf opgeleid als acrobaat en zij gebruikt dat talent ook als onderwerp in haar kunst. Een quote van haar luidt: "ik wil dat de kijker zich bewust wordt van zijn eigen lichaam; waar het begint en eindigt en wat het allemaal kan. En van de zwaartekracht die ons allemaal beïnvloedt".

Het werk van het Brits-Zwitserse kunstenaarscollectief JocJonJosch (Jocelyn Marchington, Jonathan Brantschen en Joschi Herczeg) handelt altijd over 'identiteit', maar het uit zich vaak in performances met als thema het vinden van balans en evenwicht tussen de drie leden. Goed te zien in de video 'Head to Head' (2014): daarin draait alles om balans én om het blindelings vertrouwen tussen het trio. 

De foto 'A Balancing Act' van Job Koelewijn (de naamgever van de tentoonstelling) "toont het balanceren ook in overdrachtelijke zin. Zijn balanceer-act staat symbool voor zijn moeilijke tijd als beginnend kunstenaar in New York, waar hij zijn wankel evenwicht moest zien te bewaren."

1. JocJonJosch, een beeld uit de video 'Head to Head', 2014. 2. Ëén van de vier circus-affiches. 3. Isabelle Wenzel, 'Position_14_2.1_W_2013', 2013.

In de tentoonstelling 'A Balancing Act' zie je werk van 24 kunstenaars uit binnen- en buitenland die middels sculpturen, foto's, installaties, tekeningen, video's en schilderijen met (soms wankel) evenwicht zoeken naar harmonie.

-X-

Mijn tip: overweeg een balansdag en bezoek deze fijne tentoonstelling! Te zien tot en met 6 januari in Kunsthal Kade. Kijk even op de site voor bezoekersinformatie. 

* In tegenstelling tot een museum, is een Kunsthal een expositieruimte zonder eigen collectie. Door middel van bruiklenen organiseren en cureren zij zelfstandig tentoonstellingen.

Alle (iPhone) foto's: ©Miriam van der Meer (www.agreylady.nl).