Hoezo kinderarbeid? De kunstenaar waarover ik je vandaag vertel, begon zijn creatieve carrière op 13-jarige leeftijd bij de Haagse aardewerkfabriek Rozenburg. Hier schilderde Chris Beekman (1887-1964) eierschaal-porselein met die typische florale decors uit de Jugendstil (die vazen waar Frans Leidelmeijer in 'Tussen Kunst en Kitsch' altijd met goede reden heel lyrisch over doet. De hand-geschilderde vazen brengen tegenwoordig flink wat geld op). Maar goed.
Door het contact met collega-porseleinschilders én zijn oudere neef Jan Altorf (beeldhouwer en anarchist) droomde de jonge Beekman van een bestaan als vrij kunstenaars, wat hij op zijn 22ste ook verwezenlijkte.
En hier begint de tentoonstelling: Chris Beekman 'De afvallige van De Stijl' in het Stedelijk Museum Amsterdam. Op de openingsdag van de expositie (8 april jl.) nam ik een kijkje en het resultaat daarvan zie je hier.
 |
| Piet Mondriaan: 'stilleven met haringen', 1893 en 'Boerderij met vier hoge bomen', 1907. Anton Mauve 'Schelpenvissers', 1871-1885 en Theo van Doesburg 'Zelfportret met hoed', 1910 |
  |
| 1. Chris Beekman , Paard aan de Seine', 1913 en 2. Chris Beekman, 'Stilleven met botertonnetje', 1916 |
Links-radicaal en twee-dimensionaal
Aanvankelijk tekende Beekman naar de natuur met boeren-portretten en romantische stillevens in de stijl van de in zijn geboortestad De Haag gebruikelijke Haagse School. En onder invloed van zijn voormalige collega-fabrieksarbeiders én zijn oudere, anarchistische neef Altorf 'bekeerde' de jonge kunstenaar zich tot het vrije socialisme en later tot het communisme. Dat radicaal linkse in Beekman zou grote invloed gaan uitoefenen in zijn kunstzinnige werk en zijn meest geliefde onderwerp wordt dan ook het schilderen van het (zware) dagelijks leven van de arbeider en het 'gewone volk'. Steeds meer maken de romantische schilderijen plaats voor paupers en behoeftige oude mensen. Ook de ontmoeting in 1914 met Bart van der Leck wordt bepalend voor de ontwikkeling van Beekman. Net als Van der Leck (ook een link-radicaal) gaat Beekman twee-dimensionaal schilderen. Hoekig. Een marskramer die een mand torst, een vrouw achter een kruiwagen en een man (invalide, zonder benen?) in een hondenkar.
 |
| Chris Beekman: 1. 'Winter', 1916-1917. 2. 'Van het werk', 1919. 3. 'Drie figuren met handkar', 1917. |
 |
| Bart van der Leck 'De opperman', 1914 |
De Stijl
Steeds vaker worden de schilderijen van Beekman volgens de principes van De Stijl abstract, maar wel met een grote vrijheid in compositie en kleur. In eerste instantie dacht de kunstenaar dat non-figuratieve kunst dé kunstuiting van de door hem geïdealiseerde toekomstige communistische maatschappij zou worden. En die politieke opvattingen leidde uiteindelijk ook tot een conflict binnen De Stijl-groep. Nadat Beekman een tijdlang een actieve rol binnen de beweging had gespeeld, kreeg hij in 1919 ruzie met De Stijl-voorman Theo van Doesburg. Van Doesburg en anderen verklaarden zich faliekant tegen het combineren van kunst en (partij-)politiek.
Aanvankelijk bleef Beekman ook na de breuk abstract werken, maar hij kwam na verloop van tijd tot de conclusie dat 'de revolutie' meer gebaat was bij figuratieve kunst. (Dit werd na 1928 ook de officiële sovjetkunstpolitiek, heb ik begrepen. Dat zou ook de reden zijn geweest waarom Malevitsj terugkeerde tot het figuratief schilderen). De arbeider zou al die abstractie niet begrijpen (té elitair en burgerlijk) en het gepeupel zou gesteund en gemotiveerd moeten worden 'in de strijd tegen het kapitalisme' met voor hen begrijpelijke kunst.
Uiteindelijk ontwikkelde Beekman zich tot de schilder van werklozen op straat, van demonstraties, straatdiscussies en stakers. In de Tweede Wereldoorlog nam hij niet alleen actief deel aan het verzet maar bleef ook tekenen en schilderen. Zowel de nazi-terreur als het verzet beeldde hij uit in sombere, gedeprimeerde schilderijen. Op zich begrijpelijk (gezien de tragische tijden), maar ook zijn schilder-techniek lijkt onder het tijdsbeeld te lijden te hebben.
Uiteindelijk ontwikkelde Beekman zich tot de schilder van werklozen op straat, van demonstraties, straatdiscussies en stakers. In de Tweede Wereldoorlog nam hij niet alleen actief deel aan het verzet maar bleef ook tekenen en schilderen. Zowel de nazi-terreur als het verzet beeldde hij uit in sombere, gedeprimeerde schilderijen. Op zich begrijpelijk (gezien de tragische tijden), maar ook zijn schilder-techniek lijkt onder het tijdsbeeld te lijden te hebben.
 |
| Van links naar rechts Chris Beekman 'Compositie', 1919, 'Compositie' 1918-1919' en 'Kerkgang' 1918-1919. |
 |
| Chris Beekman: 1. 'Gezichten', 1918 en 2. links 'Zonder titel', 1919 en rechts 'Compositie', 1920 |
De afvallige
In het Stedelijk Museum in Amsterdam is tot en met 17 september "een presentatie van het oeuvre van de vergeten De Stijl-kunstenaar Chris Beekman, een van de meest politiek actieve kunstenaars verbonden aan de beweging. Met circa 80 werken uit de collecties van het Stedelijk Museum, Museum Kröller Müller en het Amsterdam Museum".
Je begrijpt dat al deze aandacht voor De Stijl alles te maken heeft met het 100-jarige bestaan van deze beweging. (In de aanloop naar de centennial schreef ik half december vorig jaar een blogbericht met de titel: 'who's afraid of red, yellow and blue').
De Stijl heeft overal om ons heen zijn sporen nagelaten. De toentertijd zeer moderne kunstenaars en architecten van De Stijl-groep hebben de kunst op zijn grondvesten doen schudden en inspireren beroepsgenoten tot op de dag van vandaag.
 |
| Chris Beekman: 1. 'Werklozen bij spoorwegovergang', 1933-1934 en 2. 'Verboden demonstratie', 1934. |
 |
| Chris Beekman: 1. 'Volkszuivering (deportatie Joodse kinderen)', 1943 en 2. 'Wat doet hij hierna?', eind jaren veertig. |
In het 'De Stijl feestjaar 2017' pakken alle Nederlandse musea flink uit onder het gezamenlijk motto: 'Mondrian to Dutch Design'. Zo ook het Haagse Gemeentemuseum en dat is niet zo gek, want dit museum bezit maar liefst 300 kunstwerken van Piet Mondriaan, waaronder het wereldberoemde 'Victory Boogie Woogie'.
Van de week bezocht ik het mooie Art Deco gebouw (want van architect H.P. Berlage) voor (onder meer) de tentoonstelling 'Piet Mondriaan en Bart van der Leck'. Uiteraard volgt hierover een uitgebreid verslag. Maar wat ik nu al wel kwijt wil, is dat mijn voorkeur qua De Stijl ligt bij kunstenaars als Bart van der Leck én de 'vergeten' Chris Beekman.
Dan krijg je Mondriaan van mij cadeau...
Dan krijg je Mondriaan van mij cadeau...
-X-
 |
| Bart van der Leck, poster voor de Batavier-lijn, 1916 |
Alle foto's: www.agreylady.nl
