Love it or hate it: de avant-garde van 'Memphis'

Vandaag een blogbericht over de Italiaanse interieurstijl die in de 'volksmond' de verzamelnaam Memphis kreeg, maar Memphis is 'slechts' het eindstation van een beweging die kleurrijke, PopArt-achtige en speels vormgegeven design ontwierp. Geliefd door sommigen en verguisd door velen die de ontwerpen schreeuwerig en kitscherig noemden.

Wat je er ook van vindt: vrolijk is het wel! Wat jij?

Voor deze aflevering begeven we ons naar het Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch voor de tentoonstelling 'De Laatste Avant-Garde'. Kijk en lees mee. Vel achteraf, nadat je al het moois gezien hebt, je oordeel. En dat 'moois', dat is dus discutabel.

Wordt het een Top of een Flop!

1.Sofa 'Bocca'*, 1970, Studio 65 en kapstok 'cactus', 1972, Guido Drocco & Franco Mello 2. Tafellamp 'Gherpe', 1967, Superstudio en 3. Sofa 'Kandissi', 1978, Alessandro Mendini

Afgelopen zaterdag 18 februari opende in het gemeentelijke museum in de Brabantse hoofdstad Den Bosch (die overigens voor het carnaval de naam Oeteldonk heeft aangenomen en geheel in rood, geel en wit is gehuld) een tentoonstelling over de Italiaanse experimentele vormgeving die wel de Memphis-stijl wordt genoemd. En ik was daarbij. Tussen nog zo'n honderd tot honderdvijftig mensen (schat ik), dus er was absoluut geen sprake van rustig even een paar foto's schieten. Ik moest - als een ware persmuskiet of nog erger, als een (Italiaanse) paparazzi - een spurt nemen om de meute geïnteresseerde genodigden voor te zijn. Hetgeen maar gedeeltelijk lukte. En uit mijn run voor een goed foto-standpunt mag blijken, hoe ver ik ga voor een goeie (blog)scoop.

Toegepaste kunst of kitsch?

In 1981 vond voor het eerst de Milanese Salone del Mobile plaats en de presentatie waarmee de Memphis group deelnam aan de Salone sloeg in als een bom. Zij kwamen, zagen en overwonnen. Maar wat tijdens de beurs gezien werd als een nieuwe beweging, bleek in Italië deze avant-gardistische stroming aan zijn eindspurt te zijn begonnen.

Het beginpunt van de Memphis-stijl ligt al in 1966 met de oprichting van twee architectenbureau's. Al snel richtten de architecten van Archizoom en Superstudio zich meer op het ontwerpen van spullen in plaats van gebouwen. Zij reageerden met hun designs op de nieuwste technologische ontwikkelingen, de toenemende consumptie en de groei van vrije tijd, waardoor een nieuw en efficiënt leven mogelijk werd gemaakt. "De nieuwe mens leeft in een nieuwe wereld waar werk en vrije tijd, binnen en buiten als vanzelf in elkaar overvloeien.".

3 x Totem, 1965-1967, Ettore Sottsass.

Een combi van Bauhaus en Fisher-Price 

Al die nieuwe ontwikkelingen als uitgangspunt nemend, hadden de avant-gardisten, oftewel de 'voorlopers', de ambitie de wereld te veranderen in een open, fantasierijke samenleving waar de spelende mens zich thuis zou voelen. De ontwerpers - inmiddels was de groep uitgebreid met bureau's als Alchymia en Memphis - lieten zich op een PopArt-achtige manier inspireren. De belangrijkste ontwerpers van de (Florentijnse) stroming waren Andrea Branzi, Ettore Sottsass, Alessandro Mendini, Michele de Lucchi, Nathalie du Pasquier en Mateo Thun.

De consumptiemaatschappij was het uitgangspunt en de designers experimenteerden met onverwachte vormen, materialen en combinaties van kleuren en patronen. Roze, knalgeel, felgroen, rood en zwart/wit. Soms symmetrisch, dan juist weer a-symmetrisch. Geblokt, gestreept en/of geruit. Ook dierenprints deden het goed. Driehoeken, cirkels en vierkanten. Formica, laminaat en schuimrubber. Vrolijk, balorig, dwars en creatief.
Meubels als cartoons in een stripverhaal.

1. Typemachine 'Valentine', 1969, Ettore Sottsass (Olivetti). 2. Vaas 'Vaso bugnato a sfera', 1988, Allessandro Mendini & Bruno Gregori. 3. Lounge chair 'Pratone', 1966, Gruppo Strum.

Love it or hate it en een revival

En juist dat speelse en kleurrijke gaat er in het nuchtere Holland moeilijk in. 'Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg'! Want, hoewel men in kunstzinnige vakkringen misschien verrukt was over de speelse uitingen als concept, heeft de Memphis-stijl (mijns inziens) nooit vaste voet aan de grond gekregen in de Hollandse huiskamers. Het was allemaal iets té uitgesproken.

In 1988 hield de beweging op te bestaan. En na het uiteenvallen zijn de individuele designers natuurlijk niet compleet van het toneel verdwenen. Ze timmerden allemaal – mits in leven – aan de weg. Denk maar aan Alessandro Mendini die in 1994 als architect het Groninger Museum opgeleverd zag worden. Maar die typische Memphis-stijl was wel degelijk een hele tijd uit de gratie. Tot enkele jaren geleden. In 2012 ontstond er een heuse revival (dat zie je vaker met stijlperioden) en die opleving was het eerst te zien in de mode (met de herfst/winter collectie van Christian Dior) en in de tentoonstelling Style & Subversion in het Londense Victoria & Albert Museum. 

1. Lounge sculpture 'Piede-Up 7', 1969, Gaetano Pesce. 2. 'Carlton' roomdivider, 1981, Ettore Sottsass. 3. Fauteuil 'Capitello', 1971, Studio 65.

Go or no go?

En nu dus in het Stedelijk Museum in 's-Hertogenbosch. Ik vond de tentoonstelling ietwat rommelig (veel storende snoeren, kabels en verlengsnoeren) en ook de chronologische volgorde werd door mij node gemist. Ik zou zeggen: alleen als je een heel groot liefhebber bent van de memphis-stijl dan raad ik een bezoek aan. Zo niet, ga dan naar het naastgelegen Noordbranbants Museum.
Of stort je in het carnavaleske Oeteldonkse feestgedruis.

Ook leuk...!

-X-

Mijn bezoek aan Den Bosch (in het algemeen en het Stedelijk- én het Noordbrabants Museum in het bijzonder) heeft mij dusdanig veel inspiratie opgeleverd, dat je nog een paar Bossche verhalen van mij tegoed hebt.

I hope you don't mind en die verslagen zijn écht de moeite waard (vind ik :-) persoonlijk...

Timo te Rijk, (de nieuwe) directeur van het Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch (leidt zijn eerste tentoonstelling in).

* Sofa Bocca is geïnspireerd op de Mae West Lips Sofa van Salvador Dalí (1938)

Alle foto's: agreylady.nl