Eye love you*: Ed van der Elsken

Praten, fotograferen, kijken, filmen, het leven zelf: bij Ed van der Elsken liepen de zaken door elkaar. Alles in één moeite door. Straatfotograaf in de hele wereld. De steden Parijs, Tokio, Hong Kong, maar vooral zijn eigen buurt: de - toen nog ruige en volkse - Nieuwmarktbuurt in Amsterdam, was het terrein waar hij de jeugdcultuur vastlegde. Altijd op zoek naar zelfbewuste, mooie, markante mensen, het liefst meisjes en de jeugd in het algemeen. 

Ed van der Elsken en zijn verliefde camera in het Stedelijk Museum Amsterdam. Donderdag 2 februari vond de feestelijke opening plaats en als Vriend van het Stedelijk was ook ik uitgenodigd, doch verhinderd. Van de week hoorde ik via via dat 4.500 belangstellenden de invitatie hadden aangenomen. Je kon 'over de koppen lopen'.
("Waar is het feestje? Hier is het feestje"!) 

Hé schoonheid..., kijk eens in de camera 

Natuurlijk kende ik zijn naam en zijn werk als straatfotograaf in de laatste decennia van de vorige eeuw in het toen nog roerige Amsterdam. Hij fotografeerde krakers, rellen en bezettingen. Bekend van zijn reportages van jonge vrouwen met suikerspin-kapsels, in minirok, gearmd stappend, met een sigaret in de mondhoek. Zelfbewust en tegendraads. Tot poseren uitgenodigd door de man met de camera.

Ed van der Elsken (1925-1990) was een Mokumer in hart en nieren, en zo klonk hij ook. Soms grof in de mond en met veel branie, zoals de Groene Amsterdammer zo mooi verwoordt. Branie, de combinatie van botheid en charme.

Typisch Amsterdams en mij niet vreemd.

"Ik maak blijvertjes. Mijn foto’s…, die maak ik niet voor de aap z’n reet, dat moet een paar eeuwen meegaan." 

(Foto-tentoonstellingen zijn voor een amateur-fotograaf als ik een echte uitdaging (to say the least). Spiegelend glas en (te) donkere expositiezalen. Een crime en ga d'r maar aanstaan. Dus als je mijn matige kiekjes wilt excuseren, dan graag).

Once upon a time*

Vooral van zijn foto-werk is Van der Elsken bekend, maar in de tentoonstelling zijn de verschillende media te zien die de kunstenaar tijdens zijn carrière gebruikte. Hij maakte documentaires, prints, boeken, dia-projecties en films.

De expositie 'De verliefde camera' is samengesteld door Hripsimé Visser, conservator fotografie bij het Stedelijk en ook in het verleden al verantwoordelijk voor diverse presentaties en publicaties over het werk van Ed van der Elsken. Het Stedelijk Museum volgt Van der Elsken al sinds het begin van zijn carrière.

Sweet life*

"Een en al tederheid, gevoeligheid en zo vol liefde", omschrijft de Amerikaanse fotograaf Nan Goldin het werk van de Nederlandse fotograaf. "Op elke foto zie je hoe leuk Ed van der Elsken alles vond. Hoe lief hij iedereen vond", zegt de Nederlandse straatfotograaf Maarten van der Kamp (bron: NRC).

Ed van der Elsken was een, wat sommigen tegenwoordig een 'mensenmens' zouden noemen. Hij maakte contact door (desnoods) een beetje te provoceren en uit te dagen. De titel van de tentoonstelling 'De verliefde camera' is treffend. En hoewel Van der Elsken de situaties vaak ensceneerde, waren de mensen in de 50er, 60er en 70er jaren nog niet zo aan (straat-)fotografie gewend. Omstanders keken nieuwsgierig toe en Van der Elsken had volop bekijks. De foto's hebben daarom een bepaald soort ongedwongenheid. (Tegenwoordig trekt iedereen een geoefend fotogezicht of erger, een 'duckface' :-)).

Look. Ed!* en Bye*

De fotograaf en filmer brak in 1956 internationaal door met de fotoroman 'Een Liefdesgeschiedenis in Saint Germain de Prés', over een groep bohemiens die schijnbaar doelloos rondhingen in het na-oorlogse Parijs. Na dit debuut, stelde Van der Elsken nog meer dan twintig fotoboeken samen, waaronder Sweet Life (1966, met foto’s die hij tijdens een wereldreis maakte en dat hij - tot zijn ergernis - maar heel moeilijk uitgegeven kreeg) en Amsterdam (1979).

Toen Van der Elsken eind jaren tachtig te horen kreeg dat hij leed aan ongeneeslijke prostaatkanker, maakte hij de film Bye. Hij zag maar één manier om zijn 'lijdensweg' dragelijk te maken en dat was door 'tegenwicht' te bieden. Hij filmde zijn naderende dood en maakte het tot inzet van zijn werk. De film is daardoor een zelfportret. De zieke hoofdpersoon en de filmer zijn een en dezelfde. De documentaire eindigt een paar maanden voor zijn dood en werd vlak daarna door de VPRO uitgezonden. Ed van der Elsken liet een archief van 45.000 kleurendia’s en 100.000 zwart/wit-negatieven na.

Hee, .... zie je dat?*

Ga je naar het Stedelijk om het werk van de fotograaf/filmer met eigen ogen te bewonderen? Loop dan ook naar de andere kant van de eerste etage. Naar de fantastische expositie over Jean Tinguely (dit schreef ik over de tentoonstelling 'Machinespektakel'). 

Leuk feitje/weetje: Van der Elsken fotografeerde in 1961 de tentoonstelling "Bewogen Beweging' van Tinguely in het Stedelijk. Zijn (tweede) vrouw Gerda (Van der Elsken is drie keer getrouwd geweest) was een groot fan van Tinguely en daarom noemde het echtpaar hun dochter, die in juni 1961 werd geboren Tinelou, als een eerbetoon aan Tinguely.

Luister, als je het Stedelijk gaat bezoeken, ook de (gratis) audiotoer, waarin je Van der Elsken zelf aan het woord hoort over zijn werk. Ik was ontroerd door zijn opwinding als hij vertelt over dat 'LEVE IK' op de muur (↑). Zijn advies: "knip het uit (waarschijnlijk was de foto afgedrukt in een krant of tijdschrift) en hang het boven je bed en kijk er elke ochtend naar. Lees hardop: "Leve Ik"!

Goed advies. 

De tentoonstelling is nog tot 21 mei te bezoeken en reist daarna door naar respectievelijk Parijs en Madrid.


-X-

Ik ga nu opweg naar Design Icons, dé verkooptentoonstelling voor vintage design. Uiteraard volgt er een verslag van dit evenement op mijn blog.

Wil je geen van mijn pennenroerselen missen, like dan mijn Facebook-pagina of 'abonneer' je via +Bloglovin' (zie balkje in de sidebar of helemaal onderaan dit bericht).

* titels van fotoboeken/films van Van der Elsken.

Alle (iPhone) foto's: agreylady.nl