Juist in het weekend dat het van oorsprong Katholieke carnavalsfeest het gehele zuiden van Nederland in zijn greep heeft, kom ik met een godslasterende blogpost. Zo zou het het gerust kunnen noemen: de tentoonstelling 'Verspijkerd en Verzaagd' in het Noordbrabants Museum in 's-Hertogenbosch, deze dagen beter bekend als Oeteldonk.
Toch was Monseigneur de Korte, bisschop in het Bossche, degene die de expositie verleden week opende. Dus het 'mag' van de Kerk. Terwijl ik, als jongste dochter uit zo'n typisch groot Rooms gezin, toch even moest slikken bij het aanzien van al die 'toegetakelde', hergebruikte iconen.
Heiligenbeelden verbouwd tot meerdere eer en glorie van de Kunst.
Toch was Monseigneur de Korte, bisschop in het Bossche, degene die de expositie verleden week opende. Dus het 'mag' van de Kerk. Terwijl ik, als jongste dochter uit zo'n typisch groot Rooms gezin, toch even moest slikken bij het aanzien van al die 'toegetakelde', hergebruikte iconen.
Heiligenbeelden verbouwd tot meerdere eer en glorie van de Kunst.
 |
| 1. Hugo Kaagman, 'Blue Jesus', 2016. 2. Marijn Morée, 'Perseverance', 2001. |
Heiligschennis met devotionalia
De bisschop niet. Die was blijkbaar niet aangedaan, want hij zei op zaterdag 18 februari jl. in zijn openingsspeech: "zelf ben ik niet zo snel gechoqueerd. Het gaat erom hoe je naar de dingen kijkt. (...) De kunst mag heilzame verwarring stichten. Mensen mogen worden uitgedaagd."
"Heilzame verwarring". Is dat wat ik voelde toen ik keek naar de veertig figuratieve stapelingen, assemblages en installaties? Ik weet het niet. Verwarring oké, maar heilzaam? Wat moet ik mij daarbij voorstellen? Maar goed. Sommige kunstwerken vond ik ontroerend mooi. Zoals de van het kruis genomen Christus met 'tutu' ↑ (Marijn Morée, 'Perseverance', 2001) of grappig: 'het Pierement/de Kerstal' van Rudolf Holleman ('Onbevlekte ontvangenis', 1994) mét door een draaiorgel gespeelde kerstliedjes en onder de kribbe een 'bedstede' waar Maria onbevlekt zou hebben ontvangen (of zijn ontvangen, wat is het?) :-)
Andere sculpturen vond ik nogal luguber, zoals de 'afgesneden ledematen als ware het het vlees in een slagerij' in het werk van Jan Tregot ↓ ('Neemt, Eet,' 2015-2016) en waarschijnlijk zijn dat precies de werken waar mijn verwarring opspeelde. Of noem het afkeer. Toch heeft dat niets te maken met het feit dat het een Jezus-beeld betreft. Bij elke andere menselijk figuur zou ik dat hebben. Gezien de titel van het werk begrijp ik de kunstenaar. Hij doelt op de, tijdens de communie uitgedeelde hostie (een gezegend stukje ongedesemd tarwebrood, ook wel ouwel genoemd) als zijnde het 'lichaam van Christus'. Maar dan nog. Heftig. Ik (persoonlijk) vind dat geen prettig beeld om naar te kijken.
Zowel letterlijk als figuurlijk.
"Heilzame verwarring". Is dat wat ik voelde toen ik keek naar de veertig figuratieve stapelingen, assemblages en installaties? Ik weet het niet. Verwarring oké, maar heilzaam? Wat moet ik mij daarbij voorstellen? Maar goed. Sommige kunstwerken vond ik ontroerend mooi. Zoals de van het kruis genomen Christus met 'tutu' ↑ (Marijn Morée, 'Perseverance', 2001) of grappig: 'het Pierement/de Kerstal' van Rudolf Holleman ('Onbevlekte ontvangenis', 1994) mét door een draaiorgel gespeelde kerstliedjes en onder de kribbe een 'bedstede' waar Maria onbevlekt zou hebben ontvangen (of zijn ontvangen, wat is het?) :-)
Andere sculpturen vond ik nogal luguber, zoals de 'afgesneden ledematen als ware het het vlees in een slagerij' in het werk van Jan Tregot ↓ ('Neemt, Eet,' 2015-2016) en waarschijnlijk zijn dat precies de werken waar mijn verwarring opspeelde. Of noem het afkeer. Toch heeft dat niets te maken met het feit dat het een Jezus-beeld betreft. Bij elke andere menselijk figuur zou ik dat hebben. Gezien de titel van het werk begrijp ik de kunstenaar. Hij doelt op de, tijdens de communie uitgedeelde hostie (een gezegend stukje ongedesemd tarwebrood, ook wel ouwel genoemd) als zijnde het 'lichaam van Christus'. Maar dan nog. Heftig. Ik (persoonlijk) vind dat geen prettig beeld om naar te kijken.
Zowel letterlijk als figuurlijk.
 |
| 1. Jan Tregot, 'Neemt, Eet', 2015-2016. 2. Joost van den Toorn, 'Sint Hubertus', 1987 3. Rudolf Holleman, 'Onbevlekte ontvangenis', 1994 |
De nieuwe Beeldenstorm
Afgedankt. "Iemand zag er geen heil meer in." Hoe mooi en treffend verwoord door Joost de Wal, kunsthistoricus, curator van de tentoonstelling (samen met Wout Herfkens, kunstenaar) én schrijver van de bij de expositie behorende catalogus.
Door de ontkerkelijking én de versobering binnen de Katholieke kerk zijn de gipsen, metalen of porseleinen, ooit massaal gemaakte heiligenbeelden sinds de zestiger jaren van de vorige eeuw in grote getale in onmin geraakt. Zijn de Christus-, Maria- en kindeke Jezus-beelden gedumpt of op zolders en in kelders beland. Als ze niet al meteen naar de Kringloopwinkel zijn gebracht.
Sinds die tijd hebben diverse generaties kunstenaars in de versmade iconen een ander te scheppen beeld gezien. Sommigen als symbool van een nieuwe christelijke beeldtaal, anderen als afscheid van de kerk en hun kerkelijke geloof. Weer anderen zochten naar een hernieuwde betekenis van verdieping en religie.
 |
| 1. Moniek Westerman, 'Vlucht', 2011-2016. 2. Nicolas Dings, 'Schoppenvrouw', 2015 |
Van God los
"Heiligen- en devotiebeelden liggen nog altijd diep in het Nederlandse collectieve (katholieke) geheugen verankerd. Iedereen kent en hérkent ze. Het maakt daarbij niet uit hoezeer ze zijn veranderd, vervormd, verspijkerd of verzaagd. Het ligt in de lijn der verwachting dat de wonderlijke, kleurrijke en prikkelende tentoonstelling bij een breed publiek sterk wisselende emoties oproept. Tegelijkertijd vertelt de tentoonstelling veel over onze veranderde kijk op het christendom. En misschien is het zelfs zo, dat ons christelijke erfgoed langs een heel andere weg behouden blijft dan we gewoonlijk geneigd zijn te denken". Aldus samensteller Joost de Wal in ArtWay (en ik kan het niet beter verwoorden).
 |
| 1. Jan Vos, 'Zonder titel', 2000-2016. 2. Jan Tregot, 'Maternité', 2011 |
Go or no go
Eigenlijk is dat helemaal geen opportune vraag: gaan of niet gaan? Er is niets zo subjectief als kunstbeleving, dus van mij krijg je geen recensie van de expositie. Ik heb 'slechts' verslag willen doen van één van de tentoonstellingen die ik in Den Bosch bezocht.
En je hebt er nog een van mij tegoed, maar dat is something completely different! Dat blogbericht heeft de tienjarige samenwerking van de ontwerpers Jos Kranen en Johannes Gille als onderwerp. Moderne toegepaste kunst in de expositie 'De Industriële Natuur van Kranen/Gille' in Het Noordbrabants Museum.
Ook heel interessant!
-X-
Fijne dag!
Info over 'Verspijkerd en Verzaagd' vindt je hier.
 |
| 1. Alexander Schabracq, 'Deconstructie IV', 1989. 2. werk van Marc Bijl |
Alle foto's: www.agreylady.nl
