Powermask: een bonte maskerade in het Wereldmuseum

Het eerste wat opvalt wanneer je de tentoonstellingszaal binnenkomt is het bewegende beeld op de in een lange rij geplaatste monitoren. Die beeldschermen tonen een uitbundige videocompilatie, waarin te zien is hoe maskers oorspronkelijk en tijdens rituelen werden gedragen. Dit deels historische, maar ook recenter beeldmateriaal wordt afgewisseld met opnamen van catwalks, carnavalsoptochten, religieuze processies, modeshows en voorstellingen waar ook gezichtsbedekkingen zijn te zien.

Fascinerend.

Aan de oever van de Maas en met een prachtig uitzicht op de Erasmusbrug staat aan de Willemskade een historische pand waarin sinds jaar en dag het Wereldmuseum is gevestigd. En voor de duidelijkheid: dit speelt zich af in Rotterdam. (Zo kom ik er nooit en vervolgens drie keer in één week). Ik bezocht daar - in het onderhoudende gezelschap van vriend en collega-blogger M. - de kleurrijke en eigenzinnige tentoonstelling Powermask die werd samengesteld door de al even kleurrijke en eigenzinnige modeontwerper Walter van Beirendonck.
Beter laat dan nooit...

1. tentoonstellingsopening. 2. 'Spaghettiman' (1993) van Paul McCarthy. 3. Een (deel van het) morenada kostuum (danza de la morenada) uit Bolivia. 

Dit weblog begin ik met een bekentenis: ik heb het niet zo op tribale kunst. In mij schuilt geen groot liefhebber van kunstvoorwerpen van exotische volksstammen. Die desinteresse zal zeker ook te maken hebben met de manier waarop die collecties (met al die Boeddha- en afgodbeelden, doden- en duivelsmaskers, speren, kano's en what ever) in het verleden geëxposeerd werden. Nogal duf en sul. 

En ik ben blijkbaar niet de enige die er zo over denkt. In een interview in het NRC naar aanleiding van de opening van 'Powermask - The Power of Masks' (op 1 september vorig jaar) zei kunsthistoricus en mede-samensteller Alexandra van Dongen het volgende. "Dit Wereldmuseum met zijn fantastische collectie en archief was op sterven na dood". Da's klare taal en ook het Amsterdamse Tropenmuseum heeft hele zware jaren achter de rug en stond aan de rand van de afgrond. Want, naast de toenemende kritiek op de koloniale en euro-centrische historie van dergelijke musea, hebben deze collecties door de algehele globalisering 'alleen' nog een historische  betekenis en dat óp zich zou onvoldoende bestaansgrond zijn.
En daar kan ik mij dus wel iets bij voorstellen.

1. Masker van een Blanc Moussi, Stavelot, Belgie. 2. Zaalfoto © Wereldmuseum Rotterdam. 3. Masker 'lor', Tolai, Papoea Nieuw-Guinea. 4. Zaalfoto © Wereldmuseum Rotterdam.

"Dat moet anders" dacht het zieltogende Wereldmuseum en dat heeft geresulteerd in een expositie met maskers gecureerd door de eigenzinnigheid zelve: de Belgische modeontwerper Walter van Beirendonck (61). En daarmee kreeg het museum zelfs mij enthousiast voor een bezoek.

Petje af en missie geslaagd.

(Al sinds begin september vorig jaar) en nog t/m 18 maart kun je in het Wereldmuseum de tentoonstelling bewonderen. En hoewel erg hoog op mijn verheuglijstje, was het er nog niet eerder van gekomen om de tegendraadse masker-show te gaan bekijken.
Maar goed:

beter laat dan nooit

De Antwerpse modeontwerper kreeg de vrije hand om geheel naar eigen inzicht een tentoonstelling te maken (samen met de eerder genoemde kunsthistoricus Alexandra van Dongen en antropoloog Sonja Wijs). Niet zo'n vreemde keus als je weet dat Van Beirendonck al vanaf de start van zijn mode-loopbaan invloeden uit tribale kunst in zijn creaties verwerkt. En sinds de tachtiger jaren is de eigenzinnige designer gefascineerd door het fenomeen gezichtsbedekking. (En hij is zeker niet de enige, want ook kunstenaars als Pablo Picasso, James Ensor en Keith Haring lieten zich zo nu en dan door maskers inspireren). De mode-ontwerper zegt hierover: "een masker verandert je identiteit, roept een bepaalde sfeer op en heeft direct impact".
In de expo is goed te zien dat een masker het de drager mogelijk maakt om zich 'onzichtbaar' of iemand anders te wanen.

Zie tekst hieronder: 1. t/m 4. en respectievelijk Pablo Picasso, George Braque, nogmaals Pablo Picasso en Helena Rubinstein.

In de mooie tentoonstelling wordt met respect en een artistieke invalshoek een beeld geschetst van de verschillende facetten van maskers en krijg je tekst en uitleg over de herkomst en het gebruik. Daarnaast zie je de relatie tussen de westerse kunst en Afrikaanse maskers, het super- en boven-natuurlijke van rituele maskers, maskers in de mode en maskers als fetisj (zoals bijvoorbeeld in SM).

verhulling en onthulling

De aanpak van Van Beirendonck kun je gerust - en zoals te verwachten van deze balsturige designer met een grote verbeeldingskracht - verrassend en tegendraads noemen. Ruim 125 mombakkesen, gemaskerde kostuums en mode-silhouetten uit Afrika, Oceanië, Amerika én Europa worden gecombineerd met wandvullende installaties. Zoals een gigantisch kunstwerk van de Amerikaan Brian Kenny (1982) dat als achtergrond dient voor de eerste presentatie. Of het enorm 'opgeblazen' werk van Coco Fronsac (1962), die oude foto's bewerkte door daarop allerlei maskers uit de tentoonstelling te tekenen. Er zijn blow ups van foto's (van o.a.) Pablo Picasso met daarop een 'hazen'-masker uit Tanzania, van George Braque in zijn studio met een 'Dan'-masker uit Ivoorkust en Helena Rubinstein met een 'Baule', ook uit Ivoorkust. 

1. Coco Fronsac met ingekleurde oude foto's © Wereldmuseum. 2. Walter van Beirendonck, A/W collectie 2012/2013. 3.  Browne & Jones, A/W 2014. 4. Masker, onderdeel van Kuker-kostuum, Bulgarije. 5. Jean-Paul Gaultier, French Cancan, A/W 1991. 

Walter van Beirendonck maakt in de exhibitie heel mooi duidelijk dat maskers blijven fascineren. Tot op de dag van vandaag. Van de verpersoonlijking van een medicijn- of talisman, een geestenbezweerder of een symbolische en mythische voorouder omgeven met veel bovennatuurlijke mysterie tot een onuitputtelijke bron van inspiratie voor (westerse) kunstenaars en modeontwerpers zoals Van Beirendonck zelf. 

Waar stopt de eigen identiteit bij het dragen van een masker? Ontstaat er een metamorfose als je je gezicht bedekt? Kun je iemand anders worden, met hele andere normen en waarden? Wat is aanvaardbaar en waar start de betwisting? "Powermask slaat een brug tussen het heden en het verleden en ook nog eens over verschillende culturen heen". 

vrolijkmakend 

En nee. De tentoonstelling is alles behalve duf en sul. Integendeel. Er gebeurt heel veel en geef je ogen dan ook goed de kost. De expo is vrolijkmakend: precies zoals zijn mode en de couturier en gast-curator him self.  

Zoals gezegd: je kunt nog tot en met 18 maart terecht in het Wereldmuseum Rotterdam.


-X-


Een aanrader!

1. Kijk dat tafereeltje in de hoofdtooi behorende bij een Rolli-kostuum gedragen tijdens 'Silversterkläuse', Appenzell, Zwitserland.

Alle (iPhone) foto's: www.agreylady.nl, tenzij anders vermeld.