De Paradijsvogels in Museum Folkwang in Essen

Voor dit eerste blogbericht in 2018 (Happy New Year!) gaan we even terug in de tijd. Een maandje ongeveer. Begin december waren wij voor een kort kunstreisje in de Duitse stad Essen en met 'wij' bedoel ik de Paradijsvogels (afdeling Amsterdam e.o.). Een clubje vrouwen van zekere leeftijd dat opereert onder deze tot de verbeelding sprekende naam. En even voor de goede orde: we waren niet op 'volle sterkte'. Een van onze leden - Janneke - ontbrak. 

Ik schreef over deze excursie naar onze oosterburen al op een eerder moment (dat verslag lees je hier), maar dat relaas handelde specifiek over ons bezoek aan de Zeche Zollverein (een oude steenkoolmijn) en het Red Dot Design Museum. Maar ook Museum Folkwang 'vereerden' wij met een bezoek en stond een bezichtiging van een wel heel merkwaardige architectonisch kunstwerk in het Essense Grugapark op de planning. Dát verhaal zie en lees je hier.

Kom maar mee... 

1. De afvaardiging 'Paradijsvogels'. 2. Vincent van Gogh 'korenveld achter Saint Paul's ziekenhuis met een maaier', 1889, Museum Folkwang.

Hierboven zie je een groepsportret met vier leden van de Paradijsvogels (vlnr: Anne-Marie, Erica, Lennie et moi) en precies in deze samenstelling bezochten wij de kleine industriestad in Noordrijn-Westfalen. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat bovenstaande foto niet werd genomen tijdens het onderhavige reisje in het Ruhrgebied (die foto verbruikte ik in mijn eerdere relaas). Maar dat dondert niet, toch? Het gaat erom dat je ziet in welk gezelschap wij Essen 'onveilig maakten'.
Oké. Over tot de orde van de dag.  

Een paar uur gaans

Opgericht in 1902 is Folkwang met zijn bijzondere verzamelingen Duitse en Franse schilderkunst van de 19e eeuw, het klassieke modernisme én kunst na 1945 één van de belangrijkste musea in Duitsland. Mooi wel het eerste museum met een openbare verzameling moderne kunst op onze rechterflank. Grote namen zoals Cézanne, Gauguin, Renoir, Monet, Dalí, Picasso, Warhol en Pollock, om er maar een paar te noemen. En chauvinistisch als ik ben, viel mijn oog onmiddellijk op kunstwerken van 'onze eigen' Vincent van Gogh en Mondriaan. 

Daarnaast bezit het museum een grote verzameling artistieke- en journalistieke fotografie uit de vorige eeuw. Last but not least herbergt het mooie gebouw (met nieuwbouw uit 2010 van 'ster-architect' David Chipperfield) het Deutsche Plakat Museum met ca. 340.000 affiches.

1. t/m 4. Festivalposters van Niklaus Troxler (en Lennie).

En over die posters: tijdens ons bezoek was er in het museum een hele mooie tentoonstelling te zien met werk van de Zwitserse grafisch kunstenaar Niklaus Troxler onder de naam 'Jazz 'n' more' (nog t/m 14 januari). Zelf een groot jazz-liefhebber (hij organiseerde van 1975 tot 2009 jaarlijks het Willisau Jazz Festival in zijn geboorteland), is Troxler vooral bekend geworden met de door hem ontworpen aankondigingsposters voor aan deze muziekstijl gerelateerde evenementen.

De particuliere collectie

Terug naar de vaste verzameling van Folkwang. Ter voorbereiding op dit artikel stuitte ik op een interessant én nogal triest deel van de historie van dit museum (of eigenlijk van álle musea). In 1937 namen de toen aan de macht zijnde nazi's meer dan 1400, volgens de bruinhemden 'gedegenereerde kunstwerken' (entartete kunst)* in beslag. Het ging vooral om abstracte en expressionistische werken. Hierdoor bleef het Folkwang museum achter met een ontzielde verzameling. Dat wetende, is het extra bewonderenswaardig dat het Essense museum heden ten dagen zo'n mooie collectie bezit. 

* In die tijd werden er ca. 17.000 schilderijen, sculpturen, tekeningen en grafieken in beslag genomen. De kunstwerken werden in de meeste gevallen doorverkocht (via Zwitserse veilingen aan musea en verzamelaars over de hele wereld), verwaarloosd of zelfs vernietigd (op de brandstapel). 

1. en 3. impressies van het museum, 2. Georges Braque, 'Bouteille et Journal (le Guéridon)', 1911-1912. 4. Richard Serra 'Inverted House of Cards' (Outdoor Version), 1969/1983.

Het museum valt op door zijn compleetheid. Als je een overzicht zou willen hebben van de Europese schilderkunst vanaf ongeveer 1800, dan zit je hier goed.

Het begint met kunstwerken uit de Duitse en Franse Romantiek en deze stijlperiode wordt uitstekend vertegenwoordigd door (onder meer) Caspar David Friedrich, om dan vervolgens over te gaan in het impressionisme. In de vaste collectie heeft Folkwang topstukken van schilders als Édouard Manet en Pierre-Auguste Renoir. Veel Fransen, maar er zijn ook een paar Duitse tijdgenoten te bewonderen.

Name dropping

Dan de post-impressionisten. Grote kunstenaars met prachtige werken. Ik zag 'onze' Vincent van Gogh, maar ook Gauguin, Cezanne, Matisse, Munch en Ensor. Via het kubisme (zie de foto met werk van Braque) loopt de tijdlijn dan naar (en langs) het Duitse Expressionisme. Ik weet daar heel weinig van (moet ik eerlijk bekennen), terwijl deze indrukwekkende schilderijen (in twee museumzalen) wel de spil van de collectie vormen. (Denk dan aan 'die Brucke' en 'der Blaue Reiter').

Maar ho! Even een time out, want wat hier gebeurt is een typisch gevalletje 'name dropping'. Helaas is daar niets aan te doen, als ik de rijkdom van museum Folkwang wil beschrijven - maar (en dus) sorry voor de sneltreinvaart waarmee ik je door de zalen sleur.

1. impressie. 2. en 3. Piet Mondriaan, 'Compositie X', 1912-1913 en 'Compositie met rood, geel en blauw', 1927. 4. Marc Bauer, 'The Collector - Residual Images', 2014. 

Uit deze avant-gardistische periode (het expressionisme) zijn ook anderen goed vertegenwoordigd: Klee, Chagall, Delauney. En ja, hoor! Hier is ook De Stijl te vinden met twee werken van Piet Mondriaan. Dan Bauhaus. Maar natuurlijk. Daarna snel gevolgd door het Surrealisme, met in die galerij weer alle beroemde namen die werkten in deze stijl (Dali, Miro, Magritte).

Last but not least de hedendaagse kunst (Pollock, Rothko, Newman), de PopArt (Warhol) en de Minimalisten als Frank Stella en Yves Klein.

En ik schijn geen museum te kunnen bezoeken of er staat wel één of meerdere sculpturen van Richard Serra. Zeker geen straf.

1. en 2. Hundertwasser Huis. 3. Kunstwerk van Ewerdt Hilgemann in het park.

Na al die beroemde namen wordt het tijd voor een frisse neus, dus óp naar het Grugapark dat in de informatie omschreven staat als een 'belevenisgeoriënteerd' stadspark (wat dat ook mag zijn). Ik ga ervan uit, dat bedoeld wordt dat je er van alles kunt doen. Oké. Wij gingen voor het Hundertwasser*-huis: een van de grootste trekpleisters in het park. En 'huis' vind ik niet zo'n beste omschrijving. Want wat is het? Een sprookjes-kasteel à la Efteling? Je moet ervan houden, zullen we maar zeggen.

Hundertwasser Huis

*Friedensreich Hundertwasser, geboren als Friedrich Stowasser (1928-2000), was een Oostenrijks kunstenaar en architect. Hij stond vooral bekend om de door hem ontworpen, kleurrijke gebouwen en was voorvechter van een mens- en milieuvriendelijke bouwwijze. (Bron Wikipedia).
Een 'organisch' gebouw in mosterdgeel met rode golvende banen en met ui-vormige torenspitsen, dat vijf jaar na de dood van de kunstenaar werd opgeleverd. Het is een van meerdere panden die de kunstenaar tekende ten behoeve van zieke kinderen en hun ouders. Het Hundertwasser-huis in het park herbergt namelijk een van de tweeëntwintig Ronald McDonald-huizen in Duitsland (en om die reden kun je het huis ook niet van binnen bekijken).

Een curieus gebouw (dat wel) en daarom leuk om eens te zien.

1. Ik (zei de gek) voor het werk van Mac Bauer (foto: A.M. van Parreren) en 2. de andere dames in het gezelschap wachtend op de bus....

Alle (iPhone)foto's: www.agreylady.nl (tenzij anders vermeld).