Had je geld, dan liet je een mooi portret van jezelf maken en had je nóg meer geld, dan bestelde je een portret ten voeten uit. Dan liet je je van top tot teen schilderen door een van de grote meesters uit de kunstgeschiedenis. In vol ornaat en op je paasbest. Met je zondagskleren en gekapt volgens de laatste trend.
In de tentoonstelling 'High Society' - vanaf 8 maart tot en met 3 juni te zien - stellen dit soort celebrities zich aan je voor. In de Philipsvleugel van het Rijksmuseum in Amsterdam zie je negenendertig levensgrote portretten van machtige personen met blauw bloed en/of met oud- of nieuw geld en de tentoonstelling 'leest' als een roddelblad: een en al glitter en glamour én de nodige gerucht, laster en achterklap.
Kom, dan krijg je een inkijkje in het leven van de rich and famous. Ga je mee?
 |
| Prominent in de tentoonstelling: de gerestaureerde portretten van Marten & Oopjen door Rembrandt (1634). Directeur Taco Dibbits legt uit. |
Prominent 'op zaal' hangen de twee portretten van onze Nationale Trots Rembrandt, die hij in 1634 schilderde van het 'setje' Marten Soolmans & Oopjen Coppit. Met de tentoonstelling 'High Society' viert het Rijksmuseum de verwerving van de schilderijen van dit (reislustige) huwelijkskoppel door de Nederland Staat, in casu het Rijksmuseum én Frankrijk met het Musée du Louvre in 2016. Het tonen van deze 'nieuwe' en recent gerestaureerde aanwinsten bleek een uitstekende aanleiding om aandacht te vragen voor het genre portretkunst dat Rembrandt* koos voor deze schilderijen: levensgroot, staande en ten voeten uit (eigenlijk is het: het soort portretkunst waarvoor Marten & Oopjen bereid waren om - omgerekend naar huidige begrippen - pakweg € 200.000,- 'neer te tellen'). Daarnaast is de uitstalling in het Rijks "de opmaat naar het Rembrandtjaar in 2019, waarin de 350ste sterfdag van de schilder zal worden herinnerd".
* Niet dat Rembrandt veel ervaring had in het maken van dit soort afbeeldingen. Marten en Oopjen zijn het enige paar én twee van de drie staande, levensgrote schilderijen die de kunstschilder ooit maakte (op een totaal van 92 portretten in een oeuvre van 324 schilderijen).
Ten voeten uit in vol ornaat
Directeur Taco Dibbits 'claimt' in het voorwoord in de bij de tentoonstelling behorende catalogus (door Jonathan Bikker, conservator Rijksmuseum en uiterst toegankelijk en vlot geschreven met allerlei interessante wetenswaardigheden en smeuïge details) dat 'High Society' de eerste tentoonstelling is "die ooit aan dit indrukwekkende eenfigurige portrettype is gewijd. Wij volgen de ontwikkeling vanaf de eerste opzichzelfstaande voorbeelden van het genre, in 1514 geschilderd door Lucas Cranach de Oudere, tot in het begin van de twintigste eeuw".
 |
| 1. Lucas Cranach de Oudere, 'Hendrik de Vrome' en 'Catharina, Gravin van Mecklenburg'. 1514 en 1515. 2. Paolo Veronese, 'Livia Thiene met dochter' en 'Iseppo do Porto met zoon', 1555. 3. Zaaloverzicht. 4. Conservator Jonathan Bikker geeft 'aanschouwelijk onderwijs' bij Hans Mielich, 'Hertog Albrecht V van Beieren' en 'Aartshertogin Anna', 1556. 5. Sir Anthony van Dyck, 'Lord George Stuart', ca. 1638. |
Oké. Ik beloofde je in de aanhef van dit verslag een flinke dosis roddel en achterklap, dus here we go. De eerste de beste tabloid is er niets bij.
Wat mij bij de oudere portretschilderijen opviel, was dat het nogal eens fout afliep met de geportretteerden. Enkele 'hoofdpersonen' lieten het leven door intriges en politieke machtswisselingen. Henry Howard (Graaf van Surrey) en geschilderd door een anonieme Italiaanse kunstenaar (ca. 1546) werd op decreet van Hendrik de Achtste op 30-jarige leeftijd onthoofd. Hetzelfde lot onderging James Hamilton geportretteerd door Daniël Mijtens. Hij werd in 1649 een 'koppie kleiner' gemaakt omdat hij bevriend was met Koning Karel I (die later trouwens ook onthoofd werd).
The rich and famous
Minder bloederig, is dat drie van de afgebeelde adellijke en/of rijke dames ten tijde van het poseren zwanger waren en één daarvan was Oopjen. Soms was het overduidelijk; in een ander geval subtiel gesymboliseerd door een bepaalde houding of attributen in het schilderij.
 |
| 1. Sir Joshua Reynolds, 'Jane Fleming', ca. 1778-79. 2. Links: Edouard Manet, 'De Artiest - Portret van Marcellin Gilbert Desboutin', 1875 en rechts: Sir Francis Grant, dochter Daisy uit 1857. 3. Detail en 4. portret van Dr. Pozzi door John Singer Sargent, 1881. 5. Giovanni Boldini, 'Marchesa Luisa Casati met een windhond', 1908. |
Later in de eregalerij (de muren kleuren langzaam naar fel roze) zie je afbeeldingen van feestbeesten, party'poepers' en een heuse 'ladykiller'. In chronologische volgorde leer je in de expositie dat Jane Fleming (geportretteerd door Reynolds) en haar zus Seymour toentertijd gerekend werden tot de allermooiste vrouwen van Engeland en dat die zus - Seymour - menig seksschandaal zou hebben veroorzaakt.
Op het schilderij van Manet zie je de welgestelde aristocraat Desboutin, die - door foute speculaties - volkomen aan lager wal geraakte.
De jetset en beau monde door de eeuwen heen
Dan Dr. Love. Deze 'mooiboy' genaamd Samuel-Jean Pozzi (die mooie grijze ogen prachtig weergegeven door de Amerikaanse kunstschilder John Singer Sargent) was vrouwenarts en een "onverbeterlijke rokkenjager" (volgens de zaaltekst, hé!). "Het schilderij maakt meteen duidelijk waarom Pozzi's beroemde minnares, de actrice Sarah Bernhardt, hem 'Docteur Dieu' noemde". (En daar kan ik mij wel iets bij voorstellen... :-). Alle romances ten spijt: Pozzi kwam (ook al) tragisch aan zijn einde, lees ik in de catalogus. In 1918 werd hij door een ex-patient die leed aan impotentie doodgeschoten.
Tot slot het verhaal van Marchesa Luisa Casati. Zij was flamboyant en excentriek. Lang, dun en zwaar opgemaakt met geverfde haren (in rood en zelfs groen) gaf de vaak ook buitenissig geklede markiezin legendarische feesten, waar de champagne rijkelijk vloeide en men ook niet vies was van een snufje cocaïne en opium.
Tot zover mijn ooggetuigenverslag van de mooie expositie 'High Society'. Hier eindig ik, terwijl dit relaas geen volledig beeld geeft van de tentoonstelling. Want na de geschilderde 'ten voeten uit' kunstwerken volgt namelijk een intiemer deel: in ruim tachtig (spot-)prenten en tekeningen uit de eigen collectie kun je zien wat er zich veelal achter de gesloten deuren van de eerder getoonde 'celebs' afspeelde.
In 'vraatzucht, hebzucht en lust' zie je de feesten, het drinken en gokken én de amoureuze ontmoetingen.
Maar hier doet de kijkwijzer zijn intrede (#NIX18). Ik hou het graag netjes.
-X-
Ga vooral zelf kijken
(en klik op de link voor bezoekersinformatie).
In 'vraatzucht, hebzucht en lust' zie je de feesten, het drinken en gokken én de amoureuze ontmoetingen.
Maar hier doet de kijkwijzer zijn intrede (#NIX18). Ik hou het graag netjes.
-X-
Ga vooral zelf kijken
(en klik op de link voor bezoekersinformatie).
(Oké. Vooruit. Een tipje van de sluier, maar niet verder vertellen...).
PS: de cijfers en enkele gossips haalde ik uit de catalogus 'High Society', Jonathan Bikker.
Tekst en (iPhone) foto's: © www.ageylady.nl
 |
| 1. Frans hemelbed. 2. 'De Muziekles' en 3. 'De oude man krijgt billenkoek', (mogelijk) John Smith (ca. 1680-1700). |
