Als het vijftiende kind van een zwart pachters-gezin op het platteland van Kansas (USA) wist Gordon Parks (1912-2006) heel goed wat armoede was. Toch wist diezelfde Parks uit te groeien tot de eerste én meest succesvolle Afro-Amerikaanse fotograaf met een enorme staat van dienst: de eerste die als fotograaf werd aangenomen bij een gerenommeerde fotomagazine; de eerste zwarte Hollywood-regisseur (en daarmee grondlegger van een nieuw film-genre), schrijver van poëzie, romans en thema-boeken én componist van soundtracks, symfonieën en balletten.
Van deze alleskunner is er momenteel in FOAM, het fotografiemuseum in Amsterdam, een mooie tentoonstelling getiteld 'I Am You' te zien. In de expositie geselecteerd werk uit de periode 1942 tot 1978.
Ik maakte een verslag van het daar vertoonde. Kijk je mee?
visual justice
De tentoonstelling in Foam richt zich op het fotografisch oeuvre van Parks met foto's over armoede en onrechtvaardigheid in het algemeen, en de ongelijke rechten van blank en zwart in het bijzonder. En dat kwam zo.
Het verhaal gaat dat Parks op 25-jarige leeftijd voor 7,50 USD bij de lommerd een Voigtländer Brillant camera (?) op de kop tikte. En toen hij het fotograferen met dat toestel onder de knie had - Parks was autodidact - kon hij in Washington D.C. aan de slag bij de Farm Security Administration, een overheidsinstelling die zich bezig hield met het in kaart brengen van de armoede op het platteland. En daar wist de jonge Parks alles van af.
Vervolgens werd de fotograaf, al reizende door de Verenigde Staten - dus ook het Zuiden - met zijn neus op de schokkende feiten gedrukt: als zwarte man (met camera) kreeg hij niet of nauwelijks toegang tot publieke gelegenheden.
Vervolgens werd de fotograaf, al reizende door de Verenigde Staten - dus ook het Zuiden - met zijn neus op de schokkende feiten gedrukt: als zwarte man (met camera) kreeg hij niet of nauwelijks toegang tot publieke gelegenheden.
'Ik ben zoals jij (I am you), starend in de spiegel van armoede en wanhoop, van opstand en vrijheid.'
Gordon Parks
how it feels to be black
Parks liet zich door de rassenscheiding niet weerhouden en zette door. Die doortastende houding maakte dat de fotograaf in 1948 aan de slag kon bij het gerespecteerde fotografie-magazine Life, waar Parks documentaires kon (blijven) maken over humanitaire vraagstukken, zoals de rassenongelijkheid en de burgerrechtenbeweging. Zijn eerste (photographie noir achtige) reportage voor dit toonaangevende blad, was getiteld 'Harlem Gang Leader' en handelde over een New Yorkse straatbende (voor dat relaas verbleef Parks vier weken in hun midden).
De reportage werd aangekondigd met de kop 'A Young Negro Photographer', en dat geeft aan hoe ongebruikelijk het toentertijd was om een zware fotograaf in te huren. Ik zag bij de tentoonstelling ook deze kop bij een artikel van Parks in Life: 'A talented Negro tells in fiction, fact and photograph 'How It Feels To Be Black'. Schokkend! De 'caucasian' (oftewel witte) redactie én hun witte lezers hadden blijkbaar geen idee (en dat zegt wat mij betreft vooral iets over hun gebrek aan hun realiteitszin).
Hoewel je zou kunnen zeggen dat hijzelf de belichaming was van The American Dream (van armlastig naar wereldwijd succes), wilde hij vooral laten zien dat die droom voor de meesten niet was (is) weggelegd en al helemaal niet voor de Afro-Amerikanen. Maar Parks was meer dan een voorvechter in de strijd voor gelijke rechten. Hij was bovenal kunstenaar én een eigenzinnige persoonlijkheid. Hij combineerde zijn maatschappelijk betrokken werk met glamorous mode-reportages voor fashion glossies als Voque. Hij bleef pragmatisch: ook bij de familie Parks moest er brood op de plank.
De reportage werd aangekondigd met de kop 'A Young Negro Photographer', en dat geeft aan hoe ongebruikelijk het toentertijd was om een zware fotograaf in te huren. Ik zag bij de tentoonstelling ook deze kop bij een artikel van Parks in Life: 'A talented Negro tells in fiction, fact and photograph 'How It Feels To Be Black'. Schokkend! De 'caucasian' (oftewel witte) redactie én hun witte lezers hadden blijkbaar geen idee (en dat zegt wat mij betreft vooral iets over hun gebrek aan hun realiteitszin).
"Wat de camera moest doen, was het kwaad van racisme laten zien, " verklaarde Parks later in een interview, "door de mensen te tonen die er het meeste onder geleden hebben".
Hoewel je zou kunnen zeggen dat hijzelf de belichaming was van The American Dream (van armlastig naar wereldwijd succes), wilde hij vooral laten zien dat die droom voor de meesten niet was (is) weggelegd en al helemaal niet voor de Afro-Amerikanen. Maar Parks was meer dan een voorvechter in de strijd voor gelijke rechten. Hij was bovenal kunstenaar én een eigenzinnige persoonlijkheid. Hij combineerde zijn maatschappelijk betrokken werk met glamorous mode-reportages voor fashion glossies als Voque. Hij bleef pragmatisch: ook bij de familie Parks moest er brood op de plank.
my camera is a weapon of choice
Behalve een begenadigd fotograaf was Gordon Parks ook de eerste Afro-Amerikaan die in Hollywood een speelfilm schreef, produceerde én regisseerde. 'The Learning Tree' (1969), een verfilming van zijn autobiografisch bestseller die zes jaar eerder was verschenen, werd in 1971 gevolgd door 'Shaft'.
Deze actiefilm waarin hij een zwarte superheld introduceerde, werd de eerste in een nieuw filmgenre: blaxploitation (black↔exploitation, speciaal gericht op de Afro Amerikaanse kijker). En de wat oudere muziekliefhebbers onder ons herkennen het nog wel: het (swingende) 'Theme from Shaft' (hier op You Tube). Met deze titelsong won componist en uitvoerder Isaac Hayes een Oscar, een Grammy Award én een Golden Globe.
In 1972 volgde de speelfilm 'The Super Cops' en daarnaast produceerde Parks ook verschillende maatschappijkritische documentaires.
Deze actiefilm waarin hij een zwarte superheld introduceerde, werd de eerste in een nieuw filmgenre: blaxploitation (black↔exploitation, speciaal gericht op de Afro Amerikaanse kijker). En de wat oudere muziekliefhebbers onder ons herkennen het nog wel: het (swingende) 'Theme from Shaft' (hier op You Tube). Met deze titelsong won componist en uitvoerder Isaac Hayes een Oscar, een Grammy Award én een Golden Globe.
In 1972 volgde de speelfilm 'The Super Cops' en daarnaast produceerde Parks ook verschillende maatschappijkritische documentaires.
I Am You
Alle beoordelingen van deze tentoonstelling buitelen over elkaar met superlatieven, de een nog lovender dan de andere. 'Prachtig', 'subliem', 'grandioos' en 'hartverscheurend mooi' volgens de smaakmatrix in Het Parool.De foto's van Parks spreken voor zich en zijn vaak heel confronterend. Niks is geromantiseerd: Parks maakte het niet mooier dan het was. Met zijn foto's drukt(e) hij de toeschouwer met de neus op de feiten. Zo ging het er aan toe in die tijd. Het is wat het is.
Columnist Joyce Roodnat schrijft in een artikel in het NRC: "Kunst is goed in verhevigde realiteit. Terwijl je weerloos geniet van een kunstwerk, krijg je het onverhoeds voor je kiezen: zo was het en niet anders. Denk daar maar over na".
In de tentoonstelling Gordon Parks - I Am You. Selected Works 1942-1978, presenteert Foam de 120 werken uit de collectie van The Gordon Parks Foundation, waaronder vintage prints, contact sheets, magazines en filmfragmenten.
Te zien tot en met 6 september.
-X-
The subject matter is so much more important than the photographer
Gordon Parks
Alle foto's © A Grey Lady
