Tijd, ruimte, leegte en stilte zijn belangrijke thema's in het monumentale werk van kunstenaar Eduardo Chillida. Met het lijnenspel van de tonnen wegende*, massieve, vaak stalen objecten, "beperkt Chillida de ruimte waarbinnen hij tijd en stilte wil vangen, of verbreedt hij de grenzen van de leegte". "Zonder leegte is er niets", aldus Chillida.
* (en één van de sculpturen weegt zelfs 66 ton en daarvoor moest er een speciale fundering gelegd worden. Met recht een 'sterk staaltje')
* (en één van de sculpturen weegt zelfs 66 ton en daarvoor moest er een speciale fundering gelegd worden. Met recht een 'sterk staaltje')
Het bovenstaande klinkt nogal cryptisch, dus een vertaling is op zijn plaats (kunst hoeft immers niet elitair te zijn). In dit verslag zal ik een poging wagen het mooie werk van de sculpturist te verklaren. Hieronder volgt een (beeld-)reportage vanuit de mooie tuinen van het Rijksmuseum, alwaar afgelopen week de beeldententoonstelling opende met negen sculpturen van de ambachtelijke werkende, in 2002 overleden Spaans-Baskische kunstenaar.
Kijk je mee?
 |
| 1. Eduardo Chillida with 'Homenaje a Calder', 1979. Placido Arango Collection, foto Claude Gaspari. 2. 'Consejo al Espacio IX', 2000. 3. 'Mesa de Omar Khayyâm III', 1983. |
Leuk weetje is dat Eduardo Chillida, (San Sebastian, Spanje, 1924-2002) aanvankelijk zijn loopbaan startte als prof-voetballer - hij was keeper bij de voetbalclub Real Sociedad - maar hij moest wegens een blessure noodgedwongen een carrière-switch maken. En dat werd het kunstenaarschap.
Chillida (of, zoals in het Baskisch Txillida) koos voor beeldhouwen omdat hij gefascineerd was geraakt door de Griekse sculpturen in het Louvre in Parijs, waar hij toentertijd tekenlessen volgde. Hij maakte in eerste instantie torso's en bustes in gips en terracotta, maar later - bij terugkeer naar zijn geboortegrond - begon hij te werken met staal en werden zijn sculpturen abstract. "Zo kon hij het donkere licht van zijn geliefde Baskenland vatten".
Om in staat te zijn de stalen constructies te maken die hij voor ogen had, moest - maar vooral wílde Chillida het ambachtelijke smeden leren. En daarvoor ging hij in de leer bij een lokale smid en bij industriële smederijen langs de Baskische kust, waardoor hij zich ontwikkelde tot een vakbekwaam en kundig smeder.
Internationale bekendheid en erkenning kreeg Chillida met zijn werken die op de Biënnale van Venetië in 1958 werden tentoongesteld. Tijdens die kunstmanifestatie won hij de Grote Prijs in de categorie sculpturen.
 |
| 1. 'Stéle voor Millares', 1972. 2. 'Boog van de Vrijheid', 1993. 3. 'Diep is de Lucht', 1998. 4. Hommage aan Balenciaga', 1990. |
Chillida werd geïnspireerd door het - door hem zo geliefde, ruige, weidse Baskische landschap en vooral door de rotsige kuststrook in de buurt van zijn geboortestad. Die begeestering vertaalde zich ook in zijn werk: hij smeedde monumentale abstracte, geometrische en kromlijnige vormen in cortenstaal, wat ook zo mooi verroest. En verankerd aan de rotsen bij de Noord-Spaanse havensteden als Gijón en San Sebastian staan enkele van die roestbruine kunstwerken.
De kunstenaar speelde met de elementen. Zijn belangrijkste sculpturen staan in de openbare ruimte en die beelden verweren door de wind, regen, de zon en het zeezout. Er is altijd een wisselwerking tussen de standplaats of de omgeving waar het kunstwerk staat, de mens die zich een beeld vormt én het sculptuur zelf. Kunstwerken doen 'iets' op de plek waar ze zich bevinden én andersom: de omgeving heeft invloed op de manier hoe je een sculptuur beleeft.
Dus het maakt nogal een verschil of een sculptuur hangt aan een klif boven een onstuimige zee of dat het staat in een museumtuin omgeven door allerlei grootsteedse drukte...
Dus het maakt nogal een verschil of een sculptuur hangt aan een klif boven een onstuimige zee of dat het staat in een museumtuin omgeven door allerlei grootsteedse drukte...
aaien mag, graag zelfs
En je moet het maar zo zien: het is met een beeldhouwwerk soms net als bij mensen. Sommige personen nemen nu eenmaal veel ruimte in beslag (die zijn prominent aanwezig), terwijl anderen juist 'in het niet vallen'. Hetzelfde geldt voor zwaarte en lichtheid. Sommige werken zijn zwaar en 'trekken je naar beneden', andere objecten zijn zo gecreëerd dat ze lijken te zweven.
 |
| Als voorbeeld: een heel andere omgeving dan de Rijksmuseumtuinen. 'Pleine del Viento XV ', 1976 © Zabalaga – Leku, Adagp, Paris, 2018 © photo Archives Eduardo Chillida. |
 |
| 1. .' Windkam' ('Peine de Viento'), 1999. 2. en 3. Aaien mag: graag zelfs. 4. 'Homenaje a (Hommage aan) Calder', 1979. |
In deze tentoonstelling 'Chillida in de Rijksmuseumtuinen' zie je een verzameling van acht monumentale sculpturen in de buitenruimte en in de entree/centrale hal van het museum hangt 'Hommage aan Calder' uit 1979. Het zijn kunstwerken uit verschillende periodes, die exemplarisch zijn voor de kunstenaars' ideeën over volheid en leegte, interieur en exterieur, zwaartekracht en balans.
De beelden zijn afkomstig uit diverse collecties, waaronder vier exemplaren uit die van (top end) Galerie Ordovas in Londen.
-X-
De tuinen van het Rijksmuseum zijn (tijdens de openingsuren) vrij en gratis toegankelijk.
 |
| De press-preview afgelopen donderdag (21/6): vlnr Taco Dibbits, hoofd-directeur Rijksmuseum, Ignacio Chillida, zoon van en mede-beheerder Chillida Foundation en Alfred Pacquement, gast-conservator (en voormalig directeur van Centre Pompidou, Parijs). |
Tekst en alle (iPhone)foto's: © Miriam van der Meer, tenzij anders vermeld.
