Schreef ik in mijn vorige blogpost over het bijzondere licht in het Zeeuwse Domburg dat artiesten door de jaren begeesterde; ook Scheveningen was een inspiratiebron voor heel veel kunstschilders. In de negentiende eeuw waren het de Hollandse meesters uit de zogenaamde 'Haagse School' die zich aangetrokken voelden tot het leven in en rondom de kustplaats en dat naar hartenlust vastlegden.
Het mooie Gemeentemuseum in Den Haag - mede opgericht door die schilders van de Haagse School - bezit een uitgebreide collectie zee-, strand- en duingezichten die nu, in het kader van '200 jaar badplaats Scheveningen', een plek hebben gekregen in de tentoonstelling "De Haagse School op Scheveningen'.
Kijk mee naar zwoegende vissers, bezweette sleep-paarden, bezeilde bomschuiten, zeulende ezeltjes en flanerende badgasten.
 |
| 1. Jozef Israëls, 'Dromen (Dolce far Niente)', ca. 1859 (part.coll.). 2. en 3. Zaaloverzichten. |
Recreatief zwemmen bestond nog niet: een poging tot zwemmen deed je alleen om niet te verzuipen. Nee, toentertijd kwam de happy few alleen om pootje te baden in het medicinaal geachte zoute zeewater en door de komst van het badhuis van Pronk kon men een kuur volgen en zo nodig kopje onder gaan in een badkuip.
Maar goed: het 200-jarige bestaan van de badplaats is alle reden voor een feestje en een jaar lang allerhande activiteiten.
Feest aan Zee
Ook het Gemeentemuseum in Den Haag speelt in op Feest aan Zee en momenteel zijn er maar liefst twee tentoonstellingen met de Noordzeekust als onderwerp. In de expo 'Aan Zee' wordt de kunstenaarskolonie in het Zeeuwse Domburg aan het begin van de vorige eeuw belicht (daarover lees je in mijn vorige blogpost), maar het is vooral 'De Haagse School op Scheveningen' dat naadloos aansluit bij het thema van de feestelijkheden in en rondom de badplaats.
 |
| 1. Zaaloverzicht. 2. B.J. Blommers, 'Strand', ongedateerd. 3. Isaac Isaëls, 'Ezeltje Rijden', ca. 1898-1902. 4. Willem Maris, 'Ezeltjes aan het Strand', ca. 1865-1866. 5. Zaaloverzicht. |
En dat komt zo. Het Gemeentemuseum bezit een van de mooiste collecties schilderijen en tekeningen van de kunstschilders uit de Haagse School. Een groot aantal van die kunstwerken werd al in de negentiende eeuw van de toen levende kunstenaars aangekocht en tentoongesteld.
Grofweg van 1860 tot ongeveer 1900 waren het (landschaps-)schilders als Jan Hendrik Weissenbruch, Anton Mauve, Hendrik Willem Mesdag en de broers Jacob en Willem Maris die "een nieuw realisme introduceerden met hun frisse verbeeldingen van het land, de zee, de vissers en de boeren". Het zijn die kunstenaars die Scheveningen als onderwerp kozen voor hun tekeningen en schilderijen en zij maakten de badplaats pas echt beroemd.
what's not to like
De aantrekkingskracht van hun schilderwerken schuilt in de verbeelding van het armoedige en zware vissersbestaan en het 'gepeupel' daar omheen en de opkomende mondaine upper class badcultuur. En dat alles in een geweldige samenspel van licht, lucht en water. "De Haagse School op Scheveningen' is als een reis door het vissersdorp aan de vooravond van grote veranderingen" en je ziet die transformatie heel goed verbeeldt in de ruim 70 schilderijen en tekeningen.
Neem kunstschilder Anton Mauve (1838-1888). Gespecialiseerd in het schilderen van lastdieren, verbeeldde hij de bezweette sleeppaarden die de bomschuiten op het strand moesten trekken (Scheveningen had toen nog geen haven), maar ook de ezeltjes die door rijkelui werden ingehuurd voor plezier-ritjes door het zand. 'Bomschuit op het Strand' uit 1882 is een prachtig voorbeeld van het eerste soort en een van de topstukken in de tentoonstelling.
 |
| 1. Anton Mauve, 'Bomschuit op het Strand', 1882. 2. Hendrik Willem Mesdag, 'Terug van de Vischvangst', 1895. 3. Anton Mauve, 'Ezeltjes aan het Strand', ongedateerd. 4. Zaaloverzicht. 5. Philip Sadée, 'Het Deel der Armen', 1901. |
De Haagse schilders verwerkten in hun realistische schilderijen ook vaak hun eigen gemoedstoestand. De schilders gingen en plein air - direct en ter plaatse op zoek naar de 'stemming in de natuur', oftewel naar de indruk die het landschap op henzelf maakte. In eerste instantie waren de kunstwerken vrij somber, later vinden zij een wat lichtere toets. Je ziet dramatische wolkenluchten en de veranderende zee bij verschillende weersomstandigheden en dan voornamelijk in zilvergrijs. "Het is de kleur van het Noordzeelicht dat over het spiegelende water naar land wordt getransporteerd."
50 tinten grijs
Bij de schilders van de Haagse School (of 'ridders van het grijs' zoals critici hen toentertijd ook wel noemden) zie je sowieso veel tinten grijs dat 'kleur' geeft aan hun geboeidheid voor de grijze tonen in het Hollandse licht. Vandaar dat de kunststroming ook en gekscherend de Grijze School wordt genoemd.
De jong overleden kunstschilder en voorloper van de Haagse School, Gerard Bilders (1838-1865) zei hierover in 1860: "ik zoek een toon, die wij gekleurd grijs noemen; dat is alle kleuren, hoe sterk ook, zodanig tot een geheel gebracht dat ze den indruk geven van een geurig, warm grijs."
 |
| 1. Zaaloverzicht. 2. Jacob Maris, 'Bomschuit op het Strand', ca. 1880. 3. Jan Hendrik Weissenbruch, 'Strandgezicht', 1887. 4. Jozef Israëls, 'Dromen (Dolce far Niente)', ca. 1859. |
Hoe toepasselijk met dit prachtige zomerse vakantieweer zijn de twee tentoonstellingen in het Haagse Gemeentemuseum? Zowel in 'Aan Zee' als in 'De Haagse School op Scheveningen' brengt het mooie kunsthuis in de residentie een ode aan twee pareltjes aan onze veel bezongen en geportretteerde Noordzeekust.
-X-
De tentoonstelling over Scheveningen is nog tot 17 september te bewonderen. Kijk even op de site voor bezoekersinformatie.
 |
| De zonovergoten 'binnentuin' of tuinzaal met banken van ontwerper Richard Hutten. |
Tekst en alle (iPhone) foto's © Miriam van der Meer.
